ΤΣΑΚΙΡΕΛΗ ΑΝΝΑ

Άλλος ένας ιστότοπος Blogs.sch.gr

πολιτισμός

Κάτω από: Σχεδιαγράμματα Έκθεσης | ΤΣΑΚΙΡΕΛΗ ΑΝΝΑ
Τρίτη, 7 Ιανουαρίου 2020 4:44 μμ |

Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

 

Προσδιορισμός της έννοιας: α) σύνολο ενεργειών με τις οποίες ο άνθρωπος κυριαρχεί όλο και περισσότερο πάνω στη φύση, τη διαμορφώνει όσο μπορεί και την εκμεταλλεύεται, β) ο αδιάκοπος αγώνας του ανθρώπου να ανυψωθεί σε ένα αληθινά πνευματικό και ελεύθερο ον με την καλλιέργεια όλων των έμφυτων ικανοτήτων του. Πολιτισμός είναι τα επιτεύγματα του ανθρώπου μέσα στη μακρόχρονη ιστορική πορεία του (υλικά-πνευματικά-ηθικά). Το σύνολο των αξιών, οι οποίες δημιουργήθηκαν κατά την ιστορική εξέλιξη και συμβίωση του ατόμου.

 

 

 

Μορφές πολιτισμού: α) υλικός: αποβλέπει στη βελτίωση των όρων της υλικής ζωής και στην τεχνική πρόοδο. Χάρη στην ανάπτυξη αυτού του πολιτισμού ο άνθρωπος υπέταξε το φυσικό περιβάλλον και το προσάρμοσε στις υλικές ανάγκες και απαιτήσεις του (εφευρέσεις, τεχνικά μέσα, μέσα διατροφής και συντήρησης, κατοικίες…).

   β) πνευματικός και ηθικός: αποβλέπει στην πνευματική καλλιέργεια και στην ηθική ανύψωση του ανθρώπου. Περιλαμβάνει επιστήμες, γράμματα, τέχνη, θρησκεία, δίκαιο, ελευθερία, αλληλεγγύη, ανθρωπιά, ισότητα.

 

 

 

Τομείς πολιτισμού: Επιστήμη (αξία της Αλήθειας), Τέχνη (αξία του Ωραίου), Θρησκεία (αξία του Άγιου), Οικονομία (αξία του Ωφέλιμου), Πολιτεία (αξία της Δύναμης), Κοινωνία (αξία της Αγάπης), Δίκαιο, Παιδαγωγική, Τεχνική, Φιλοσοφία, Ηθική.

 

 

 

Πολιτιστικές αξίες: συνειδητή δράση και δημιουργία, αλληλεγγύη, κοινωνική-οικονομική δικαιοσύνη, κοινωνική-πολιτική-ανθρωπιστική-αξιοκρατική-παναθρώπινη συνείδηση, αίσθημα ευθύνης και δημιουργικής προσφοράς, πρωτοβουλία, νέες ιδέες, βαθυστόχαστες σκέψεις.

 

 

 

θετικές πλευρές της τεχνικής προόδου:

√ Μειώνεται η εξάρτηση του ανθρώπου από τη φύση και αξιοποιεί τους φυσικούς νόμους και τις φυσικές δυνάμεις προς όφελός του (στην αγροτική ζωή και τα διάφορα υπαίθρια επαγγέλματα κτλ)

√ Βελτιώθηκαν οι συνθήκες διαβίωσης
• αυξήθηκε το προσδόκιμο (ο ηλικιακός μέσος όρος θανάτου)
• μειώθηκαν οι ασθένειες που προκαλούν θάνατο ή είναι πιο εύκολο να αντιμετωπιστούν

√ Μαζική παραγωγή αγαθών και βελτίωση της ποιότητάς τους (φαγητά, είδη διασκέδασης κτλ)
• είδη καθαριότητας, φάρμακα κτλ (στα οποία οφείλεται κυρίως η αύξηση του προσδόκιμου)
• περισσότερα είδη διατροφής, εμπλουτισμένα σε ιχνοστοιχεία κτλ
• είδη ψυχαγωγίας (παιχνίδια, τηλεόραση, κινηματογράφος, διαδίκτυο κτλ)

√ Στην καθημερινότητα παρατηρείται μία ιδιαίτερη αφθονία αγαθών που ενισχύουν την ποιότητα ζωής του σύγχρονου ανθρώπου
• μεγαλύτερη άνεση (στο σπίτι, στο αυτοκίνητο, στην εργασία κτλ)
• εύκολες μετακινήσεις (αυτοκίνητα, μέσα μαζικής μεταφοράς κτλ)
• ευκολίες δημιουργικής αναψυχής (ταξίδια, βιβλία κτλ)
• δίκτυα επικοινωνίας και ανάπτυξη οικουμενικής συνείδησης χάρη στη λειτουργία των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας

√ Θετική επίδραση στο χαρακτήρα και τα αποτελέσματα της εργασίας, αφού ελαχιστοποιείται -θεωρητικά- ο σωματικός μόχθος και μειώνεται ο χρόνος εργασίας
• το άτομο έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο του
• μπορεί να αφιερώσει περισσότερο χρόνο στην οικογένειά του
• να βελτιώσει τις διαπροσωπικές σχέσεις/κοινωνικές επαφές

√ Η επιστημονική ανάπτυξη έδωσε νέα ώθηση στις επιστήμες και μέσα από την ίδια την ανάπτυξη των μέσων επικοινωνίας (διαδίκτυο, ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες και εγκυκλοπαίδειες, μείωση του όγκου των έντυπων έργων και καλύτερη επεξεργασία).
√ Αμβλύνονται οι κοινωνικές αντιθέσεις και μειώνεται θεωρητικά το χάσμα πλουσίων και φτωχών με την αγορά φθηνότερων προϊόντων

 

Αρνητικές πλευρές:

√ Καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος και διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας εξαιτίας της μονόπλευρης ανθρώπινης ανάπτυξης (σε βάρος της φύσης).
• μολύνεται η ατμόσφαιρα και ο υδροφόρος ορίζοντας,
• ζώα εξαφανίζονται ή απειλούνται με εξαφάνιση εξαιτίας της εκμετάλλευσής τους
• οι θάλασσες χάνουν τη δύναμη ανανέωσής τους απειλώντας την υγεία του ανθρώπου κι όλου του πλανήτη
• το τσιμέντο -ως χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ανάπτυξης- κυριαρχεί παντού, σε βάρος του φυσικού πλούτου. Οι πόλεις είναι πια απάνθρωπες απειλώντας την ποιότητα ζωής και την υγεία των κατοίκων τους

√ Μέσα από την τεχνολογική αυτή πρόοδο λογικό ήταν να εμφανιστούν και νέα οπλικά συστήματα που καταστρέφουν όχι μόνο τον άνθρωπο και τον πολιτισμό αλλά και τη φύση και απειλούν κάθε ζωή στον πλανήτη (πυρηνική ενέργεια για πολεμικούς σκοπούς).

√ Η εργασία μηχανοποιείται
ο εργαζόμενος αποξενώνεται από το παραγόμενο προϊόν. Οδηγείται στην τυποποίηση και χάνει τη χαρά της δημιουργίας αντί να περιορίζεται ο χρόνος εργασίας (λόγω των βελτιωμένων μηχανών) μπροστά στην επιθυμία για περισσότερα κέρδη συνεχίζεται αμείωτος σε βάρος του ελεύθερου χρόνου

√ Εμφανίζεται μία νέα τάση υλικού ευδαιμονισμού
• που αλλοιώνει τον ανθρώπινο χαρακτήρα και τον στρέφει προς την καταναλωτική μανία (με όλες τις συνέπειές της) και τον ατομισμό της απόλαυσης.
• η κοινωνική προβολή μέσα από την απόκτηση υλικών αγαθών επιβάλλει έναν ιδιόρρυθμο ατομισμό και έναν ανταγωνισμό που αλλοτριώνει το άτομο από το κοινωνικό σύνολο
• η απόλαυση των υλικών αγαθών οδηγεί σε μία μονομέρεια το άτομο, αφού αδιαφορεί για την πνευματική του καλλιέργεια και απομακρύνεται από υψηλές αξίες επιδιώκοντας την παροδική απόλαυση και τη διασκέδαση της μόδας

√ Η αλλοτρίωση και ο υλικός ευδαιμονισμός λειτουργούν επικίνδυνα και για την ανάπτυξη της δημοκρατίας. Μάλιστα τα ίδια τα ΜΜΕ -ως αποτέλεσμα της τεχνολογικής προόδου- καθώς είναι καθοδηγούμενα από ιδιωτικά οικονομικά συμφέροντα εκφράζουν δικές τους απόψεις και επηρεάζουν αρνητικά (λαϊκισμός, προπαγάνδα κτλ) τα διάφορα πολιτεύματα

√ Μεγάλωσε το χάσμα πλούσιων και φτωχών αντί να περιοριστεί(όπως προβάλλεται με την υπερκατανάλωση)

 

Κύριοι σταθμοί στην εξέλιξη του πολιτισμού:

 

 

  • Η φωτιά
  • Η καλλιέργεια της γης, κατασκευή αρότρου
  • Η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, τιθάσευση ζώων
  • Η εφεύρεση του τροχού
  • Η γραφή
  • Οι πρώτες μορφές δικαίου-κοινωνική οργάνωση-ηθική
  • Η ανάπτυξη του εμπορίου και της οικονομίας, το νόμισμα
  • Η εφεύρεση της τυπογραφίας, ναυτικής πυξίδας, πυρίτιδας, ατμού
  • Η ανακάλυψη νέων χωρών, ηλεκτρισμός, επιστήμη, παιδεία
  • Η βιομηχανική επανάσταση
  • Η ατομική ενέργεια του αιώνα μας
  • Η σύγχρονη τεχνολογική ανάπτυξη

 

 

 

 

Η κρίση του ηθικοπνευματικού πολιτισμού:

 

 

  • Ηθική κρίση: αμοραλισμός, ατομικισμός, παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έξαρση παθών και ενστίκτων.
  • Κοινωνική κρίση: αντικοινωνική συμπεριφορά, αύξηση των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας (επιθετικότητα-βία-εγκληματικότητα-ναρκωτικά), αναρχισμός, έλλειψη αλληλεγγύης και συνεργασίας.
  • Κρίση δικαιοσύνης: το δίκαιο του ισχυρότερου.
  • Κρίση στις επιστήμες / τέχνες / γράμματα: χρησιμοθηρία, παραγωγικές διαδικασίες, έλλειψη ανθρωπιστικών σκοπών, επιστημονική μονομέρεια.
  • Πολιτική κρίση: αδιαφορία, ανευθυνότητα, απουσία συμμετοχής στις πολιτικές διαδικασίες, οπαδοποίηση της πολιτικής ζωής.
  • Κρίση στην παιδεία: έλλειψη καλλιέργειας, ημιμάθεια, απουσία κριτικού πνεύματος, στείρα απομνημόνευση γνώσεων.
  • Ανθρωπιστική κρίση: εκμηδένιση της ανθρώπινης προσωπικότητας.
  • Ψυχολογική κρίση: ανισορροπία, ανασφάλεια, αβεβαιότητα, άγχος.
  • Οικολογική κρίση: καταστροφή φυσικού περιβάλλοντος.
  • Οικονομική κρίση: οικονομικές ανισότητες, ανεργία, πληθωρισμός, εκμετάλλευση.

 

 

Αίτια της κρίσης αυτής:

 

 

  • Τραγική διάσταση ανάμεσα στους δυο πόλους που συγκροτούν τον πολιτισμό: ύλη-πνεύμα. Το άνοιγμα της ψαλίδας ανάμεσα στον τεχνικό και τον πνευματικό πολιτισμό διευρύνεται συνεχώς. Ενώ ο τεχνικός πολιτισμός τρέχει ασταμάτητος προς τα εμπρός, ο πνευματικός μένει στάσιμος ή και υποχωρεί. Οι πνευματικές αξίες δεν καλλιεργούνται σήμερα. Ο άνθρωπος σήμερα θηρεύει το χρήσιμο, τη δύναμη, τον πλούτο, την άνεση, το στυγνό καταμερισμό. Το υποκείμενο λοιπόν του πολιτισμού βρίσκεται σε πλήρη διάσταση με το αντικείμενο, τα ίδια τα επιτεύγματά του.
  • Εκφυλισμός της δημιουργικής ικανότητας του ανθρώπου λόγω της εξειδίκευσης. Εσωτερική ισοπέδωση λόγω της υπερκατανάλωσης, που τον ωθεί στην αυτοκατανάλωση.
  • Απουσία συλλογικών οραμάτων και ιδανικών. Επικρατούν τα ατομικά συμφέροντα, ο ατομικισμός.
  • Ψυχική αποστέγνωση λόγω της πολυπλοκότητας των κοινωνικών ρόλων.
  • Αλλοτριωτικός τρόπος ζωής στις μεγαλουπόλεις. Άμβλυνση ψυχικής επικοινωνίας, απομάκρυνση από τη φύση, περιχαράκωση στο «εγώ».
  • Άγχος κέρδους, κοινωνικής καταξίωσης, επαγγελματικής αποκατάστασης.
  • Δυσλειτουργία κοινωνικών θεσμών.
  • Δυσλειτουργία κρατικού μηχανισμού.
  • Έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας.

 

 

 

Η ηθικοπνευματική κρίση που επικρατεί στις μέρες μας επιβεβαιώνει πόσο διάτρητη ή πόσο σχετική είναι η ιδέα της καθολικής προόδου. Ο άνθρωπος του αιώνα μας πληρώνει ένα δυσανάλογα μεγάλο ηθικό και πνευματικό τίμημα για την επίτευξη της οικονομικής, επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου. Έρχεται να καταβάλει ακόμα ένα τεράστιο ψυχολογικό κόστος, το οποίο μεταφράζεται με την έλλειψη ψυχικής ισορροπίας και γαλήνης. Το αίσθημα της δυσφορίας του πολιτισμού, όπως είχε γράψει ο Φρόυντ, είναι διάχυτο παντού.

Η τύχη του πολιτισμού δεν είναι τώρα πια ζήτημα τεχνικής προόδου, δεν είναι πρόβλημα προσαρμογής των δαμασμένων φυσικών δυνάμεων στη θέληση του ανθρώπου και ορθολογικής καθοδήγησής τους για την εξυπηρέτηση των ανθρώπινων αναγκών· είναι η υπόθεση της επιβίωσης του ανθρώπου που εξαρτάται από τη διάθεση της ρωμαλέας επιβολής του πνεύματος πάνω στις αναρχούμενες δυνάμεις που έχουν ξεφύγει από τον έλεγχο και την ευθύνη του. Οφείλει, λοιπόν, ο άνθρωπος να ισορροπήσει την επιστημονική-τεχνολογική πρόοδο με την ψυχολογική και ηθική.

 

 

Επιμέλεια:

Τσακιρέλη Άννα.



Δεν υπάρχουν σχόλια

Χωρίς σχόλια ακόμα.

RSS κανάλι για τα σχόλια του άρθρου.