Ενδοσχολική βία & Εκφοβισμός(Bullying): Αιτίες, επιπτώσεις, αντιμετώπιση
Τι είναι η ενδοσχολική βία & ο εκφοβισμός
Αντικείμενο μελέτης και στην Ελλάδα-Κοινωνικό πρόβλημα. Φαινόμενα(Bullying). «Ενδοσχολική βία», «Εκφοβισμός», «Θυματοποίηση».
Ορισμός: «κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική & επαναλαμβανόμενη βία & επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, καταδυνάστευση & πρόκληση σωματικού & ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους εντός & εκτός σχολείου».
Μορφές Εκφοβισμού
– Σωματικός(physical)
– Κλωτσιές, σπρωξίματα χρήση «όπλων»,
– Οικονομικός αρπαγή περιουσίας του άλλου, καταστροφή, κλοπή
– Λεκτικός(verbal, cognitive)
– Απειλές, προσβολές, εξευτελισμοί, χειρονομίες
– Έμμεσος (Κοινωνικός-Ψυχολογικός)(Indirect social/psychological)
– Διάδοση φημών, άσεμνα τηλεφωνήματα, αποστολή ανώνυμων επιστολών, αποκλεισμός από παρέες
Οι πιο συνηθισμένες εκδηλώσεις είναι:
• Χειρονομίες, σπρωξιές, ξυλοδαρμοί
• Φραστικές επιθέσεις, βρισιές, προσβολές, απειλές
• Εκβιασμοί
• Καταστροφή προσωπικών αντικειμένων
• κλοπές
• Σεξουαλική παρενόχληση & κακοποίηση
• Αποκλεισμός & απομόνωση από παρέες, ομαδικά παιχνίδια & κοινωνικές δραστηριότητες
Αιτίες φαινομένου-Παράγοντες
– Οικογενειακοί παράμετροι: έλλειψη φροντίδας, ενθάρρυνσης, υποστήριξης παιδιών μέσα στην οικογένεια, έλλειψη ισορροπημένης σχέσης & συγκρούσεις μεταξύ των γονέων, παραμέληση ή κακοποίηση παιδιών από γονείς.
– Εφηβεία (αντιδράσεις ευσυγκινησία, εναντίωση προς κάθε μορφή εξουσίας, έλλειψη αυτοπεποίθησης ή αίσθημα παντοδυναμίας
– Έλλειψη ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης & άγνοια των ενηλίκων(εκπαιδευτικών, γονέων), όσον αφορά την διαχείριση κρίσεων επιθετικότητας
– Έλλειψη συμμετοχής σε σχολικές δραστηριότητες & εξωσχολικές δραστηριότητες που βοηθούν στην εκτόνωση άγχους
Ποια η συχνότητα του προβλήματος;
– Στην Ελλάδα τα δεδομένα διαφόρων ερευνών δείχνουν ότι:
– Ηλικία κορύφωσης: 11-14 ετών.
– Το 10%-15% των μαθητών πέφτει θύμα διαφόρων μορφών βίας στο σχολείο.
– Οι μαθητές που ασκούν βία, (θύτες) ξεπερνούν το 5% των μαθητών.
– Τα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά βίας, σε αναλογία 3/1.
– Τα κορίτσια εμπλέκονται σε περιστατικά λεκτικής βίας ενώ τα αγόρια σε περιστατικά σωματικής βίας
– Τα περιστατικά ένδο-σχολικής βίας εκδηλώνονται πιο συχνά στο Δημοτικό & στο Γυμνάσιο, ενώ στο Λύκειο μειώνονται.
– Οι μισοί από τους μαθητές-θύματα βίας δεν αναφέρουν ποτέ & πουθενά το γεγονός, ενώ οι άλλοι μισοί το αναφέρουν σε φίλους και σπανιότερα σε εκπαιδευτικούς και γονείς.
Ειδικά χαρακτηριστικά παιδιού-Θύτη
– Αδυναμία τήρησης κανόνων-ορίων
– Διογκωμένη αυτό-εικόνα
– Επιθετικότητα- παρορμητισμό
– Μειωμένη ικανότητα αυτοελέγχου
– Έλλειψη αίσθησης του μέτρου
– Απόλυτη έλλειψη εν-συναίσθησης
Αναγνώριση παραγόντων κινδύνου για εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς από παιδί.
– Κοινωνική απομόνωση (πρόκληση από συναισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης, έλλειψης αυτοπεποίθησης, θλίψης, αδυναμίας του παιδιού να σχετιστεί και να κάνει φίλους)
– Απόρριψη από συνομηλίκους
– Χαμηλό ενδιαφέρον για το σχολείο & μειωμένη απόδοση στα μαθήματα
– Ανεξέλεγκτος θυμός-παρορμητικοί τασκωμοί
– Ιστορικό προβλημάτων πειθαρχίας στο σπίτι
– Ιστορικό βιαιότητας κατά ατόμων, ζώων ή αντικειμένων
– Έλλειψη ανοχής σε πολιτιστικές διαφορές & διακρίσεις
– Χρήση αλκοόλ και ουσιών
– Συναναστροφή με άτομα με αντικοινωνική συμπεριφορά και αξίες
Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις στους θύτες
– Απομάκρυνση από το σχολικό περιβάλλον
– Διακοπή σχολικής φοίτησης
– Τάσεις φυγής από το οικογενειακό περιβάλλον
– Περιθωριοποίηση-κοινωνικός αποκλεισμός
– Να εξελιχθούν σε ενήλικες με αντικοινωνική και παραβατική συμπεριφορά
Ειδικά χαρακτηριστικά παιδιού-θύμα
– Χαμηλή αυτοεκτίμηση
– Αδυναμία επίλυσης προβλημάτων
– Καταθλιπτικά στοιχεία
– Συναισθηματικές δυσκολίες
– Αίσθημα μοναξιάς
– Χαμηλή σχολική επίδοση-απουσίες
– Στο μέλλον: αδυναμία ανάληψης ευθύνης, μη ομαλή σεξουαλική ζωή, αδυναμία σύναψης διαπροσωπικών σχέσεων
Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της ενδοσχολικής βίας & του εκφοβισμού στα παιδιά-θύματα
– Αισθήματα έντονου άγχους, ανασφάλειας, φοβίες, σχολική άρνηση, απουσία από το σχολείο τα οποία οδηγούν σε σχολική αποτυχία.
– Ψυχοσωματικά συμπτώματα: πονοκέφαλο, άλγη στην κοιλιακή χώρα, διαταραχές ύπνου, νυχτερινή ενούρηση
– Μαθησιακές δυσκολίες & Κατάθλιψη
Πως φαίνεται ότι ένα παιδί έχει γίνει θύμα ενδο-σχολικής βίας & εκφοβισμού στο σχολείο
– Η μειωμένη διάθεσή του ή η άρνησή του να πάει στο σχολείο με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία
– Οι αδικαιολόγητες απουσίες
– Η απροσδόκητη μαθησιακή του πτώση
– Όταν περνά στα διαλείμματα κοντά σε εκπαιδευτικούς και γραφεία
– Καθυστέρηση άφιξης στο σχολείο ή καθυστέρηση επιστροφής στο σπίτι
– Αλλαγή διαδρομών από κ προς το σχολείο ή το σπίτι
– Ρούχα συχνά σκισμένα & κατεστραμμένα
– Σημάδια και μελανιές στο σώμα του
– Απώλεια αντικειμένων του παιδιού
– Άρνηση σε συμμετοχή σχολικών εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων
– Αλλαγές στη διάθεσή του που επιμένουν
– Παράπονα για ψυχοσωματικά προβλήματα
Εάν ισχύουν κάποια από τα προηγούμενα, τότε ίσως να υπάρχει περιστατικό βίας και το παιδί να χρειάζεται άμεση βοήθεια & υποστήριξη
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς
– Αποφυγή παρορμητικών αντιδράσεων
– Ψυχραιμία
– Συζήτηση με το παιδί
– Επιβεβαίωση του παιδιού ότι «δεν ευθύνεται το ίδιο για ό,τι έχει συμβεί»
– Υπενθύμιση ότι το νοιάζεστε & ότι είστε αυτοί που το προστατεύετε
– Στήριξη ότι μαζί μπορείτε να το αντιμετωπίσετε
– Αλλαγή θα επέλθει με «σπάσιμο σιωπής»
– Ενημέρωση του Διευθυντή και εκπαιδευτικό/ούς σχολείου
– Πρακτικοί τρόποι για αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων
– Συμβουλευτική από ειδικό ψυχικής υγείας
https://docs.google.com/spreadsheets/d/1_ZewvkTJIFlEySFKTu34Otlq3LjiZZRaKb_6C8mX30o/pubhtml