Η έλλειψη επαφής με άλλους ανθρώπους όχι μόνο κάνει κάποιον δυστυχισμένο, αλλά επιδρά αρνητικά και στη σωματική υγεία του. Μια νέα έρευνα επιστημόνων από τις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στη μοναξιά και στην αύξηση της πίεσης του αίματος, ιδίως σε άτομα άνω των 50 ετών.
Η επίπτωση αυτή μπορεί να εκδηλωθεί μέχρι και τέσσερα χρόνια αργότερα και είναι ανεξάρτητη από άλλους παράγοντες που αυξάνουν επίσης την πίεση, όπως το κάπνισμα και η παχυσαρκία. Η μελέτη, σε εκατοντάδες άτομα μεταξύ 50 – 68 ετών, η οποία διήρκεσε επί πέντε χρόνια, έγινε από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Σικάγο και δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Psychology and Ageing».
«Η μοναξιά συμπεριφέρεται σαν να είναι ένας ξεχωριστός παράγων κινδύνου για την υγεία», όπως αναφέρουν οι ερευνητές. Η υψηλή πίεση, που θεωρείται συχνά «σιωπηλή απειλή», επειδή συχνά δεν έχει συμπτώματα, υποσκάπτει την υγεία με πολλούς τρόπους. Μεταξύ άλλων, αυξάνει τον κίνδυνο για έμφραγμα και εγκεφαλικό, ενώ διαταράσσει τη λειτουργία των νεφρών.
Η έρευνα διαπίστωσε ξεκάθαρη συσχέτιση ανάμεσα στα αισθήματα κοινωνικής απομόνωσης και μοναξιάς στην αρχή της έρευνας και στην αυξημένη πίεση του αίματος στο τέλος της χρονικής περιόδου της μελέτης. Η σχέση μοναξιάς – πίεσης δεν ήταν αισθητή κατά την πρώτη διετία, αλλά από εκεί και πέρα αύξανε συνεχώς, μέχρι και τέσσερα χρόνια αργότερα.
Ακόμα και άνθρωποι με μέτρια επίπεδα μοναξιάς εμφάνιζαν αύξηση της πίεσης μετά από ένα χρονικό διάστημα. Οι πιο μοναχικοί από όλους (η αξιολόγηση βασίστηκε σε απαντήσεις σε ερωτηματολόγια σχετικά με τα συναισθήματα των συμμετεχόντων στην έρευνα) σημείωσαν αύξηση της πίεσης κατά τουλάχιστον 10% μεγαλύτερη, κατά μέσο όρο.
Επιστημονική μελέτη αποκαλύπτει ότι οι περισπούδαστες συζητήσεις και όχι οι ασημαντολογίες φέρνουν την ευτυχία στον άνθρωπο
Θα ήσασταν πιο ευτυχείς αν περνούσατε περισσότερο χρόνο συζητώντας για την πολιτική κατάσταση στον πλανήτη και το νόημα της ζωής και λιγότερο μιλώντας για τον καιρό ή για το ποια ζευγάρια διασήμων του Χόλιγουντ χώρισαν; Και όμως, οι εμβριθείς συζητήσεις κάνουν τους ανθρώπους πιο ευτυχισμένους απ΄ ό,τι οι ασημαντολογίες, όπως αποκαλύπτει νέα μελέτη.
Με άλλα λόγια, όσοι δαπανούν περισσότερο χρόνο της ημέρας κάνοντας εμβριθείς συζητήσεις και λιγότερο ψιλοκουβέντες φαίνεται πως είναι περισσότερο ευτυχισμένοι, σύμφωνα με τον Ματθίας Μελ, ψυχολόγο του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, ο οποίος δημοσίευσε μια μελέτη επί του ζητήματος.
«Μας φάνηκε εξαιρετικά ενδιαφέρον,διότι θα μπορούσε να έχει αποδειχθεί το αντίθετο- θα μπορούσαμε να είχαμε εξαγάγει το δίδαγμα “μη σε νοιάζει, για να είσαιχαρούμενος”, ότι δηλαδή όσο κανείς κινείται σε ρηχό επίπεδο ζωής είναι ευτυχής και όταν εισέρχεταισε υπαρξιακά βάθη είναι δυστυχισμένος» λέει ο δόκτωρ Μελ. Οπως φάνηκε, το μυστικό της ευτυχίας κρύβεται στις ουσιώδεις συζητήσεις κυρίως για δύο λόγους: Πρώτον, διότι οι άνθρωποι εξω θούνται να βρίσκουν ένα νόημα για τη ζωή τους. Και, δεύτερον, διότι είμαστε κοινωνικά όντα που έχουν την επιθυμία και την ανάγκη να συνδέονται με τους ομοίους τους.
«Κάνοντας ουσιώδεις συνομιλίες,καταφέρνουμενα επιβάλλουμε ένα νόημα σε έναν κατά τα άλλα αρκετά χαοτικό κόσμο. Διαπροσωπικά,καθώςβρίσκουμε αυτό το νόημα,δενόμαστε με τον άτομο με το οποίο συνδιαλεγόμαστε, και ξέρουμεότι η δημιουργία διαπροσωπικώνδεσμών και η κοινωνικήενσωμάτωση αποτελούν κομβικόκαι ακρογωνιαίο θεμέλιο της ευτυχίας».
Στη μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ρsychology Journal», συμμετείχαν 79 φοιτητές- 32 άνδρες και 47 γυναίκεςοι οποίοι συμφώνησαν να φορούν στο πέτο τους ένα μικρόφωνο που ενεργοποιείται ηλεκτρονικά, το οποίο κατέγραφε αποσπάσματα συνομιλιών διάρκειας 30 δευτερολέπτων κάθε 12,5 λεπτά για τέσσερις ημέρες, δημιουργώντας έτσι ένα «ηχητικό ημερολόγιο» για τον δραΜελ.
Οι ερευνητές που ανέλυσαν το υλικό των συνομιλιών ταξινόμησαν τα ηχητικά αποσπάσματα είτε ως ασημαντολογίες για τον καιρό ή για κάποια τηλεοπτική εκπομπή είτε ως περισσότερο ουσιαστικές συζητήσεις για τα τρέχοντας ζητήματα, τη φιλοσοφία, τη διαφορά μεταξύ Βαπτιστών και Καθολικών ή τον ρόλο της εκπαίδευσης. Οι συζητήσεις που αφορούσαν τηλεοπτικές εκπομπές δεν θεωρήθηκαν απαραιτήτως «κουτσομπολιό»· θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ουσιώδεις αν οι συνδιαλεγόμενοι ανέλυαν, για παράδειγμα, χαρακτήρες ή τα κίνητρά τους.
Πολλές από τις συζητήσεις ήταν περισσότερο πρακτικές και δεν ενέπιπταν σε καμία από τις δύο κατηγορίες, συμπεριλαμβάνοντας ερωτήσεις για φοιτητικές εργασίες ή συνεννοήσεις για το μοίρασμα των οικιακών εργασιών. Στο σύνολο, το ένα τρίτο όλων των συζητήσεων χαρακτηρίστηκε ουσιώδες και το ένα πέμπτο μικρολογία.
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ Επικρατεί γενικώς η αντίληψη ότι οι μεγαλοφυΐες γεννιούνται, δεν γίνονται, και ότι το ταλέντο είναι χάρισμα εκ φύσεως που δεν διδάσκεται γιατί είναι συνυφασμένο με τα γονίδιά μας. Να όμως που ένας αμερικανός γενετιστής, ο Ντέιβιντ Σενκ, έρχεται να τα ανατρέψει όλα αυτά με το βιβλίο του «Τhe Genius in all of us» (Η μεγαλοφυΐα μέσα μας).
Ο δρ Σενκ πιστεύει ότι έχουμε υπερτιμήσει τη γενετική προδιάθεση για τα μεγάλα επιτεύγματα. Κανένας άνθρωπος δεν είναι εκ γενετής «πτωχός τω πνεύματι» και η μετριότητα δεν αποτελεί αμετάκλητη καταδίκη, λέει. Διότι, όπως άλλωστε προκύπτει από τη σύγκριση με τις μελέτες του καναδού καθηγητή Κοινωνικής Ψυχολογίας Μάλκολμ Γκλάντγουελ, το DΝΑ δεν αποτελεί στατικό αποτύπωμα, αλλά επηρεάζεται και από παράγοντες εξωγενείς.
Με απλά λόγια, υπάρχει αιτιώδης σχέση ανάμεσα στο συγγενές και στο επίκτητο, που βρίσκονται σε μια συνεχή αλληλουχία και αλληλεπίδραση, ανάλογα με το περιβάλλον. Οι εμπειρίες αφήνουν το αποτύπωμά τους στο γονιδίωμα κάθε ανθρώπου και μεταφέ ρονται στα παιδιά του, αλλά αυτό δεν έχει σε τίποτα να κάνει με τον δείκτη νοημοσύνης.
Ο Ντέιβιντ Σενκ ισχυρίζεται ότι ελέγχοντας τις επιδράσεις του περιβάλλοντος μπορούμε να ξεπεράσουμε τα όρια που πιστεύουμε ότι μας έχει θέσει η φύση. Φέρνει για παράδειγμα το μουσικό ταλέντο: «Πολλοί πιστεύουν ότι δεν είναι προικισμένοι με μουσικό αφτί,αλλά στην πραγματικότηταδεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει κλίση στη μουσική».
Συμπέρασμα: οι ειδικές ικανότητες είναι επίκτητες και η ιδιοφυΐα διδάσκεται. Παράδειγμα, οι κενυάτες δρομείς, που θεωρούνται ασυναγώνιστοι στον μαραθώνιο. Τους έχει προικίσει η φύση με ειδικά γονίδια; Κάθε άλλο, η ανάγκη τους έκανε να τρέχουν τόσο καλά. Στην Κένυα πολλά παιδιά από την ηλικία των επτά ετών είναι αναγκασμένα να τρέχουν 8 ως 10 χιλιόμετρα κάθε μέρα για να πάνε στο σχολείο.
Πέρα όμως από τις ειδικές συνθήκες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, υπάρχουν και έξι γενικοί παράγοντες οι οποίοι θα μπορούσαν να θεωρηθούν «συνταγή της ευφυΐας», καθώς ενισχύουν τη νοημοσύνη και οξύνουν τον νου.
1. Η μουσική. Η επιστήμη έχει αποφανθεί ότι τα παιδιά πρέπει να εισάγονται εξ απαλών ονύχων στον κόσμο των ήχων. Τα μαθήματα μουσικής είναι ένας πολύ ευχάριστος τρόπος για να εξασκήσει σωστά ένα παιδί τον εγκέφαλό του και, όπως φαίνεται, τα οργανωμένα μαθήματα όχι μόνο ενισχύουν τον δείκτη νοημοσύνης, αλλά συμβάλλουν και στη μετέπειτα ακαδημαϊκή απόδοση τού παιδιού. Ερευνα του Πανεπιστημίου του Τορόντο έδειξε ότι τα παιδιά που διδάσκονται μουσική έχουν πολύ ψηλότερο ΙQ στην ενήλικη ζωή τους.
2. Ο θηλασμός. Το μητρικό γάλα αποτελεί βασική τροφή του εγκεφάλου και η σημασία του είναι τεράστια σε διάφορες εκφάνσεις της ζωής του μωρού. Δανοί ερευνητές ανακάλυψαν ότι ο θηλασμός κάνει τα μωρά όχι υγιέστερα, αλλά και πιο έξυπνα: μωρά που θήλασαν για εννέα μήνες είχαν υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης.
3. Η σωστή διατροφή. Ως μηχανή, και μάλιστα η τελειότερη της φύσης, ο εγκέφαλος δεν μπορεί να λειτουργήσει σε πλήρη απόδοση χωρίς σωστά καύσιμα. Η υγιεινή διατροφή μπορεί να κάνει θαύματα για την πνευματική και διανοητική ανάπτυξη, ειδικά στα δύο πρώτα χρόνια της ζωής που τα παιδιά χρειάζονται σίδηρο.
4. Η γυμναστική. Ερευνες του Πανεπιστημίου του Ιλινόις (ΗΠΑ) σε παιδιά δημοτικού δείχνουν ισχυρή σχέση ανάμεσα στις αθλητικές επιδόσεις και στην ακαδημαϊκή απόδοση. Διότι η συμμετοχή σε ομαδικά αθλήματα ενισχύει την αυτοπεποίθηση, το ομαδικό πνεύμα και τις ηγετικές ικανότητες.
5. Η περιέργεια είναι λέξη-«κλειδί». Οι ειδικοί λένε ότι γονείς που δείχνουν την περιέργειά τους για πράγματα, γεγονότα και καταστάσεις μαθαίνουν στα παιδιά τους να αναζητούν νέες ιδέες, δηλαδή τη γνώση και τη σημασία της. Το διάβασμα, δεν πρέπει να υποβαθμίζεται, και το παιδί πρέπει να εντρυφήσει από νωρίς στη μαγεία του.
6. Το παιχνίδι. Ολως παραδόξως, διαπιστώνεται ότι ακόμα και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορούν να οξύνουν το πνεύμα, όχι βέβαια τα βίαια που κάνουν το παιδί μοναχικό και αφηρημένο, αλλά εκείνα που απαιτούν στρατηγική σκέψη, αναπτύσσουν οργανωτικές ικανότητες και ενισχύουν το ομαδικό πνεύμα και τη δημιουργικότητα. Ομοίως και τα εγκεφαλικά παιχνίδια, όπως το σκάκι, το sudoku, τα σταυρόλεξα, κτλ., αποτελούν μια πολύ καλή γυμναστική του εγκεφάλου, αφού ο παίκτης λύνει προβλήματα και παίρνει αποφάσεις.
Επιστήμονες από τη Δανία κατόρθωσαν να βρουν για ποιον λόγο η «βιταμίνη του ήλιου» παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη νοσημάτων όπως ο καρκίνος και η σκλήρυνση κατά πλάκας.
Σε μελέτες στο εργαστήριο ανακάλυψαν ότι χωρίς την βιταμίνη D παραμένουν ανενεργά τα κύτταρα-δολοφόνοι του ανοσοποιητικού συστήματος, με επακόλουθο να μην αντιδρούν ό,τι κι αν απειλήσει τον οργανισμό.
Το εύρημα αυτό εκτιμάται ότι θα συμβάλλει όχι μόνο στην καλύτερη αντιμετώπιση των λοιμωδών νοσημάτων, αλλά και στην επινόηση νέων εμβολίων εναντίον πολλών απειλητικών νοσημάτων.
Η μελέτη των ερευνητών του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Immunology».
Όπως γράφουν οι ερευνητές, με επικεφαλής τον δρα Κάρστεν Γκάισλερ, από το Τμήμα Διεθνούς Υγείας, Ανοσολογίας & Μικροβιολογίας του πανεπιστημίου, ανακάλυψαν πως τα Τ-κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος βασίζονται στην βιταμίνη D για να ενεργοποιηθούν.
Σε περίπτωση που ο οργανισμός δεν διαθέτει επαρκείς ποσότητες από την βιταμίνη αυτή (και αυτό συμβαίνει στους μισούς κατοίκους του πλανήτη, ακόμα και στην χώρα του ήλιου, την Ελλάδα), τα Τ-κύτταρα παραμένουν σε λανθάνουσα κατάσταση και δεν αντιδρούν, όποια κι αν είναι η απειλή.
«Όταν ένα Τ-κύτταρο εκτεθεί σε έναν “εισβολέα”, όπως λ.χ. τα μικρόβια, ενεργοποιείται μία “κεραία” που διαθέτει και η οποία ουσιαστικά είναι ένας υποδοχέας βιταμίνης D», εξηγεί ο δρ Γκάισλερ. «Καθώς σηκώνεται η “κεραία” αυτή, αναζητά μόρια βιταμίνης D στον οργανισμό. Εάν τα βρει, το Τ-κύτταρο θα ενεργοποιηθεί. Εάν όχι, η “κεραία” ξαναμαζεύεται και το Τ-κύτταρο παραμένει αδρανές».
Οι επιστήμονες γνωρίζουν εδώ και χρόνια ότι η βιταμίνη D παίζει καθοριστικό ρόλο στην απορρόφηση ασβεστίου (άρα στην απόκτηση και διατήρηση γερών οστών και δοντιών), καθώς και ότι τα χαμηλά επίπεδά της σχετίζονται με την ανάπτυξη νοσημάτων όπως ο καρκίνος και η σκλήρυνση κατά πλάκας.
Ωστόσο, «δεν είχαμε συνειδητοποιήσει πόσο ζωτικός είναι ο ρόλος της στην λειτουργία του ίδιου του αμυντικού συστήματός μας, δηλαδή του ανοσοποιητικού», λέει ο δρ Γκάισλερ. «Αυτό τώρα το μάθαμε – και είναι πραγματικά πολύ σημαντικό».
Οι πηγές
Η περισσότερη βιταμίνη D παράγεται από τον οργανισμό ως φυσικό υποπροϊόν της έκθεσης του δέρματος στον ήλιο.
Σε επίπεδο διατροφής, καλές πηγές βιταμίνης D είναι τα ιχθυέλαια (με πρώτο το μουρουνέλαιο) και τα «παχιά» ψάρια (όπως το σκουμπρί, ο σολομός, η σαρδέλα και η ρέγγα). Υπάρχουν επίσης εμπλουτισμένα με βιταμίνη Dτρόφιμα, καθώς και συμπληρώματα διατροφής.
Ο δρ Γκάισλερ εκτιμά ότι το νέο εύρημα όχι μόνον θα συμβάλλει στην καλύτερη αντιμετώπιση των ασθενειών, αλλά και στις μεταμοσχεύσεις όπου υπάρχει μεγάλος κίνδυνος απόρριψης των μοσχευμάτων (γι’ αυτό και χορηγούνται ανοσοκατασταλτικά φάρμακα), καθώς και στα αυτοάνοσα νοσήματα (προκαλούνται όταν το ανοσοποιητικό εκλαμβάνει λανθασμένα ως εισβολείς τους υγιείς ιστούς του σώματος).
Τα οφέλη
Σύμφωνα με μελέτη που δημοσίευσαν πέρυσι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Σαν Ντιέγκο, η αύξηση των επιπέδων της βιταμίνης D στον οργανισμό είναι η καλύτερη μέθοδος προστασίας από τον καρκίνο.
Αναλύοντας τα ευρήματα 2.750 ερευνητικών εργασιών, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η αύξηση αυτή μπορεί να μειώσει τα κρούσματα καρκίνου του μαστού κατά ένα τέταρτο και τα κρούσματα καρκίνου του εντέρου κατά ένα τρίτο.
Με άλλα λόγια, αν όλοι μας είχαμε όση βιταμίνη D χρειαζόμαστε, θα καταγράφονταν παγκοσμίως 200.000 λιγότερα κρούσματα καρκίνου του μαστού και 250.000 λιγότερα κρούσματα καρκίνου του παχέος εντέρου.
Η αύξηση αυτή «μπορεί να κάνει περισσότερα για την πρόληψη του καρκίνου απ΄ ό,τι μια ολόκληρη βιβλιοθήκη με συμβουλές για τον τρόπο ζωής μας», είχαν τότε γράψει οι ερευνητές.
Άλλες μελέτες έχουν αποκαλύψει πως είναι πολύτιμη και για την πρόληψη της καρδιοπάθειας και του διαβήτη.
15 λεπτά την ημέρα
Πως μπορεί όμως να εκτίθεται κανείς στον ήλιο για να έχει αρκετή βιταμίνη D και ταυτοχρόνως να αποφύγει τον καρκίνο του δέρματος, που προκαλείται από την υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου;
Οι επιστήμονες συνιστούν να φροντίζουμε να βρισκόμαστε καθημερινά για 12 έως 15 το πολύ λεπτά στον ήλιο (όχι τις επικίνδυνες ώρες 11.00-16.00 το καλοκαίρι), έχοντας το πρόσωπο και τα χέρια μας εκτεθειμένα και προστατευμένοι από αντηλιακό με χαμηλό δείκτη προστασίας (έως 8).
Αν κάποιος έχει πολύ σκούρο δέρμα, μπορεί να χρειαστεί λίγα λεπτά περισσότερο.
Η τακτική χρήση φαρμάκων όπως η ασπιρίνη, η παρακεταμόλη και η ιβουπροφένη αυξάνει τον κίνδυνο κώφωσης στους άνδρες
ΛΟΝΔΙΝΟ Η τακτική χρήση κοινών παυσίπονων φαρμάκων, όπως η ασπιρίνη και η παρακεταμόλη, συνδέεται με σημαντική αύξηση του κινδύνου απώλειας της ακοής, σύμφωνα με μια νέα μελέτη. Εκατομμύρια άτομα σε ολόκληρο τον κόσμο λαμβάνουν μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ) όπως η ασπιρίνη σε καθημερινή βάση καθώς είναι γνωστό ότι τέτοιου είδους σκευάσματα δρουν προληπτικά ενάντια στα καρδιακά επεισόδια. Ωστόσο, σύμφωνα με τη μελέτη που διεξήχθη από ειδικούς του Νοσοκομείου Βrigham and Women΄s που υπάγεται στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, του Πανεπιστήμιου Βάντερμπιλτ και του Νοσηλευτηρίου για την Οραση και την Ακοή της Μασαχουσέτης, άνδρες κάτω των 60 ετών που λάμβαναν τακτικά ασπιρίνη αντιμετώπιζαν κίνδυνο μεγαλύτερο του 30% εμφάνισης προβλημάτων στην ακοή. Οπως πάντως προέκυψε από τα ευρήματα που δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό έντυπο «Αmerican Journal of Μedicine», δεν εμφανιζόταν αντίστοιχος κίνδυνος σε άνδρες άνω των 60 ετών.
Ακόμη πιο «γκρίζα» ήταν τα πράγματα σε ό,τι αφορούσε τους χρήστες παρακεταμόλης. Στους άνδρες κάτω των 50 ετών οι πιθανότητες απώλειας της ακοής διπλασιάζονταν, ενώ στους 50άρηδες ο κίνδυνος προβλημάτων στην ακοή άγγιζε το 38%. Και σε αυτή την περίπτωση όμως τα ποσοστά κινδύνου παρουσίαζαν πτώση όσο αυξανόταν η ηλικία των εθελοντών. Για παράδειγμα, στις ηλικίες 60 ετών και άνω οι πιθανότητες εμφάνισης προβλημάτων στην ακοή ήταν της τάξεως του 16% στους άνδρες που λάμβαναν συχνά παρακεταμόλη σε σύγκριση με όσους δεν λάμβαναν το συγκεκριμένο φάρμακο. Συνολικά η οικογένεια των ΜΣΑΦ, στην οποία περιλαμβάνονται και άλλες ουσίες όπως η ιβουπροφένη, φάνηκε να αυξάνει τον κίνδυνο απώλειας της ακοής κατά 61% στους άνδρες κάτω των 50 ετών, κατά 32% στους 50άρηδες και κατά 16% σε εκείνους που ήταν 60 ετών και άνω.
Τα αποτελέσματα αυτά προέκυψαν μετά την παρακολούθηση 26.000 ανδρών επί 18 χρόνια- οι ερευνητές εξέταζαν τους συμμετέχοντες ανά διετία. Ως τακτική χρήση ΜΣΑΦ θεωρήθηκε η λήψη τέτοιων σκευασμάτων τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα. Αν και στη μελέτη δεν συμμετείχαν γυναίκες, οι ερευνητές εκτιμούν ότι και σε εκείνες πιθανότατα η τακτική χρήση παυσίπονων φαρμάκων θα έχει αρνητική επίδραση στην ακοή.
Πρέπει να σημειωθεί ότι τα καινούργια ευρήματα δεν αποδεικνύουν ότι τα σκευάσματα της οικογένειας των ΜΣΑΦ προκαλούν προβλήματα στην ακοή, αλλά δείχνουν σε κάθε περίπτωση μια ισχυρή σύνδεση. Οι γιατροί γνώριζαν εδώ και χρόνια ότι οι υψηλές δόσεις ασπιρίνης μπορούν να προκαλέσουν παροδική εμβοή στα αφτιά. Ωστόσο η λήψη ασπιρίνης σε χαμηλές δόσεις είχε φανεί από προηγούμενες μελέτες ότι προστατεύει από την κώφωση που προκαλείται εξαιτίας του θορύβου και των αντιβιοτικών. Προηγούμενα στοιχεία είχαν επίσης συνδέσει την ιβουπροφένη με προβλήματα στην ακοή. Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν επακριβώς, τουλάχιστον αυτή τη στιγμή, πώς τα παυσίπονα επιδρούν στην ακοή. Πάντως, όπως υποπτεύονται, αυτού του είδους τα φάρμακα προκαλούν βλάβες στο έσω ους.
Οπως ανέφερε η δρ Σάρον Κάρχαν , που ήταν εκ των συγγραφέων της μελέτης, «με τα δεδομένα της μεγάληςσυχνότητας λήψης αναλγητικώναπό τον πληθυσμό και των τεράστιωνκοινωνικών επιπτώσεων των προβλημάτων στην ακοή,ανακύπτειένα σοβαρό ζήτημα δημόσιαςυγείας».
Μονογαμικός, άθεος και προοδευτικών αντιλήψεων είναι ο μέσος… ευφυής άνθρωπος, σύμφωνα με έρευνα
ΛΟΝΔΙΝΟ Χαμηλότερο ΙQ έχουν οι άνδρες που απατούν τις γυναίκες τους και υψηλότερο οι πιστοί άνδρες, σύμφωνα με νέα επιστημονική έρευνα. Οι ερευνητές εξηγούν τη διαφορά στον δείκτη ευφυΐας ως ένα «ποιοτικό άλμα» στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους, και μάλιστα των ανδρών, από την πολυγαμία στη μονογαμία. Οι γυναίκες είναι ήδη πιο «εξελιγμένες», λένε, αφού παραμένουν πιστές ακόμη και σε κοινωνίες με καθιερωμένη την πολυγαμία, όπως σε ορισμένες μουσουλμανικές.
«Οσο πιο έξυπνος είναι ένας άνδρας τόσο λιγότερο πιθανόν είναι να απατήσει το έτερό του ήμισυ» λέει ο δρ Σατόσι Καναζάβα , επικεφαλής της έρευνας και καθηγητής της Εξελικτικής Ψυχολογίας στη London School of Εconomics.
Η μετάβαση από την πολυγαμία στη μονογαμία ήταν ένα «εξελικτικώς πρωτότυπο» άλμα για τους άνδρες, που ήταν πάντα « ελαφρώς πολυγαμικοί » λέει ο δρ Καναζάβα. Βάσει της ανάλυσής του, οι ευφυείς άνθρωποι υιοθέτησαν τη μονογαμία για να « εξελιχθούν ». Επιπλέον η έρευνά του απέδειξε ότι οι άνδρες που δεν μπορούν να αντισταθούν στον πειρασμό και απατούν τη σύντροφό τους έχουν συνήθως πιο χαμηλό δείκτη ευφυΐας από εκείνους που είναι πιστοί. Η θεωρία δεν περιορίζεται στο ζήτημα της απιστίας. Στη μελέτη του, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Social Ρsychology Quarterly», ο δρ Καζανάβα υποστηρίζει ότι όσο πιο ευφυής είναι ένας άνθρωπος τόσο μικρότερες πιθανότητες έχει να πιστεύει στον Θεό ή να διέπεται από συντηρητικές απόψεις.
Γράφει ότι διαπίστωσε πως οι νέοι ενήλικοι που δήλωναν « πολύ φιλελεύθεροι » είχαν, κατά μέσον όρο, δείκτη ευφυίας 106, ενώ όσοι δήλωναν « πολύσυντηρητικοί » μόλις 95.
Ερμηνεύει τα ευρήματα εκτιμώντας ότι οι εγωιστικές, συντηρητικές συμπεριφορές είναι πιο πρωτόγονες, με τους όρους της θεωρίας της εξέλιξης, ενώ οι πιο αλτρουιστικές και φιλελεύθερες απόψεις είναι πιο εξελιγμένες και πιο συνδεδεμένες με την ευφυΐα. Παρομοίως, όσοι απάντησαν ότι δεν είναι καθόλου θρησκευόμενοι έχουν μέσον όρο δείκτη ευφυίας 103, έναντι 97 που έχουν εκείνοι οι οποίοι δηλώνουν « πολύ θρησκευόμενοι ».
Σύμφωνα με τον δρα Καζανάβα, οι ευφυέστεροι άνθρωποι είναι πιο ανοικτοί σε νέες ιδέες, ενώ όσοι έχουν πιο χαμηλό δείκτη ευφυΐας έχουν περισσότερες πιθανότητες να πιστεύουν στον Θεό, χαρακτηριστικό που ανήκει στο εξελικτικό μας παρελθόν.
«Οι άνθρωποι είναι εξελικτικώς σχεδιασμένοι να είναι παρανοϊκοίκαι πιστεύουν στον Θεό διότι είναι παρανοϊκοί…Αυτή η έμφυτη ροπή προς την παράνοιαεξυπηρέτησε καλά τους ανθρώπουςόταν η αυτοσυντήρηση και η προστασία των οικογενειών και των φυλών τους ήταν απόλυτα εξαρτημένεςαπό την επαγρύπνηση και την ετοιμότητα αντιμετώπισης όλων των ενδεχομένων κινδύνων » γράφει ο δρ Καναζάβα.
Η ατραζίνη, ένα από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα, αλλά και επίμαχα, ζιζανιοκτόνα μπορεί να αλλάξει το… φύλο το βατράχων, μετατρέποντας τους αρσενικούς σε θηλυκούς, όπως τουλάχιστον προκύπτει από μια νέα έρευνα Αμερικανών επιστημόνων. Τα στοιχεία που συγκέντρωσαν εγείρουν ανησυχίες για τις επιπτώσεις της συγκεκριμένης χημικής ουσίας και στους ανθρώπους.
Η έρευνα είναι η πρώτη που επιβεβαιώνει ότι η ατραζίνη μπορεί να έχει τόσο σοβαρές επιπτώσεις. Μέχρι τώρα υπήρχαν ενδείξεις ότι η συγκεκριμένη ουσία επιδρά στις ορμόνες και η ατραζίνη θεωρείτο μια από τις βασικές υπόπτους για τη σταδιακή μείωση των αμφίβιων στον πλανήτη. Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ που παρουσίασαν τα πορίσματά τους στο επιστημονικό περιοδικό «PNAS», έκαναν μάλιστα λόγο για «χημικό ευνουχισμό» των βατράχων.
Παλαιότερα είχαν συγκεντρωθεί στοιχεία για το ότι η ατραζίνη μπορούσε να κάνει «ερμαφρόδιτους» τους αρσενικούς βατράχους, δηλαδή να αναπτύσσουν τόσο αρσενικά όσο και θηλυκά χαρακτηριστικά. Ωστόσο η νέα μελέτη, στο πλαίσιο της οποίας έγιναν πειράματα σε 40 αρσενικούς βατράχους, έδειξε ότι η επίπτωση μπορεί να φτάσει μέχρι τον πλήρη «ευνουχισμό» και την αλλαγή φύλου. Η ατραζίνη προκαλεί τέτοια ορμονική ανισορροπία, που οι αρσενικοί βάτραχοι μετατρέπονται σε θηλυκούς.
Τρεις στους τέσσερις βάτραχοι «εκθηλύνθηκαν» και λόγω του «χημικού ευνουχισμού» τους δεν μπορούσαν πια να αναπαράγουν με κάποιο θηλυκό του είδους τους εξαιτίας έλλειψης τεστοστερόνης και σπέρματος. Το 10% των βατράχων του πειράματος έγιναν πλήρη θηλυκά, που μάλιστα ζευγάρωσαν με άλλα αρσενικά, και μάλιστα έκαναν και υγιή αυγά, από όπου μεγάλωσαν μόνο αρσενικά βατραχάκια! Είναι ακόμα ασαφές αν κάτι ανάλογο μπορεί να συμβεί στους ανθρώπους. Το δέρμα των βατράχων μπορεί να απορροφήσει πολύ πιο εύκολα την ατραζίνη και επιπλέον τα αμφίβια αυτά κάνουν κυριολεκτικά «μπάνιο» στο μολυσμένο νερό.
Η ΕΕ έχει πάντως απαγορεύσει την ατραζίνη από το 2004 (αν και σε μερικά ευρωπαϊκά κράτη δεν έχει σταματήσει τελείως η χρήση της) και τώρα οι ΗΠΑ θα δεχτούν νέα πίεση να κάνουν το ίδιο. Η ατραζίνη μπορεί να μεταφερθεί μέχρι και 1.000 χλμ. μακριά από το σημείο που αρχικά ψεκάστηκε στο έδαφος. Η Syngenta, μια από τις εταιρίες που παράγει την ατραζίνη, έχει κατ’ επανάληψη υποστηρίξει ότι η ουσία είναι ασφαλής. Η ουσία χρησιμοποιείται κυρίως στις γεωργικές καλλιέργειες καλαμποκιού, σόργου και ζαχαροκάλαμου.
Έτοιμος να δεχτεί να του εμφυτευτεί υποδορίως ένας “ηλεκτρονικός κοριός” δηλώνει ένας στους τέσσερις Γερμανούς, με την προϋπόθεση να έχει κάποιο όφελος από αυτόν, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα με αφορμή τα εγκαίνια στο Ανόβερο, στη βορειοδυτική Γερμανία, της Cebit, της μεγαλύτερης παγκοσμίως έκθεσης προϊόντων υψηλής τεχνολογίας.
Η δημοσκόπηση πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 1000 ανθρώπων και έδειξε ότι το 23% των Γερμανών είναι έτοιμο να του εμφυτευτεί ένας τέτοιος μικροεπεξεργαστής αν αυτό έχει “κάποια πλεονεκτήματα”.
Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας είναι να δείξει, σύμφωνα με τη Bitkom, τη γερμανική ομοσπονδία τεχνολογιών της πληροφόρησης και της επικοινωνίας (TIC), η οποία πραγματοποίησε την έρευνα, ότι τα σύνορα μεταξύ του πραγματικού κόσμου και της εικονικής πραγματικότητας “εξαφανίζονται” σιγά-σιγά. Όπως σημείωσε όμως ο πρόεδρος της Bitkom Αουγκουστ-Βίλχελμ Σιρ “το αποτέλεσμα της έρευνας αποτελεί βέβαια ένα ακραίο παράδειγμα για το σημείο στο οποίο μπορεί να φτάσει για ορισμένους ανθρώπους η «σύνδεσή» τους με την τεχνολογία”.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης, περίπου το 16% των Γερμανών θα δεχόταν να του εμφυτευτεί υποδορίως ένας “ηλεκτρονικός κοριός”, ο οποίος θα επιτρέπει τον πιο άμεσο εντοπισμό του από σωστικά συνεργεία σε περίπτωση πυρκαγιάς ή ατυχήματος. Το 4% θα το ενέκρινε για να έχει το πλεονέκτημα να επιταχύνεται ο έλεγχος για την είσοδό του σε διάφορες τοποθεσίες, το 5% για να “κάνει πιο εύκολα τα ψώνια του” και το 12% αν αυτό θα μπορούσε να εγγυηθεί μια “καλύτερη ασφάλεια”. Ωστόσο, το 72% των Γερμανών παραμένει αντίθετο στην ιδέα αυτή και δεν θα δεχόταν “σε καμία περίπτωση” να του εμφυτευτεί ένας “ηλεκτρονικός κοριός”.
Το «πλεόνασμα» ύπνου λειτουργεί ευεργετικά για την υγεία μας και βελτιώνει σημαντικά τις επιδόσεις μας
Ο ύπνος, ως γνωστόν, δεν… τρέφει μόνο τα παιδιά, αλλά και τους μεγάλους. Η λαϊκή αυτή ρήση, η οποία αναφέρεται στα μεγάλα «αποθέματα» ύπνου που χρειάζεται ο ραγδαία αναπτυσσόμενος νεανικός οργανισμός, φαίνεται να ισχύει, για διαφορετικούς λόγους, και για τον ενήλικο οργανισμό.
Οι ενήλικοι μπορεί μεν να μην αναπτύσσονται με τους ίδιους ρυθμούς που αναπτύσσονται τα παιδιά και οι έφηβοι, συχνά όμως εργάζονται πολύ περισσότερες ώρες από όσες αναπαύονται.
Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η χρόνια, έστω και μερική, στέρηση του ύπνου λειτουργεί συσσωρευτικά και επιβαρύνει την καλή λειτουργία του οργανισμού μας. Εδειξαν επίσης ότι ο «χαμένος» ύπνος δεν αναπληρώνεται σχεδόν ποτέ εκ των υστέρων, γεγονός το οποίο μακροπρόθεσμα μπορεί να υπονομεύσει όχι μόνο τη σωματική υγεία μας αλλά και τις ψυχικές και νοητικές μας λειτουργίες, όπως η ηρεμία, η ικανότητα συγκέντρωσης και η μνήμη. Αν μάλιστα η περιστασιακή αποστέρηση ύπνου μετεξελιχθεί σε χρόνια αϋπνία, τότε μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε μείωση της ιστολογικής μάζας των περιοχών του εγκεφάλου που εμπλέκονται στο σχηματισμό νέων αναμνήσεων!
Τα τελευταία χρόνια όλες οι σχετικές έρευνες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο ύπνος είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο νευροφυσιολογικό φαινόμενο, η σπουδαιότητα του οποίου για την ψυχοσωματική μας υγεία είχε μάλλον παραγνωριστεί. Ανθρωποι, όπως ο Ναπολέων ή η Μάργκαρετ Θάτσερ, που φημίζονταν για τον ελάχιστο χρόνο που αναπαύονταν καθημερινά, με βάση τα πρόσφατα δεδομένα δεν θα έπρεπε να αποτελούν καθόλου αντικείμενο θαυμασμού. Αντίθετα, σημαντικοί στοχαστές και επιστήμονες, όπως ο Αϊνστάιν, ήταν και μεγάλοι υπναράδες. Ο Αϊνστάιν, για παράδειγμα, κοιμόταν κατά μέσον όρο δέκα ώρες την ημέρα.
Πρόσφατα το Στρατιωτικό Ερευνητικό Ινστιτούτο Walter Reed (WRAIR), η μεγαλύτερη στρατιωτική υπηρεσία βιοϊατρικών ερευνών των ΗΠΑ, διενήργησε μια έρευνα για τη σημασία του ύπνου σε άτομα που ζουν σε αντίξοες συνθήκες ή που χρειάζεται να βρίσκονται σε συνεχή εγρήγορση για πολλές ώρες, όπως π.χ. οι στρατιωτικοί. Τα πρώτα συμπεράσματα της έρευνας αυτής, η οποία δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, δημοσιεύθηκαν στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Journal of Sleep Research», επισήμου οργάνου της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Μελέτης Υπνου. Και από ό,τι φαίνεται τα συμπεράσματα αυτά δεν αφορούν μόνο τους στρατιωτικούς, αλλά και μια πολύ μεγάλη κατηγορία ανθρώπων που εργάζονται εντατικά.
Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μελέτη, οι επιπλέον ώρες ύπνου όχι μόνο δεν είναι απώλεια χρόνου από τις καθημερινές μας δραστηριότητες, αλλά μπορεί να λειτουργήσουν σαν ένα πολύτιμο «απόθεμα» ενέργειας που κινητοποιείται όποτε χρειαστεί να είμαστε σε εγρήγορση για πολλές ώρες. Με άλλα λόγια, κάθε επιπλέον ώρα ύπνου αποθηκεύεται στο «θησαυροφυλάκιο» του οργανισμού μας και από εκεί ανασύρεται όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια δύσκολη και κοπιαστική μέρα: όταν έχουμε κοιμηθεί αρκετά τις προηγούμενες μέρες, θα νιώθουμε λιγότερο κουρασμένοι και πολύ πιο παραγωγικοί όταν πρέπει να αντιμετωπίσουμε δύσκολες καταστάσεις.
Η ερευνητική ομάδα του WRAIR, με επικεφαλής τη δρα Τρέισι Ραπ (Tracy Rupp), «επιστράτευσε» για τις ανάγκες της έρευνάς της 24 εθελοντές, 11 άνδρες και 13 γυναίκες. Και ζήτησε από τους μισούς να πέφτουν για ύπνο στις εννέα το βράδυ και να κοιμούνται δέκα ώρες για μία εβδομάδα, ενώ από τους άλλους μισούς να εξακολουθήσουν να κοιμούνται όσο και πριν. Επειτα από μία εβδομάδα χορταστικού για τους μεν και κανονικού για τους δε ύπνου, όλοι οι εθελοντές υποχρεώθηκαν να κοιμηθούν μόνο τρεις ώρες κάθε βράδυ επί μία εβδομάδα. Κατόπιν υποβλήθηκαν σε δοκιμασίες ελέγχου των γνωσιακών τους δεξιοτήτων προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσον αυτές είχαν επηρεαστεί από την έλλειψη ύπνου.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι στους εθελοντές που διέθεταν «αποθέματα» ύπνου η υποχρεωτική στέρηση του ύπνου επηρέαζε πολύ λιγότερο τις νοητικές τους ικανότητες από ό,τι σε εκείνους που συνέχισαν να κοιμούνται όσο και πριν από το πείραμα. Οι πρώτοι μάλιστα αναπλήρωσαν πολύ πιο γρήγορα τον «χαμένο» ύπνο απ’ ό,τι οι δεύτεροι.
Η σημασία αυτής έρευνας είναι πως για πρώτη φορά επιβεβαιώνεται πως ο πλεονάζων ύπνος μπορεί να αναπληρώνει μια μελλοντική στέρηση ύπνου. Βέβαια, οι επιστήμονες δεν είναι ακόμη σε θέση να υπολογίσουν επακριβώς πόσες ώρες ύπνου πρέπει να «αποταμιεύει» ο οργανισμός μας προκειμένου να νιώσει όσο το δυνατόν λιγότερο τις βλαβερές συνέπειες της έλλειψής του. Οι περισσότεροι ειδικοί που μελετούν τον ύπνο θεωρούν ότι ιδανικό θα ήταν να κοιμόμαστε το ένα τρίτο της ημέρας, δηλαδή σε κάθε δύο ώρες εγρήγορσης αντιστοιχεί μία ώρα ύπνου. Αυτό όμως μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο. Πάντως, νέες έρευνες δείχνουν ότι στο καθημερινό ισοζύγιο του ύπνου θα πρέπει πλέον να συνυπολογίζονται, πέρα από το νυχτερινό ύπνο, και οι ώρες που ξεκλέβει κάποιος μέσα στην ημέρα για να πάρει ένα σύντομο υπνάκο.
Το μεγάλο ερώτημα για τους επιστήμονες βέβαια παραμένει: Γιατί δημιουργείται αυτό το απόθεμα ύπνου; Και ποιοι εγκεφαλικοί μηχανισμοί εμπλέκονται για τη δημιουργία του; Επόμενος στόχος των επιστημόνων είναι να μελετήσουν, με τη βοήθεια των σύγχρονων μεθόδων απεικόνισης του εγκεφάλου, τι ακριβώς συμβαίνει στον εγκέφαλο ενός ατόμου που «αποταμιεύει» ώρες ύπνου. Πριν από λίγο καιρό Αμερικανοί επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ ανακάλυψαν στον εγκέφαλο διαφόρων ζώων μια ιδιαίτερη κατηγορία νευρώνων, τους οποίους αποκάλεσαν «νευρώνες της ανάπαυσης», επειδή ενεργοποιούνται όταν οι υπόλοιποι νευρώνες του φλοιού παραμένουν ανενεργοί, όταν δηλαδή ο εγκέφαλος «αναπαύεται» από τις καθημερινές ασχολίες της ημέρας προκειμένου να ανακτήσει τις δυνάμεις του και να ανασυγκροτηθεί. Αυτοί οι νευροεπιστήμονες δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο οι συγκεκριμένοι και εξαιρετικά δραστήριοι νευρώνες να παίζουν κάποιο ρόλο στη διαδικασία της ανάπαυσης του εγκεφάλου και στην ανάκτηση των νοητικών λειτουργιών, που ανασυγκροτούνται κατά τη διάρκεια του βαθέος ύπνου. Οι ειδικοί διαπίστωσαν επίσης ότι ο αριθμός των νευρώνων αυτών είναι ευθέως ανάλογος με το εύρος των κυμάτων που καταγράφονται μέσω ηλεκτροεγκεφαλογράφου στη διάρκεια αυτής της φάσης. Με άλλα λόγια, εξαρτάται από την κόπωση που έχει συσσωρεύσει στη διάρκεια της ημέρας το κοιμώμενο υποκείμενο. Αν η ύπαρξη των νευρώνων αυτών επιβεβαιωθεί και στον ανθρώπινο εγκέφαλο, ενδεχομένως να αποτελέσει το κλειδί για την εξήγηση του μηχανισμού του πλεονάζοντος ύπνου. *
ΣΑΝ ΝΤΙΕΓΚΟ. Η πηγή της ευτυχίας αποτελεί πεδίο επιστημονικής διαμάχης με ορισμένους επιστήμονες να πιστεύουν ότι σχετίζεται αποκλειστικά με γονιδιακούς παράγοντες, με την υγεία και γενικά με συνθήκες που δεν μπορεί να ελέγξει ο άνθρωπος. Τον τελευταίο καιρό όμως διάφορες έρευνες δείχνουν ότι μπορούμε, σε κάποιο επίπεδο τουλάχιστον, να συμβάλουμε και οι ίδιοι στο να βρισκόμαστε σε καλή ψυχική κατάσταση. Ψυχολόγοι του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας πραγματοποίησαν μετανάλυση 51 ερευνών και εντόπισαν πέντε συναισθήματα και ενέργειες οι οποίες, όπως υποστηρίζουν, επιδρούν ευεργετικά στη διάθεση των ανθρώπων και αυξάνουν τα επίπεδα ψυχικής ηρεμίας και ικανοποίησης.
Ευγνωμοσύνη: Το αίσθημα ευγνωμοσύνης επιδρά ευεργετικά στη διάθεση. Το να εκφράσει κάποιος τις ευχαριστίες του σε κάποιον άλλο για τη βοήθεια που προσέφερε λειτουργεί θετικά. Μάλιστα, σύμφωνα με τους ερευνητές, ακόμη και το να αισθανθεί κάποιος ευγνώμων χωρίς να το εκφράσει είναι αρκετό. Αν, για παράδειγμα, γράψει κάποιος μια ευχαριστήρια επιστολή θα νιώσει καλά ακόμη και αν τελικά δεν τη στείλει στον αποδέκτη της.
Αισιοδοξία: Με πειράματα που έγιναν στο πλαίσιο πολλών ερευνών αποδείχθηκε ότι η θετική στάση απέναντι στα πράγματα και το να σκέφτεται κάποιος πάντοτε αισιόδοξα βελτιώνουν σημαντικά την ψυχική του κατάσταση. Ημερολόγιο: Η καταγραφή σε ένα ημερολόγιο όλων των ευχάριστων πραγμάτων και καταστάσεων (μικρών και μεγάλων) που συμβαίνουν κάθε μέρα και η αποτίμησή τους σε εβδομαδιαία βάση κάνουν κάποιον να νιώθει καλύτερα και να βλέπει με μεγαλύτερη αισιοδοξία το μέλλον.
Ενεργοποίηση των «δυνατών»σημείων: Η χρησιμοποίηση όσων στοιχείων του χαρακτήρα και της προσωπικότητας θεωρεί ο καθένας ότι είναι τα «δυνατά» του όπλα θα βελτιώσουν τη διάθεσή του. Αν, για παράδειγμα, κάποιος έχει καλή αίσθηση του χιούμορ το να το χρησιμοποιεί στο επαγγελματικό ή φιλικό του περιβάλλον θα τον κάνει να νιώσει πολύ καλά.
Καλοσύνη: Το να είσαι καλός με τους συνανθρώπους σου, να βοηθάς κάποιον που έχει ανάγκη, να έχεις φιλανθρωπική δραστηριότητα κ.λπ. σε κάνουν να νιώθεις όμορφα.
Το αληθινό και το δίκαιο έχουν απ' τη φύση μεγαλύτερη δύναμη από το ψέμα και το άδικο
Αριστοτέλης
Το να λες την αλήθεια είναι πάντοτε η καλύτερη μέθοδος και ασφαλέστερος δρόμος για τη ζωή
Μένανδρος
Αν δεν μπορείς να πείς την αλήθεια, δεν είσαι υποχρεωμένος να πείς ψέμα. Ανάμεσα τους υπάρχει η διέξοδος της σιωπής.
