Στις 12 Φεβρουαρίου 2009 θα συμπληρωθούν διακόσια χρόνια από τη γέννηση του Καρόλου Δαρβίνου, του βρετανού φυσιοδίφη στον οποίο χρωστούμε την εξελικτική θεωρία. Συμπληρώνονται επίσης 150 χρόνια από την πρώτη έκδοση του βιβλίου του «Η καταγωγή των ειδών» (Τhe origin of species) στο οποίο ανέπτυξε τη θεωρία του. Με άλλα λόγια, ο Δαρβίνος ήταν ήδη 50 ετών όταν επιτέλους αποφάσισε να κοινοποιήσει την αιρετική άποψή του. Να πει δηλαδή ότι τα είδη δεν είναι σταθερά αλλά μεταβάλλονται και πως όλες οι μορφές ζωής σε αυτόν τον πλανήτη κατάγονται από έναν κοινό μακρινό πρόγονο.
Η θεωρία του κόκκινο πανί
Το γεγονός δεν είναι τυχαίο: για χρόνια ο Δαρβίνος αναζητούσε ενδείξεις και αποδείξεις για την ορθότητα της θεωρίας του την οποία είχε εκμυστηρευτεί σε λίγους καλούς φίλους. Ηθελε να έχει όσο το δυνατόν περισσότερα επιχειρήματα μπορούσε επειδή γνώριζε ότι θα υπήρχαν αντιδράσεις. Και πώς να μην υπήρχαν! Δεν ήταν μόνο η αντίθεσή του με τις γραφές που ήθελαν τον Δημιουργό να έχει δώσει πνοή σε όλα τα είδη, είναι το γεγονός ότι από τη θεωρία του δεν εξαιρέθηκε ο άνθρωπος. Αν και στο βιβλίο του «Η προέλευση των ειδών» δεν γίνεται αναφορά στο ανθρώπινο είδος, οι συνέπειες της άποψής του είναι προφανείς. (Δώδεκα χρόνια αργότερα, το 1871, ο Δαρβίνος θα εκδώσει το «Τhe Descent of man» για να επεκτείνει τη θεωρία του στον άνθρωπο.) Ναι, είμαστε συγγενείς με τους πιθήκους και τα άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά!
Και σαν να μην έφτανε αυτό, η αποδοχή της θεωρίας του Δαρβίνου ήταν ισοδύναμη με την αποδοχή ότι οι άνθρωποι καθόλου δεν είμαστε η κορωνίδα της εξέλιξης! Γιατί η εξέλιξη δεν είναι μια διαδικασία συνεχούς βελτίωσης με στόχο τη δημιουργία ενός άριστου είδους. Μακράν του να έχει συγκεκριμένο στόχο, η εξέλιξη είναι μια τυχαία διαδικασία: νέα είδη δημιουργούνται από τυχαίες μεταβολές σε υπάρχοντα είδη. Βασική προϋπόθεση είναι οι μεταβολές αυτές να επιφέρουν πλεονεκτήματα στα άτομα που τις φέρουν, να τα καθιστούν δηλαδή καλύτερα προσαρμοσμένα στο περιβάλλον τους και ως εκ τούτου σε πλεονεκτική θέση και ικανότερα να αφήσουν περισσότερους απογόνους.
Από τον δισταγμό στη δημοσιοποίηση
Η επίγνωση των επιπτώσεων της θεωρίας του, σε συνδυασμό με πλήθος άλλων λόγων (η κακή υγεία του, ο φόβος του ότι θα έπληττε το θρησκευτικό συναίσθημα της αγαπημένης συζύγου του Εμα…), έκανε τον Δαρβίνο διστακτικό στο να δημοσιοποιήσει τη θεωρία του την οποία επώαζε για δεκαετίες. Ηδη κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του με το σκάφος Βeagle (από τις 27 Δεκεμβρίου 1831 ως τις 2 Οκτωβρίου 1836), το οποίο έκανε τον περίπλου του νοτίου ημισφαιρίου, κάνει παρατηρήσεις που δεν συνάδουν με την ιδέα της σταθερότητας των ειδών. Τα πρώτα ψήγματα της αμφιβολίας ωριμάζουν, ενισχύονται από συμπεράσματα δικά του και συναδέλφων του που εξετάζουν τα πολυάριθμα ζωικά και φυτικά είδη που έχει αποστείλει στη γενέτειρα από κάθε γωνιά του πλανήτη και βαθμηδόν ο Δαρβίνος είναι βέβαιος: τα είδη εξελίσσονται!
Παρά το γεγονός ότι μετά την επιστροφή του από το ταξίδι ο Δαρβίνος έχει αποκτήσει κύρος μεταξύ των μελών της επιστημονικής κοινότητας της εποχής του, δεν τολμά να δημοσιοποιήσει την άποψή του, την οποία αρχικά εκμυστηρεύεται σε στενούς φίλους. Καθώς μάλιστα ζει απομονωμένος στην αγγλική επαρχία, από αυτούς τους φίλους πληροφορείται ότι και κάποιος άλλος έχει την ίδια ιδέα! Ναι, ο Αλφρεντ Ράσελ Γουάλας (8 Ιανουαρίου 1823- 7 Νοεμβρίου 1913), εξερευνητής και φυσιοδίφης, έχει καταλήξει στα ίδια συμπεράσματα με τον Δαρβίνο αξιοποιώντας παρατηρήσεις του στον Αμαζόνιο και στο αρχιπέλαγος του Μαλάουι. Οι δυο τους παρουσιάζουν τις ιδέες τους την ίδια μέρα (1η Ιουλίου 1858) στη Linnean Society of London και έναν χρόνο αργότερα ο Δαρβίνος δημοσιεύει την «Προέλευση των ειδών».
Η χρονιά είναι δική του
Τίποτε πια δεν θα είναι το ίδιο στη βιολογία ύστερα από αυτή τη δημοσίευση! Αν και στην εποχή του Δαρβίνου η βιολογία ήταν σε εμβρυϊκή σχεδόν ηλικία (οι νόμοι του Μέντελ για την κληρονομικότητα δεν είχαν τύχει αναγνώρισης και αποδοχής ως τις αρχές του 20ού αιώνα, ενώ για την αποκάλυψη της δομής του DΝΑ θα χρειαζόταν να περάσουν άλλα 50 χρόνια), η θεωρία του παραμένει ισχυρή. Και κάτι περισσότερο: αποδεικνύεται η μόνη ικανή να εξηγήσει τα ευρήματα της σύγχρονης βιολογίας επαληθεύοντας τη ρήση του ουκρανικής καταγωγής εξελικτικού βιολόγου Τheodosius Dobzhansky (1900 -1975) πως «τίποτε στη βιολογία δεν έχει νόημα παρά υπό το φως της εξέλιξης» (Νothing in biology makes sense except in the light of evolution).
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι δικαίως το 2009 είναι έτος Δαρβίνου. Αλλά για όλους τους βιολόγους είναι ξεκάθαρο ότι δεν πρόκειται απλώς για μια επέτειο, για τον εορτασμό ενός γεγονότος που έγινε και τέλειωσε. Η συμπλήρωση 200 χρόνων από τη γέννηση του Δαρβίνου σηματοδοτεί τη γέννηση μιας επανάστασης που συνεχίζεται στις μέρες μας και που καθορίζει το σύγχρονο πρόσωπο της βιολογίας. *
Αφήστε μια απάντηση
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.