Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας

ΓΡΑΦΕΙ: Η ΙΩΑΝΝΑ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ-ΔΟΥΚΟΥΜΕ.

Τὸν Μάρτιο τοῦ 843 μ.Χ. τοπική σύνοδος ποὺ συγκλήθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ ἔθεσε τέρμα στὸ εἰκονομαχικὸ ζήτημα. Ἡ ἀναστήλωση τῶν εἰκόνων ἑορτάστηκε γιὰ πρώτη φορὰ τὴν πρώτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν τοῦ 843. Ἀπὸ τότε καὶ κάθε χρόνο μέχρι σήμερα γιορτάζουμε αὐτὴ τὴν ἡμέρα ὡς Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας. Γιορτάζουμε τὸν θρίαμβο τῆς ὀρθῆς πίστης ἐνάντια στὶς αἱρέσεις καὶ ταυτόχρονα τὴν ἀναστήλωση τῶν εἰκόνων.

Ὑπενθυμίζουμε ὅτι τὸ εἰκονομαχικὸ ζήτημα ξεκίνησε τὸ 726 μ.Χ. ὅταν ὁ Λέων ὁ Γ΄ὁ Ίσαυρος διέταξε νὰ τοποθετηθοῦν οἱ εἰκόνες πολὺ ψηλὰ στὶς ἐκκλησίες. Τὸ 730 μ.Χ. συγκάλεσε σύσκεψη («σιλέντιον») προκειμένου νὰ ληφθεῖ ἀπόφαση γιὰ τὸ ζήτημα τῶν εἰκόνων καὶ ἀμέσως μετὰ ἐξέδωσε διάταγμα μὲ τὸ ὁποῖο ἐπέβαλλε τὴν καταστροφὴ τῶν εἰκόνων καὶ τὴ διώξη τῶν εἰκονοφίλων.
Ἴσως νὰ ὁδηγήθηκε σὲ τούτη τὴν πράξη διότι πολλοὶ πιστοὶ εἶχαν προβεῖ σὲ ὑπερβολὲς ὅπως τὸ ὅτι ἀπέδιδαν μαγικὲς ἰδιότητες στὶς εἰκόνες ἢ κόβανε κομμάτια ἀπὸ τὶς εἰκόνες γιὰ νὰ τὰ ἔχουν σὰν φυλαχτό. Μεγαλύτερος εἰκονομάχος καὶ ἀπὸ τὸν Λέοντα ὑπῆρξε ὁ γιός του Κωνσταντίνος ὁ 5ος, ὁ ὁποῖος μάλιστα ἐξαπέλυσε διωγμοὺς ἐναντίον κυρίως τῶν μοναχῶν. Μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Κωνσταντίνου ἔχουμε μία πιὸ ἥσυχη περίοδο ἀπὸ πλευρὰ ἐντάσεων. Στὰ χρόνια τοῦ Κωνσταντίνου Στ΄καὶ τῆς μητέρας του Εἰρήνης τῆς Ἀθηναίας συγκλήθηκε ἡ Ζ΄Οἰκουμενικὴ Σύνοδος (787 μ.Χ.) κατὰ τὴν ὁποία ὁρίστηκε ὁ χαρακτήρας τῆς τιμῆς ἔπρεπε νὰ ἀποδίδεται στὶς εἰκόνες: στὶς εἰκόνες τιμᾶται τὸ εἰκονιζόμενο πρόσωπο καὶ ὄχι τὸ ὑλικὸ κατασκευῆς των. Τελικὰ ὅμως τὸ ζήτημα δὲν λύθηκε ὁριστικά. Τὸ 815 μ.Χ. ὁ αὐτοκράτορας Λεων Ε΄, συγκαλώντας σύνοδο στὸν ναὸ τῆς Ἁγίας Σοφίας, ἀνανέωσε τὴν εἰκονομαχία. Ἐπὶ Μιχαὴλ Γ΄, μὲ τὴν ἐπιτροπεία τῆς μητέρας του Θεοδώρας, συγκλήθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη τὸ 843 μ.Χ. σύνοδος, ἡ ὁποία ἔθεσε τέρμα στὴν εἰκονομαχία.

Πολὺ νωρὶς διαμορφώθηκε τὸ τυπικὸ τῆς ἑορτῆς, τὸ ὁποῖο περιλάμβανε τὴν ἀπαγγελία τῶν εὐφημιῶν τῶν ἀναστηλωτῶν αὐτοκρατόρων, τὸν ἀναθεματισμὸ τῶν ἡγετῶν τῆς εἰκονομαχίας καὶ τὴν καταδίκη ὅλων τῶν προηγουμένων αἱρετικῶν διδασκαλιῶν. Τὸ κείμενο αὐτὸ ἀποτέλεσε τὸ «Συνοδικὸν τῆς Ὀρθοδοξίας», ἡ πρώτη μορφὴ τοῦ ὁποίου ἀποδίδεται στὸν πατριάρχη Μεθόδιο. Τὸ κείμενο συμπληρώθηκε στὴ συνέχεια μὲ τὴν καταδίκη τῶν ἐμπνευστῶν νέων αἱρετικῶν διδασκαλιῶν ἕως καὶ τὸν 14ο αἰώνα.

Πηγές:

Αἰκατερίνη Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή Ἱστορία Β΄1 610-867, Ἀθῆναι 1981.