Μαγναύρα: (από το λατινικό magna aula) αίθουσα τελετών που βρισκόταν στην περιφέρεια του Μεγάλου Παλατίου της Κωνσταντινούπολης, ανατολικά του Αυγουσταίου. Εδώ γίνονταν οι υποδοχές ξένων πρεσβευτών, οι οποίοι εντυπωσιάζονταν από τα αυτόματα που εκτίθεντο στην αίθουσα. Kατά τη βασιλεία του Μιχαήλ Γ’ ήταν έδρα ανώτατης σχολής.
Το πρώτο πανεπιστήμιο σε ολόκληρη την Ευρώπη, ήταν το πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης,
Το Πανδιδακτήριο ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β’, το 425 και έκτοτε η λειτουργία του τελούσε υπό την αιγίδα των εκάστοτε αυτοκρατόρων. Λειτούργησε σχεδόν αδιάλειπτα μέχρι το 1453.
Ένας από τους ανθρώπους που συντέλεσε στην ίδρυση του ήταν η Πουλχερία, αδελφή του αυτοκράτορα Θεοδοσίου, μια ευσεβής και θεοσεβούμενη γυναίκα καθώς και η Ευδοκία, (Αθηναΐς), σύζυγός του αυτοκράτορα, μαζί με τον έπαρχο του Πραιτορίου, Κύρο Πανοπολίτη, γνωστό τότε Έλληνα ποιητή και φιλόσοφο.
Τα πρώτα μαθήματα που διδάσκονταν στο Πανδιδακτήριο ήταν γραμματική, ρητορική, φιλοσοφία, διαλεκτική, δίκαιο, αριθμητική, γεωμετρία, αστρονομία και μουσική. Στην εποχή του Ιουστινιανού αναβαθμίστηκε η Νομική Σχολή, η οποία απέκτησε πενταετή διάρκεια σπουδών και ανεξαρτητοποιήθηκε, ενώ την ίδια περίοδο στην Πατριαρχική Σχολή διδασκόταν η θεολογία.
Ο Βάρδας (842-867), θείος του αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ’ και Καίσαρας μετά το 862, προχωρεί στην αναδιοργάνωση του Πανδιδακτηρίου και στην μετεγκατάσταση στο ανάκτορο της Μαγναύρας. Η Ανώτατη Σχολή Μαγναύρας ήταν ήταν υπό τη διεύθυνση του Μαθηματικού Λέοντα που δίδασκε φιλοσοφία και μαθηματικά,
Σημαντική θέση στην Ανώτατη Σχολή είχαν επίσης ο Μέγας Φώτιος και ο διαφωτιστής των Σλάβων Κύριλλος. Και οι δύο μαζί με τον Αντιβασιλέα Βάρδα διαμόρφωσαν την πολιτική του εκχριστιανισμού των Σλάβων και επεξεργάστηκαν την δημιουργία ενός Σλάβικου αλφαβήτου.
Μέσω της Σχολής και ιδιαίτερα μέσω του Μεγάλου Φώτιου και του Αρέθα οφείλουμε την διάσωση πολλών κειμένων με την συγκέντρωση στις βιβλιοθήκες τους έργων της αρχαίας Εληνικής περιόδου.
Η λειτουργία της Σχολής της Μαγναύρας επηρεάστηκε σοβαρά μετά την δολοφονία του Βάρδα και λίγο αργότερα του ίδιου του Αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ’ (δεύτερο ήμισυ του 9ου αιώνα). Το κυριώτερο όμως πλήγμα ήταν η εξορία του πατριάρχη Φώτιου (ο Αυτοκράτορας Βασιλειος Α’ που τον διαδέχθηκε ήταν αγράμματος). Εν τούτοις, όλο αυτό το διαφωτιστικό έργο για ένα σχεδόν αιώνα δεν πήγε χαμένο και πολλοί μετέπειτα Αυτοκράτορες προσπάθησαν να την αναβιώσουν.
Η Ανώτατη αυτή Σχολή έμελλε να διαδραματίσει τεράστιο ρόλο στη διατήρηση του αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού και των επιστημών και να επηρεάσει την μεταπήδηση του πνέυματος της γνώσης στην Δυτική Ευρώπη.
Το πανεπιστήμιο της Μαγναύρας βελτιώθηκε τον 10ο αιώνα με πρωτοβουλίες του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου, ο οποίος ενίσχυσε ηθικά αλλά και υλικά τους διδάσκοντες και τους σπουδαστές. Αναφέρεται ότι την εποχή εκείνη δίδασκαν τριάντα καθηγητές, δεκαπέντε στην ελληνική γλώσσα, γραμματική και φιλολογία, ενώ άλλοι δεκαπέντε δίδασκαν στη λατινική γλώσσα, ρωμαϊκή φιλολογία, φιλοσοφία και νομικά. Τον 11ο αιώνα ο αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος ο Μονομάχος ενδιαφέρθηκε για την διεύρυνση των σπουδών στο πανεπιστήμιο της Μαγναύρας και ίδρυσε δυο σχολές, το «Διδασκαλείον των Νόμων» και το «Γυμνάσιον», (φιλοσοφική).
ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ
Στις μεγάλες βιβλιοθήκες, στα σημαντικά μοναστήρια και στο Μέγα Παλάτιον της Κωνσταντινούπολης υπήρχαν ειδικοί χώροι, τα scriptoria, γνωστά σήμερα ως «βιβλιογραφικά εργαστήρια», στα οποία γραφείς —μοναχοί, κληρικοί και λαϊκοί— δούλευαν συντονισμένα για την αντιγραφή χειρογράφων, δίνοντας ιδιαίτερη σημασία, τόσο στο σχεδιασμό του βιβλίου όσο και στην καλαισθησίατης γραφής, την καλλιγραφία, τέχνη αγαπητή και ελκυστική ακόμη και για τους αυτοκράτορες.
Οι ίδιοι οι γραφείς διακοσμούσαν συχνά τους τίτλους ή και τα πρωτογράμματα ή ακόμη πρόσθεταν μια μικρή διακόσμηση στο τέλος κάποιου κεφαλαίου. Όμως, για την ουσιαστική εικονογράφηση, δηλαδή την απεικόνιση σκηνών και μορφών άφηναν ελεύθερο χώρο για τους ειδικούς στην τέχνη της ζωγραφικής των χειρογράφων, όπως και για τις ολοσέλιδες μικρογραφίες που τις φιλοτεχνούσαν ειδικευμένοι ζωγράφοι. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο γραφέας ήταν συγχρόνως κοσμηματογράφος και μικρογράφος.
κάντε κλικ για να δείτε μικρογραφίες της εποχής
Tα φύλλα του χειρογράφου κατασκευάζονταν από δέρμα μοσχαριού, κατσίκας, αρνιού ή προβατίνας, που είχε υποστεί ειδική επεξεργασία, η οποία, σύμφωνα με μια αρχαία παράδοση, είχε ξεκινήσει από την Πέργαμο, στα χρόνια του βασιλιά Ευμένη Β’ (197-158 π.Χ.). Γι’ αυτό, το νέο υλικό γραφής έγινε γνωστό αργότερα με το όνομα περγαμηνή. Στην περίπτωση που το χειρόγραφο προοριζόταν για αυτοκράτορα, τα φύλλα του ήταν συχνά βαμμένα με πορφύρα και τα γράμματα του κειμένου χρυσά ή ασημένια· ίσως όμως το πορφυρό χρώμα να είχε και άλλη σημασία.
http://www.e-history.gr/
«Ενατενίσεις», Τεύχος 10ο, Ιανουάριος – Απρίλιος 2010