Καθαρή Δευτέρα
Την Καθαρή Δευτέρα οι άνθρωποι ξεχύνονται στην ύπαιθρο, πετάνε χαρταετούς, τρώνε νηστίσιμα – όπως τα θαλασσινά, τις ελιές, τον ταραμά, το χαλβά και φυσικά λαγάνα. Η λαγάνα είναι ένα ψωμί, το οποίο έχει φτιαχτεί βιαστικά από τις νοικοκυρές για να το πάρουν μαζί τους στην εξοχή. Είναι πλατύ, γιατί δεν έχουν χρησιμοποιήσει ούτε προζύμι ούτε μαγιά, κι έτσι δεν μπόρεσε να φουσκώσει.Τη λέμε Καθαρή Δευτέρα, γιατί σε πιο παλιές εποχές τη μέρα αυτή οι νοικοκυρές καθάριζαν τα μαγειρικά τους σκεύη από τα λίπη. Λόγω της νηστείας δεν θα ξαναμαγείρευαν κρέας μέχρι την Κυριακή του Πάσχα. Ακόμη λέμε ότι αυτή τη μέρα γιορτάζουμε τα Κούλουμα. Κατά μια εξήγηση Κούλουμα σημαίνει αφθονία από σαρακοστιανούς μεζέδες.Το πέταγμα του χαρταετού συμβολίζει την ανάταση της ψυχής κατά την Σαρακοστή. Γι αυτό συνηθίζεται να πετούν τα παιδιά τον χαρταετό.
ΠΑΤΗΣΤΕ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ
Η Μεγάλη Σαρακοστή ξεκινά από την Καθαρή Δευτέρα και τελειώνει το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου.
Η Σαρακοστή είναι μια μεγάλη περίοδος νηστεία της Χριστιανικής Εκκλησίας. Μας προετοιμάζει να δεχτούμε με καθαρή καρδιά τα Πάθη και την Ανάσταση του Χριστού. Οι άνθρωποι νηστεύουν όχι μόνο από το κρέας αλλά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα αυγά. Τρώμε ρύζι, όσπρια, χόρτα κτλ. Παλιότερα οι άνθρωποι σταματούσαν να τρώνε κρέας, γιατί στο τέλος του χειμώνα τα αρνάκια ήταν ακόμη μικρά και έπρεπε να τους δώσουν την ευκαιρία να μεγαλώσουν. Ακόμη, για λόγους θρησκευτικούς, έπρεπε να στερηθούν κάποια πράγματα που τους ευχαριστούσαν ιδιαίτερα, για να μπορούν να φάνε το κρέας με περισσότερη ευχαρίστηση το Πάσχα. Αυτή τη στέρηση τη λέμε εγκράτεια.
Το έθιμο της κυρά Σαρακοστής
- Τον καιρό που δεν υπήρχαν ημερολόγια, οι άνθρωποι είχαν βρει έναν άλλο τρόπο για να μετρούν τις 49 μέρες πριν από το Πάσχα, που διαρκούσε η Μεγάλη Σαρακοστή. Έπαιρναν μια κόλλα χαρτί και σχεδίαζαν μια γυναίκα σαν καλόγρια αλλά με επτά πόδια. Έχει επτά πόδια, όσα και οι εβδομάδες της Σαρακοστής και κάθε Σάββατο κόβεται και ένα πόδι.Το τελευταίο πόδι το έκοβαν το Μεγάλο Σάββατο, το έβαζαν σ’ ένα ξερό σύκο ή καρύδι κι όποιος το έβρισκε του ‘φερνε γούρι. Επίσης η Κυρά Σαρακοστή αναπαρίσταται με τα χέρια σταυρωμένα (λόγω ότι η Σαρακοστή είναι περίοδος προσευχής) και χωρίς στόμα (λόγω της νηστείας).
- Σε άλλα μέρη της Ελλάδας, η κυρά Σαρακοστή δεν ήταν φτιαγμένη από χαρτί αλλά από ζυμάρι. Το ζυμάρι φτιαχνόταν από αλεύρι, αλάτι και νερό.
3. Μια τρίτη παραλλαγή θέλει την κυρά Σαρακοστή φτιαγμένη από πανί και γεμισμένη µε πούπουλα.
4. Στον Πόντο, κρέμαγαν από το ταβάνι μια πατάτα ή ένα κρεμμύδι που πάνω του είχε καρφωμένα εφτά φτερά κότας, το ημερολόγιο αυτό το ονόμαζαν «κουκουρά». Κάθε εβδομάδα αφαιρούσαν ένα φτερό κι έτσι μέτραγαν το χρόνο μέχρι την Ανάσταση.
Παραδοσιακό τραγούδι για το έθιμο της «Κυράς Σαρακοστής»
Την Κυρά Σαρακοστή που είναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας τη φτιάχναν με αλεύρι και νερό.
Για στολίδι της φορούσαν στο κεφάλι της σταυρό
και το στόμα της ξεχνούσαν γιατί νήστευε καιρό.
Και μετρούσαν τις ημέρες με τα πόδια της τα εφτά
κόβαν ένα τη βδομάδα, μέχρι νά ‘ρθει η Πασχαλιά.
ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΚΥΡΑ -ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ
Το έθιμο της “Λάμκας”
Το έθιμο της “Λάμκας” ανάγεται σε πολύ παλαιά χρόνια και επιβιώνει έως τις μέρες μας. Την Κυριακή της Τυροφάγου (τελευταία Κυριακή της Αποκριάς) όλη η οικογένεια συγκεντρώνονταν στο σπίτι του παππού ή του προπάππου, του “Πατριάρχη” δηλαδή. Η συγκέντρωση αυτή ήταν μία συμβολική οικογενειακή εκδήλωση, όπου να νεώτερα μέλη της, έδειχναν τον σεβασμό τους προς τον πρεσβύτερο. Αντάλλασσαν ευχές ενόψει της Σαρακοστής και ζητούσαν συγχώρεση για τα μικρά ή μεγάλα τους λάθη. Στην συνέχεια ο παππούς έδενε σ’ ένα καλάμι ή στον πλάστη, μία κλωστή από την οποία κρεμούσε ένα βρασμένο αυγό και το κουνούσε. Τα μικρά παιδιά της οικογένειας προσπαθούσαν να πιάσουν με το στόμα το αυγό. Το παιδί που το κατόρθωνε κέρδιζε το χειροκρότημα όλων και ο παππούς του έδινε ένα συμβολικό δώρο σαν επιβράβευση. Έτσι μ’ αυτή την συμβολική εκδήλωση η οικογένεια ετοιμάζονταν να μπει στην Σαρακοστή “καθαρή” από μικρές ή μεγάλες “αμαρτίες” και να προετοιμαστεί για τη μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας το Πάσχα. Λέγεται ότι συμβολικά το στόμα σφραγίζει με το αυγό και ανοίγει με το αυγό το Πάσχα (κόκκινα αυγά).
