2ο Γενικό Λύκειο Πρέβεζας – EU Infopoint

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal) αποτελεί τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης. Πρόκειται για το πλέον φιλόδοξο σχέδιο της ΕΕ για την οικοδόμηση μιας «πράσινης» οικονομίας, με στόχο τη μηδενική καθαρή εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050 και τη ριζική αλλαγή του τρόπου παραγωγής, κατανάλωσης και ζωής στην Ευρώπη.

Κύριοι Στόχοι της Πράσινης Συμφωνίας

1. Κλιματική Ουδετερότητα έως το 2050
   • Δέσμευση για καθαρές μηδενικές εκπομπές άνθρακα (net zero).
   • Ενδιάμεσος στόχος: Μείωση των εκπομπών κατά 55% έως το 2030 σε σύγκριση με το 1990 (πακέτο “Fit for 55”).
2. Καθαρή Ενέργεια για Όλους
   • Απεξάρτηση από τον άνθρακα και τον λιγνίτη.
   • Επέκταση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) – αιολικά, ηλιακά, υδρογόνο.
3. Βιώσιμη Βιομηχανία
   • Κυκλική οικονομία, με στόχο την ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίηση υλικών.
   • Μηδενική ρύπανση σε νερό, αέρα και έδαφος.
4. Καθαρές Μεταφορές
   • Προώθηση της ηλεκτροκίνησης και καθαρών καυσίμων.
   • Ενίσχυση δημόσιων μέσων μεταφοράς και σιδηροδρόμων.
5. Βιώσιμη Γεωργία και Βιοποικιλότητα
   • Στρατηγική “Από το χωράφι στο πιάτο” για ασφαλή, βιώσιμα τρόφιμα.
   • Προστασία φυσικών οικοσυστημάτων, με στόχο την αποκατάσταση 30% των υποβαθμισμένων περιοχών έως το 2030.
6. Δίκαιη Μετάβαση
   • Ειδικό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης για τη στήριξη περιοχών που εξαρτώνται από ρυπογόνες δραστηριότητες.

Παγκόσμιες Πρωτοβουλίες: Αντίστοιχοι Στόχοι και Πολιτικές

Η Ευρώπη δεν είναι μόνη στην «πράσινη» πορεία. Παρά τις διαφοροποιήσεις, πολλές χώρες και περιοχές υιοθετούν παρόμοια μέτρα:

Ηνωμένες Πολιτείες (ΗΠΑ)

• Inflation Reduction Act (2022): Πακέτο $369 δισ. για την πράσινη μετάβαση.
• Στόχος: Μείωση εκπομπών κατά 50-52% έως το 2030.
• Επενδύσεις σε ΑΠΕ, ηλεκτρικά αυτοκίνητα και ενεργειακή απόδοση.

Κίνα

• Στόχος: Κλιματική ουδετερότητα έως το 2060.
• Μέχρι το 2030, μέγιστη εκπομπή CO₂ και σταδιακή μείωση.
• Τεράστιες επενδύσεις σε φωτοβολταϊκά και ηλεκτρικά λεωφορεία.

Ιαπωνία

• Στόχος μηδενικών εκπομπών έως το 2050.
• Έμφαση στο υδρογόνο και στην τεχνολογία δέσμευσης άνθρακα.

Ηνωμένο Βασίλειο

• Climate Change Act (αναθεωρημένος): Μείωση εκπομπών κατά 78% έως το 2035.
• Υιοθέτηση “Green Industrial Revolution” με επίκεντρο την καθαρή ενέργεια και την απανθρακοποίηση.

Η Συμφωνία του Παρισιού

• Παγκόσμια δέσμευση για περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5°C.
• Βάση για τις εθνικά καθορισμένες συνεισφορές (NDCs) κάθε χώρας.
• Οι στόχοι της ΕΕ ξεπερνούν τους ελάχιστους όρους της συμφωνίας.

Η Ευρώπη ως Παγκόσμιος Καταλύτης

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι περισσότερο από μια περιβαλλοντική πολιτική – είναι οικονομική και κοινωνική στρατηγική. Η φιλοδοξία της ΕΕ ενθαρρύνει και άλλες χώρες να κινηθούν σε ανάλογη κατεύθυνση. Παρότι οι ρυθμοί και τα μέσα ποικίλλουν διεθνώς, οι στόχοι συγκλίνουν:

• Μείωση εκπομπών
• Ενεργειακή αυτάρκεια
• Προστασία φυσικών πόρων
• Πράσινη καινοτομία

Η παγκόσμια συνεργασία είναι απαραίτητη. Οι κλιματικές προκλήσεις δεν γνωρίζουν σύνορα και η κοινή δράση, με επίκεντρο τη δίκαιη μετάβαση, είναι ο μόνος δρόμος για έναν βιώσιμο πλανήτη.

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal) αποτελεί τη φιλόδοξη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Πέρα από τους γενικούς στόχους, πολλά κράτη-μέλη εφαρμόζουν καινοτόμες πρακτικές που συνδυάζουν την περιβαλλοντική βιωσιμότητα με την κοινωνική δικαιοσύνη. Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:

Γκρενόμπλ, Γαλλία: Πρωτοπόρος στην Πράσινη Αστική Ανάπτυξη.

Η Γκρενόμπλ ως Παράδειγμα Πράσινης Πρωτεύουσας. Πηγή: Wikimedia Commons

Η Γκρενόμπλ αναδείχθηκε ως η Ευρωπαϊκή Πράσινη Πρωτεύουσα το 2022, χάρη στις ολοκληρωμένες πολιτικές της για βιώσιμη κινητικότητα και ενεργειακή απόδοση. Η πόλη έχει:

• Πεζοδρομήσει σημαντικά τμήματα του κέντρου.
• Αναπτύξει δίκτυα ποδηλατοδρόμων και προγράμματα κοινής χρήσης ποδηλάτων.
• Επενδύσει σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για τη θέρμανση δημόσιων κτιρίων.
• Ενθαρρύνει τη συμμετοχή των πολιτών μέσω δημοκρατικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων .

Γκέτεμποργκ, Σουηδία: Η Πιο Βιώσιμη Πόλη στον Κόσμο.

Το Γκέτεμποργκ έχει αναγνωριστεί ως μία από τις πιο βιώσιμες πόλεις παγκοσμίως, με πρωτοβουλίες που περιλαμβάνουν:

• Ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση υλικών σε βιομηχανική κλίμακα.
• Αστική γεωργία και τοπική παραγωγή τροφίμων.
• Προώθηση των δημόσιων συγκοινωνιών και της ηλεκτροκίνησης.
• Εκπαίδευση των πολιτών σε θέματα βιωσιμότητας .

Ισπανία: Δίκαιη Μετάβαση σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.

Η Ισπανία έχει υιοθετήσει πολιτικές που συνδυάζουν την ενεργειακή μετάβαση με την κοινωνική δικαιοσύνη:

• Επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική.
• Προγράμματα κατάρτισης και επανεκπαίδευσης για εργαζομένους σε παραδοσιακούς τομείς ενέργειας.
• Στήριξη των αγροτικών περιοχών μέσω βιώσιμων γεωργικών πρακτικών .

Ελλάδα: Συνεργασία για Πράσινη Ανάπτυξη στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Η Ελλάδα, αναγνωρίζοντας τις κοινές προκλήσεις της περιοχής, προωθεί:

• Συνεργασίες με γειτονικές χώρες για την ανταλλαγή καλών πρακτικών.
• Επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ιδιαίτερα σε νησιωτικές περιοχές.
• Προγράμματα βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης που σέβονται το περιβάλλον και την τοπική κοινωνία .

Αυτά τα παραδείγματα αναδεικνύουν πώς η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία μεταφράζεται σε συγκεκριμένες δράσεις που ενισχύουν τόσο την περιβαλλοντική βιωσιμότητα όσο και την κοινωνική συνοχή. Η ανταλλαγή καλών πρακτικών μεταξύ των κρατών-μελών αποτελεί κλειδί για την επιτυχία της κοινής ευρωπαϊκής προσπάθειας προς ένα βιώσιμο και δίκαιο μέλλον.

Η περιβαλλοντική κρίση αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας, με την υπερθέρμανση του πλανήτη και το αποτύπωμα άνθρακα να βρίσκονται στο επίκεντρο της πολιτικής ατζέντας τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έχει αναλάβει ηγετικό ρόλο στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, θεσπίζοντας ένα φιλόδοξο νομοθετικό πλαίσιο, με στόχο τη μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050. Η Ελλάδα, ως κράτος-μέλος, καλείται να εναρμονιστεί με τις κοινοτικές πολιτικές, προσαρμόζοντας τη δική της εθνική στρατηγική.

Το Ευρωπαϊκό Θεσμικό Πλαίσιο

Η πιο χαρακτηριστική και φιλόδοξη πρωτοβουλία της ΕΕ είναι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal), που παρουσιάστηκε το 2019. Ο κύριος στόχος της είναι η κλιματική ουδετερότητα της ΕΕ μέχρι το 2050. Στο πλαίσιο αυτό θεσπίστηκαν:

• Ο Κλιματικός Νόμος της ΕΕ (2021), ο οποίος καθιστά νομικά δεσμευτικό τον στόχο του μηδενικού καθαρού αποτυπώματος άνθρακα έως το 2050, με ενδιάμεσο στόχο μείωσης των εκπομπών κατά 55% έως το 2030 (σε σχέση με το 1990).
• Το Πακέτο «Fit for 55», το οποίο περιλαμβάνει δέσμη προτάσεων για την αναθεώρηση της ενεργειακής και κλιματικής νομοθεσίας, όπως η επέκταση του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (EU ETS), η αυστηροποίηση των προτύπων εκπομπών για οχήματα και η υποχρέωση χρήσης βιώσιμων καυσίμων σε διάφορους τομείς.
• Ο Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM), που εφαρμόζεται σταδιακά και επιδιώκει να αποτρέψει τη διαρροή άνθρακα, δηλαδή τη μεταφορά βιομηχανικών δραστηριοτήτων εκτός ΕΕ προς χώρες με χαμηλότερα περιβαλλοντικά πρότυπα.
• Το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, το οποίο χρηματοδοτεί περιφέρειες που εξαρτώνται από ορυκτά καύσιμα, βοηθώντας στη μετάβαση προς καθαρές μορφές ενέργειας.

Η Ελληνική Πραγματικότητα

Η Ελλάδα, όπως και άλλα κράτη-μέλη, υιοθετεί τις ευρωπαϊκές οδηγίες μέσω της εθνικής νομοθεσίας και προσπαθεί να επιταχύνει την ενεργειακή μετάβαση. Μερικές βασικές πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν:

• Ο Εθνικός Κλιματικός Νόμος (Ν. 4936/2022), που εναρμονίζεται με τον Ευρωπαϊκό Κλιματικό Νόμο. Προβλέπει μεταξύ άλλων τον τερματισμό της λιγνιτικής παραγωγής έως το 2028 και τη μείωση των εκπομπών κατά 55% έως το 2030.
• Το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το οποίο αναθεωρείται τακτικά ώστε να ευθυγραμμίζεται με τους ευρωπαϊκούς στόχους και προβλέπει αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στην κατανάλωση ενέργειας σε ποσοστό άνω του 70% μέχρι το 2030.
• Απολιγνιτοποίηση Δυτικής Μακεδονίας και Μεγαλόπολης, με στήριξη από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης για νέες θέσεις εργασίας και επενδύσεις σε καθαρές μορφές ενέργειας.
• Προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών και δημόσιων κτηρίων, όπως το «Εξοικονομώ», με σκοπό τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Προκλήσεις και Προοπτικές

Παρά τη σημαντική πρόοδο, υπάρχουν ακόμα σημαντικά εμπόδια: γραφειοκρατία, καθυστερήσεις σε έργα ΑΠΕ, αντιδράσεις τοπικών κοινωνιών και ανάγκη για ευρύτερη κοινωνική συναίνεση. Επίσης, η Ελλάδα αντιμετωπίζει αυξανόμενους κινδύνους από την κλιματική αλλαγή, όπως η ξηρασία, οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες, που εντείνουν την πίεση για ταχεία υλοποίηση των μέτρων.

Η επιτυχής υλοποίηση των ευρωπαϊκών πολιτικών εξαρτάται τελικά από την ικανότητα της κάθε χώρας να τις προσαρμόσει στις δικές της ανάγκες. Για την Ελλάδα, η περιβαλλοντική μετάβαση δεν είναι μόνο υποχρέωση, αλλά και ευκαιρία για βιώσιμη ανάπτυξη, καινοτομία και αναβάθμιση της ποιότητας ζωής.