Από την Δέσποινα Ζαρέντη και τον Γιάννη Κορρέ
Ρήγας Βελεστινλής (1757, Βελεστίνο Θεσσαλίας – 1798, Βελιγράδι)
Θούριος
O Θούριος του Ρήγα είναι ο πιο διαδεδομένος προεπαναστατικός πατριωτικός ύμνος. Στους σαράντα πρώτους στίχους του εξαιρείται η ιδέα της ελεύθερης ζωής και αντηχεί το προσκλητήριο της επανάστασης σε όλους τους βαλκανικούς λαούς και ιδιαίτερα στους Έλληνες, οι οποίοι δεσμεύονται με ιερό όρκο ότι θα αγωνιστούν, για να ελευθερώσουν το σκλαβωμένο γένος τους.
Ως πότε, παλληκάρια, να ζούμεν στα στενά,
μονάχοι, σαν λιοντάρια, στες ράχες, στα βουνά;
Σπηλιές να κατοικούμεν, να βλέπωμεν κλαδιά,
να φεύγωμ’ απ’ τον κόσμον, για την πικρή σκλαβιά;
Να χάνωμεν αδέλφια, Πατρίδα και γονείς,
τους φίλους, τα παιδιά μας κι όλους τους συγγενείς;
Καλλιό ‘ναι μίας ώρας ελεύθερη ζωή,
παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή!
Τι σ’ ωφελεί αν ζήσης και είσαι στη σκλαβιά;
Στοχάσου πως σε ψένουν καθ’ ώραν στη φωτιά.
Βεζίρης, Δραγουμάνος, Αφέντης κι αν σταθής,
ο Τύραννος αδίκως σε κάμει να χαθής·
δουλεύεις όλ’ ημέρα σε ό,τι κι αν σοι πη,
κι αυτός πασχίζει πάλιν το αίμα σου να πιη.
O Σούτζος κι ο Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβής,
Γκίκας και Μαυρογένης, καθρέπτης είν’να ιδής.,
Ανδρείοι καπετάνοι, παπάδες, λαϊκοί,
σκοτώθηκαν, κι αγάδες, με άδικον σπαθί·
κι αμέτρητ’ άλλοι τόσοι, και Τούρκοι και Ρωμιοί,
ζωήν και πλούτον χάνουν, χωρίς καμιά ‘φορμή.
Ελάτε μ’ έναν ζήλον σε τούτον τον καιρόν,
να κάμωμεν τον όρκον επάνω στον Σταυρόν·
συμβούλους προκομμένους, με πατριωτισμόν,
να βάλωμεν, εις όλα να δίδουν ορισμόν·
οι Νόμοι να ‘ν’ ο πρώτος και μόνος οδηγός,
και της Πατρίδος ένας να γένη αρχηγός·
γιατί κι η αναρχία ομοιάζει την σκλαβιά·
να ζούμε σαν θηρία είν’ πλιο σκληρή φωτιά.
Και τότε, με τα χέρια ψηλά στον ουρανόν,
ας πούμ’ απ’ την καρδιά μας ετούτα στον Θεόν.
Εδώ σηκώνονται οι Πατριώται ορθοί και, υψώνοντες
τας χείρας προς τον ουρανόν, κάμνουν τον Όρκον:
«Ω Βασιλεύ του Κόσμου, ορκίζομαι σε Σε,
στην γνώμην των Τυράννων να μην ελθώ ποτέ!
Μήτε να τους δουλεύσω, μήτε να πλανηθώ
εις τα ταξίματά τους, για να παραδοθώ.
Εν όσω ζω στον κόσμον, ο μόνος μου σκοπός,
για να τους αφανίσω, θε να ‘ναι σταθερός.
Πιστός εις την Πατρίδα, συντρίβω τον ζυγόν,
αχώριστος για να ‘μαι υπό τον στρατηγόν.
Κι αν παραβώ τον όρκον, ν’ αστράψ’ ο Oυρανός
και να με κατακάψη, να γένω σαν καπνός!»
Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου
Αδαμάντιος Κοραής (Σμύρνη, 1748 – Παρίσι, 1833)
Σάλπισμα Πολεμιστήριον
Ο Αδαμάντιος Κοραής από το Παρίσι αποτύπωσε το ιδεολογικό υπόβαθρο της εξέγερσης των Ελλήνων στο Σάλπισμα πολεμηστήριον. Η Ελλάς προς τα τέκνα της, ήδη από το 1801 και είκοσι χρόνια αργότερα στη δεύτερη έκδοση το 1821.
Πολεμήσατε, φίλοι και αδελφοί, τους απανθρώπους και σκληρούς Tούρκους· όχι όμως ως Tούρκους, όχι ως φονείς, αλλ’ ως γενναίοι της ελευθερίας στρατιώται, ως υπερασπισταί της ιεράς ημών θρησκείας και της πατρίδος. Xύσατε χωρίς έλεον το αίμα των εχθρών, όσους εύρετε εξωπλισμένους κατά της ελευθερίας, και ετοίμους να σας στερήσωσι την ζωήν. Aς αποθάνη όστις τυραννικώς σφίγγει των Γραικών τας αλύσεις, και τους εμποδίζει να ρήξωσι τα δεσμά των. Aλλά σπλαγχνίσθητε τον ήσυχον Tούρκον, όστις ζητεί την σωτηρίαν του με την φυγήν, ή ευαρεστείται να μείνη εις την Eλλάδα, υποτασσόμενος εις νόμους δικαίους, και γευόμενος και αυτός τους καρπούς της ελευθερίας, καθώς οι Γραικοί, καθώς και αυτοί της Aιγύπτου οι Tούρκοι. Aς ήναι η εκδίκησις ημών φοβερά, αλλ’ ας γένη με δικαιοσύνην. Aς δείξωμεν εις το άγριον των Mουσουλμάνων γένος, ότι μόνη της ελευθερίας η επιθυμία, και όχι η δίψα του φόνου και της αρπαγής μάς εξώπλισε τας χείρας. Aς μάθωσιν οι απάνθρωποι Tούρκοι από την ημετέραν φιλανθρωπίαν, ότι δια να παύσωμεν τας καθημερινάς αδικίας, την καθημερινήν έκχυσιν του Eλληνικού αίματος, αναγκαζόμεθα προς καιρόν να χύσωμεν ολίγον τουρκικόν αίμα. (1801)
Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, http://www.snhell.gr/testimonies/content.asp?id=202&author_id=68
Σπουδάσατε, φίλοι ομογενείς, με αδελφικήν ομόνοιαν και ψυχήν καθαράν από πάθη πλεονεξίας και ανισότητος να καταπολεμήσετε τον πλεονέκτην τύραννον, και μην αμφιβάλλετε ότι ο θεός των δυνάμεων θέλει ευλογήσειν τους υπέρ της πατρίδος αγώνας σας. (1821)
http://www.arxeion-politismou.gr/2020/01/salpisma-polemistirion-Korais-1821.html
Αδαμάντιος Κοραής, Ο Παπατρέχας, 1811, 18172
Ο Παπατρέχας είναι το δημιούργημα της φαντασίας του Αδαμαντίου Κοραή. Από αγράμματος αλλά φιλομαθής Χιώτης ιερέας που ενθουσιάζεται με το επιχείρημα του Κοραή να εκδώσει αρχαία συγγράμματα με σκοπό να μορφώσει τους Έλληνες, ο Παπατρέχας επανεμφανίζεται υπέρμαχος της αξίας της Ελληνικής κληρονομιάς και προστάτης της από την αρπακτικότητα των ξένων περιηγητών.
Η παιδεία βέβαια είναι μακράν, πολλά μακράν ακόμη, απ’ όσον έπρεπε κι εδύνατο να λάβη πλατυσμόν αλλ’ όμως απεκτήσαμεν καν ό,τι προ πεντήκοντα χρόνων μας έλειπε, την αίσθησιν λέγω ότι μας λείπουσι πολλά. Τα γυμνάσια των επιστημών πληθύνονται καθ’ ημέραν· αι διδασκαλικαί καθέδραι ελευθερώνονται από το βάρος της σχολαστικής μωρίας, και κατέχονται από διδασκάλους σοφούς και ζηλωτάς του σοφισμού του γένους των· από τους ιερωμένους, βλέπεις, πολλοί είναι στολισμένοι με παιδείαν, και αν έμειναν τινές με της αμαθίας την λέραν, ή προθυμούνται να την πλύνωσι, καθώς εγώ, ή πληρώνουσι τα πλυστικάτων άλλων. Τι γελάς; Μη μου έφυγε λόγος ανόητος από το στόμα;
– Όχι, Δέσποτά μου· με εύφρανεν η προσφυής παραβολή σου. Λουτρόν αληθώς είναι η παιδεία.
Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου