Ο Κωνσταντίνος Παπαζάχος είναι καθηγητής στο τμήμα Γεωλογίας του Α.Π.Θ. Σπούδασε φυσική, γιατί του άρεσε και συνέχισε με τη γεωλογία, γιατί, όπως παραδέχτηκε, επηρεάστηκε από τον πατέρα του. Η ζωή του ερευνητή, του επιστήμονα, το επιχειρησιακό κομμάτι, η σεισμολογία, η ενημέρωση, η επαφή με τον κόσμο τον οδήγησαν στη γεωφυσική. Με δέχτηκε στο γραφείο του, απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις μου και πραγματικά μου έλυσε πολλές απορίες σχετικά με την επιστήμη του και κυρίως με την ανησυχία που- νομίζω- όλοι έχουμε για έναν επικείμενο σεισμό στην περιοχή μας.
Πώς ξεκινάει ένας σεισμός; Τι πραγματικά συμβαίνει κατά τη διάρκειά του;
Αυτό που ξέρουμε σήμερα, ότι οι παραμορφώσεις που συγκεντρώνονται μέσα στη γη σιγά σιγά απελευθερώνονται σπάζοντας πετρώματα πάνω σε ρωγμές και οι κινήσεις κατά μήκος των ρωγμών προκαλούν μια σεισμική ταλάντωση την οποία νιώθουμε σε μεγάλες αποστάσεις, με αυτό το φαινόμενο περιγράφουμε εμείς το σεισμό. Εν τέλει ο σεισμός είναι η δόνηση του εδάφους που προέρχεται από τα κύματα που παράγονται στη σεισμική εστία.
Υπάρχει κάποιος τρόπος πρόβλεψης σεισμού και ποια πρέπει να είναι η στάση του κόσμου απέναντι στις φήμες ή προβλέψεις;
Προβλέπουμε τα μέσα επίπεδα κινήσεων και μάλιστα τις αβεβαιότητές τους, πράγμα που εξελίσσεται συνεχώς. Δηλαδή, ο αντισεισμικός κανονισμός, βασίζεται στην κίνηση η οποία έχει 10% πιθανότητα υπέρβασης την επόμενη πεντηκονταετία.
Άρα επιστήμη χωρίς πρόγνωση δεν υπάρχει. Η σεισμολογία βελτιώνει συνεχώς τις στατιστικές προγνώσεις για τα επίπεδα σεισμικότητας που θα έχουμε και τις επιπτώσεις στα σπίτια μας και το φυσικό περιβάλλον. Στο κομμάτι της μακροπρόθεσμης και βραχυπρόθεσμης πρόγνωσης έχουν γίνει πολλά βήματα, αλλά αυτή τη στιγμή δεν είμαστε στο επίπεδο που είναι άλλες επιχειρησιακές προγνώσεις, όπως η πρόγνωση καιρού. Η σεισμολογία δεν είναι σε θέση να προειδοποιήσει τους ανθρώπους. Ακόμα και να ήταν, είναι αμφίβολο αν θα είχε πρακτική σημασία. Φανταστείτε τι θα γινόταν αν μπορούσαμε να προβλέψουμε ότι σε μία ώρα από τώρα γίνεται σεισμός στη Θεσσαλονίκη, με κάποια αβεβαιότητα 20%. Πώς θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε αυτή την πληροφορία; Είναι πολύ πιθανόν, αν την ανακοινώναμε στα ΜΜΕ, οι νεκροί από τον πανικό να ήταν περισσότεροι απ’ ό,τι θα ήταν μετά από τον σεισμό. Είναι δύσκολο, λοιπόν, να προβλέψουμε με ακρίβεια πότε θα γίνει ένας σεισμός.
Τι απαντάτε στις διάφορες εικασίες του κόσμου για τυχόν επικείμενους σεισμούς στον ελλαδικό χώρο;
Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει συνέχεια, γιατί τα κακά νέα «πουλάνε» πάρα πολύ στα ΜΜΕ. Επίσης, όλοι επιζητούν δέκα λεπτά δημοσιότητας που τους ανήκουν. Κατά συνέπεια εμφανίζονται συνεχώς αυτές οι ιστορίες, δυστυχώς αυτές οι ιστορίες έχουν άλλους στόχους και άλλα κίνητρα. Το να λέμε σε μια χώρα που έχει μέσο ετήσιο μέγεθος 6,3 ρίχτερ ή μεγαλύτερο, ότι θα γίνει σεισμός, δε λέει κάτι. Κάθε χρόνο περιμένουμε έναν ισχυρό σεισμό στον ελληνικό χώρο. Πολλές φορές έχουμε δύο και τρεις σεισμούς. Άρα σεισμοί γίνονται και θα γίνονται και πρέπει να είμαστε πολύ σκεπτικοί, όταν ακούμε τέτοιες ανακοινώσεις από τα ΜΜΕ.
Επιλέγοντας κάποιος μαθητής τη δική σας σχολή και τη δική σας ειδικότητα, τι μπορεί να προσδοκά σαν επαγγελματική αποκατάσταση; Εσείς προτείνετε να ακολουθήσουν τη σχολή σας ;
Η γεωλογία είναι μία επιστήμη περίεργη για τα παιδιά, υπό την έννοια ότι δεν αντιπροσωπεύει το πρόγραμμα που έχουν στο γυμνάσιο και το λύκειο. Άρα τα παιδιά γενικά δε γνωρίζουν γεωλογία. Οι άνθρωποι, λοιπόν, έρχονται στη σχολή αντιμέτωποι με την πρώτη επαφή με μια επιστήμη που δεν ξέρουν. Παρά ταύτα, πολλά παιδιά έρχονται και τους ενδιαφέρει η γεωλογία. Σαφώς οι γεωλόγοι δέχτηκαν χτύπημα από την κρίση και την αύξηση της ανεργίας, η οποία προφανώς και προκάλεσε έντονα προβλήματα στους γεωλόγους της χώρας μας. Το αισιόδοξο είναι ότι- παρόλο που δεν αποτελεί λύση για πολύ κόσμο- σε παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχει τεράστια έλλειψη στους γεωεπιστήμονες. Σύμφωνα με το Αμερικανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο, η ζήτηση για γεωεπιστήμονες και γεωλόγους είναι μεγάλη, μα η προσφορά που υπάρχει από τα πανεπιστήμια είναι μικρή. Είναι, λοιπόν, μια από εκείνες τις περιπτώσεις επαγγέλματος, οι οποίες σε παγκόσμιο επίπεδο είναι πολύ καλά αμειβόμενη και έχει πολλές προοπτικές. Η γεωλογία απαιτεί ανθρώπους που αγαπάνε τη φύση, θέλουν να βγουν έξω, όμως νομίζω ότι τις επόμενες χρονιές θα έχει περισσότερες προοπτικές και στη χώρα μας.