Nat's belongings

Voices of the Earth: Θέατρο – Περιβάλλον  –  Κοινωνική δικαιοσύνη

Συνέντευξη του Rush Rehm,  Καθηγητή Θεάτρου, Παραστατικών Τεχνών και Κλασικής Φιλολογίας, καλλιτεχνικό διευθυντή του Stanford Repertory Theater, Stanford University, στη Νατάσα Μερκούρη

O Rush Rehm είχε στενές σχέσεις με την Ελλάδα ήδη από τότε που ολοκλήρωνε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στη δεκαετία του ’70. Δεν υπήρξε μόνο άνθρωπος των γραμμάτων αλλά και της δράσης. Το 2019 με την ομάδα του Stanford Repertory Theatre, ως καλλιτεχνικός διευθυντής της, ανέβασε το πρωτότυπο έργο Voices of the Earth, σύνθεση κειμένων με θέμα το περιβάλλον, την κλιματική αλλαγή και την κοινωνική δικαιοσύνη. Στο πλαίσιο της ευρύτερης συνεργασίας του με το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, ως μέλος της διεθνούς συμβουλευτικής επιτροπής του στηρίζει το πρόγραμμα θεατρικής παιδείας «Βλέμμα εφήβων», το οποίο φέτος ασχολείται με το παραπάνω θέμα και θα εντάξει στην έρευνα και την παράστασή του Plan(et) B το Voices of the Earth.

Πέρα από το κατεπείγον της κλιματικής αλλαγής, υπήρχε κάτι άλλο που σας παρακίνησε να δημιουργήσετε το πρόγραμμα Voices of the Earth;

Κατ’ αρχάς, να πω ότι οργανώνω και συντονίζω το καλοκαιρινό θεατρικό πρόγραμμα του Stanford Repertory Theatre εδώ και χρόνια. Το 2019 αποφασίσαμε να υλοποιήσουμε μια σειρά δράσεων με θέμα το περιβάλλον, αντιδρώντας έτσι στην κλιματική κρίση. Κι έτσι, ετοιμάσαμε την παράσταση Voices of the Earth (Φωνές της Γης), μια σύνθεση απόψεων διαφόρων ανθρώπων αλλά και των τοποθετήσεών τους στο θέμα της περιβαλλοντικής κρίσης, με διαφορετικό και εξατομικευμένο τρόπο. Είχε την υποστήριξη και εντάχθηκε στο θερινό φεστιβάλ, του οποίου το πρόγραμμα ήταν, προφανώς, άμεσα συνδεδεμένο με την περιβαλλοντική κρίση. Η κεντρική ιδέα ήταν να συλλέξουμε απαντήσεις, σκέψεις, φιλοσοφικές τοποθετήσεις, ποιητικά κείμενα, επιστημονικές αντιδράσεις και πολιτικές απόψεις, αλλά και ανόητες αντιδράσεις και απόψεις για τον κόσμο γύρω μας. Το κοινό στοιχείο ήταν η Γη, όλα όσα βρίσκονται στη Γη και τον ουρανό, τα ζώα, η σχέση του ανθρώπου με τα τον φυσικό κόσμο, ο άνθρωπος ως μέρος της Φύσης. Ακόμα και υποθέσεις για το αν η Φύση είναι καλή ή σκληρή απέναντι στον άνθρωπο, ή αν αδιαφορεί εντελώς για τα ανθρώπινα όντα. Πιστεύω ότι όλα τα παραπάνω ισχύουν.

Διαβάστε τη συνέχεια στο αφιέρωμα «Λογοτεχνία και Οικολογία» της Λογοτεχνικής Νέας Παιδείας.

«Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον» είπε ο Γιώργος Σεφέρης: Πιστεύει ο σημερινός άνθρωπος στην σπουδαιότητα της ιστορίας ή θέλει να γράψει ο ίδιος ιστορία ερήμην του παρελθόντος του;

Αν ξεκινήσουμε από τις σχολικές αίθουσες, ελάχιστους μαθητές αφορά η Ιστορία. Για την πλειονότητα είναι απλώς ώρες πλήξης. Άρα, λίγοι είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τη σπουδαιότητα της Ιστορίας. Από την άλλη, είναι και κάποιοι που (νομίζουν ότι) γράφουν Ιστορία αλλά εν αγνοία του παρελθόντος. Γι’ αυτό «νομίζουν ότι». Υπάρχει κι εκείνη η στρεβλή ερμηνεία του «ζήσε τη στιγμή» χωρίς να γνωρίζεις το παρελθόν, χωρίς να σκέφτεσαι το μέλλον. Συλλέγεις στιγμές, καλές, κακές, απολαυστικές, οδυνηρές, χωρίς κάτι να τις συνέχει. Η Ιστορία είναι συνεκτικός ιστός για την κοινότητα.

Η υπόλοιπη συνέντευξη στο my1821 και την Αγγελική Λάλου: Γεννιόμαστε ως Ιστορία: Το θέατρο ντοκουμέντο στη διδασκαλία της Ιστορίας

«Γεννιόμαστε εύθραυστα, θνησιγενή όντα, ωστόσο το παρελθόν που εμπεριέχεται μέσα μας μάς συνδέει με τον βαθύ χρόνο και μας εγκαθιστά στην αιωνιότητα. Γεννιόμαστε ως Ιστορία.» Δανειστήκαμε τον τίτλο από κείμενο της Μαρίας Ευθυμίου γιατί ήταν ο πρόλογος μαζί και ο επίλογος της φετινής δουλειάς της μαθητικής θεατρικής ομάδας του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης «Βλέμμα εφήβων».

Το στοίχημα ήταν να πραγματοποιήσουμε επετειακή γιορτή, μια γιορτή που δεν έγινε την 25^η Μαρτίου. Μια διανυκτέρευση στο σχολείο και μια επέτειος οδήγησε μια ομάδα δέκα εφήβων, μέσα από τη σχολική τάξη, τα βιβλία και τα τεκμήρια να μάθει και να εμβαθύνει σε σημαντικά κεφάλαια της Επανάστασης, που συνήθως μένουν στη σκιά στη σχολική τάξη.

Όχημα ήταν το είδος του θεάτρου ντοκουμέντο, ένα είδος που προσφέρεται για έρευνα γύρω από συγκρουσιακά θέματα. Το είδος αυτό ξεκίνησε από την Οκτωβριανή Επανάσταση, εκεί όπου γραφόταν η Ιστορία, και έφτασε σήμερα στην Ελληνική Επανάσταση, εκεί όπου διδάσκεται η Ιστορία. Συνδυάζει την έρευνα, την κριτική ματιά και την καλλιτεχνική τους παρουσίαση. Δε δίνει απαντήσεις, δεν παίρνει θέση. Θέτει ερωτήματα.

Αυτή ήταν η τρίτη απόπειρα ενασχόλησης της ομάδας με τη σύγχρονη Ιστορία και την Ιστορία του παρόντος χρόνου μέσα από το θέατρο ντοκουμέντο (2016-2017: Μόνο ένα άσπρο φως-θέμα η διεθνής τρομοκρατία, 2017-2018: UVB-76 still transmitting-θέμα η Ευρώπη στον Ψυχρό Πόλεμο, που επίσης φιλοξενήθηκαν στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης). Σε κάθε παράσταση θεάτρου ντοκουμέντο υπάρχει ένα κεντρικό ερώτημα γύρω από το οποίο περιδινείται η έρευνα. Με αφορμή τον εορτασμό των 200 χρόνων το ερώτημα ήταν: Τι δε διδασκόμαστε στο σχολείο για την Επανάσταση; Το «γιατί;» ήταν η εύλογη συνέχεια.

Άνοιξε μια πλατιά συζήτηση γύρω από ποικίλες θεματικές, όπως η πολιτική διάσταση του φιλελληνισμού, οι Φιλελληνίδες στην Ευρώπη και οι Φιλέλληνες στις Η.Π.Α., η Ευανθία Καΐρη και ο Νικήρατος, τα «καπάκια», η ήττα στο Πέτα, τα δάνεια της Ανεξαρτησίας και οι ομολογίες, τα φιλελεύθερα συντάγματα, ο νέος τρόπος διοίκησης, οι πρωτόγνωρες διαδικασίες οικονομικού και διοικητικού ελέγχου, οθωμανικές αφηγήσεις, το ’21 στον κινηματογράφο, το ’21 στη ζωγραφική και διάφορα άλλα εμβόλιμα. Κάπου ενδιάμεσα αναδύθηκε και το ερώτημα πώς ένα ιστορικό γεγονός μπορεί να αλλάξει τη στάση και την πορεία των ιστορικών υποκειμένων.

Όλα συζητήθηκαν σε ένα διαδικτυακό εργαστήρι Ιστορίας, με αναδίφηση στις πηγές, στα τεκμήρια και σε επιλεγμένη βιβλιογραφία. Στη διαδρομή επισκέφτηκαν το πρόγραμμα ομιλητές, που συζήτησαν με τους εφήβους, ο καθένας από τη δική του σκοπιά, για τις θεματικές εκείνες που δεν αγγίζουμε οι εκπαιδευτικοί είτε από άγνοια είτε από διδακτική αμηχανία, ακόμα και φόβο. Στο θέατρο ντοκουμέντο είναι απαραίτητη η ύπαρξη συμβουλευτικής ομάδας, που ενισχύει την έρευνα στην πορεία της. Αλίμονο αν ισχυριστεί κανείς ότι είναι σε θέση να αντεπεξέλθει σε κάθε πτυχή του υπό εξέταση θέματος.

Το θεατρικό εργαστήρι, λόγω περιοριστικών μέτρων, πραγματοποιήθηκε σε πολύ μικρότερη κλίμακα. Παρά το γεγονός ότι στερηθήκαμε την επαφή και δε νιώσαμε την ενέργεια να ρέει, η ομάδα, αφού αποφάσισε ποιες πλευρές της έρευνας θα παρουσιάσει στο κοινό, έδωσε μορφή καλλιτεχνικά στο έργο της με τη βοήθεια της ομάδας τεχνικών Pro Creation.

Μετά την παρουσίαση της δουλειάς ακολούθησε συζήτηση, με ερωτήματα που έθεσαν οι έφηβοι στους συνομιλητές για θέματα που αφορούν τη διδακτική και την κατανόηση της Επανάστασης, ενός τόσο δύσκολου και πολυπαραγοντικού εγχειρήματος. Με αυτόν τον τρόπο, προς το παρόν τουλάχιστον, ολοκληρώθηκε ένας κύκλος κατανόησης και νοηματοδότησης του παρελθόντος, χωρίς τον φόβο της διατύπωσης ηθικών κρίσεων για την Ιστορία. Εξάλλου, αν ξεκινά κανείς από το οικείο και αναζητά το ανθρώπινο μέσα στην Ιστορία, θα οδηγηθεί σε αμφισβητήσεις, σε κρίσεις και σε νέα νοήματα, πέρα από μύθους και στερεότυπα.

Δεν αφαιρείται, εντούτοις, τίποτα ούτε από την αξία του γεγονότος ούτε από τον ηρωισμό των προσώπων. Αντίθετα, μέσα από την αξιοποίηση του θεάτρου ντοκουμέντο δίνεται μια ουσιαστική ευκαιρία να ανανεωθεί σοβαρά η διδακτική της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας. Το δε θέατρο ίσως είναι το πιο πρόσφορο μέσο ανανέωσης γιατί, ως μορφή τέχνης, καθολικεύει τα επιμέρους «μιλώντας» ταυτόχρονα στον καθένα χωριστά.

Δείγμα της έρευνας θα βρείτε στην εισήγηση «Απροσδόκητη βοήθεια: γυναίκες και ετερόθρησκοι φιλέλληνες – Το making off μιας γιορτής»

Νατάσα Μερκούρη, φιλόλογος

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στη Νέα Παιδεία (20/7/2021)

Η μαθητική θεατρική ομάδα του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης «Βλέμμα εφήβων» συνεχίζει τη λειτουργία της και την επόμενη χρονιά.

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει έρευνα, εργαστήρια Θεάτρου, παράσταση θεάτρου ντοκουμέντο και συζήτηση – συμπόσιο γύρω από τον προβληματισμό που αναδεικνύεται από την υπό επεξεργασία θεματική. Κατά τη διάρκεια του έτους, εμπλουτίζεται από παράλληλες δράσεις, όπως ομιλίες, εκπαιδευτικές επισκέψεις και εκδηλώσεις.

Στοχεύει στην καλλιέργεια της θεατρικής παιδείας μέσα από την ενεργό συμμετοχή των εφήβων στην πολιτιστική ζωή με πνεύμα συλλογικότητας και συνεργατικότητας μέσα σε ένα θετικό περιβάλλον, όπως αυτό των τεχνών στην εκπαίδευση. Δίνει βήμα στην καλλιτεχνική έκφραση των εφήβων και επιδιώκει να ανοίξει διαύλους επικοινωνίας ανάμεσα στους μαθητές, τους εκπαιδευτικούς και την ευρύτερη κοινότητα για θέματα που αφορούν τη ζωή των εφήβων σε συνθήκες που αλλάζουν ταχύτατα.

Αξιοποιώντας το θέατρο ως μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης αλλά και παρέμβασης, το πρόγραμμα δημιουργεί κοινότητες θεατών που μοιράζονται και συζητούν κοινούς προβληματισμούς. Η σύνδεση και ο ενεργός διάλογος ανάμεσα στη σχολική ζωή και τον κόσμο που περιβάλλει τους νέους είναι ένας από τους βασικούς παιδαγωγικούς στόχους του εγχειρήματος.

Το θέμα για το σχολικό έτος 2021-2022 είναι: PLAN(et) B: Περιβάλλον και κοινωνική δικαιοσύνη

Οι αρχαίοι μύθοι, οι φυσικοί φιλόσοφοι, τα παραδοσιακά τραγούδια μίλησαν για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, πάντα άρρηκτη, σε διαρκή αλληλεπίδραση. Τη στιγμή της πρώτης ρωγμής έγινε πραγματικότητα ο αρχέγονος εφιάλτης των παραμυθιών. Από τότε μέχρι σήμερα, συντελέστηκε η κλιματική αλλαγή, και η ρωγμή μεγαλώνει. Οι ευάλωτες ομάδες πλήττονται ραγδαία. Η κινητοποίηση οφείλει να είναι άμεση. Η διάσωση του περιβάλλοντος έγινε το επόμενο μεγάλο στοίχημα της ανθρωπότητας

Δεν υπάρχει planet B. Υπάρχει plan B, έστω και τώρα; Να το σχεδιάσουμε. Είναι ζωτικό μας συμφέρον. Ας μην τελειώσει ο κόσμος μας. Ούτε με πάταγο ούτε με λυγμό.

«Εάν ένα φυτό δεν μπορεί να ζήσει σύμφωνα με τη φύση του, πεθαίνει· το ίδιο και ο άνθρωπος.»

H. D. Thoreau

Το πρόγραμμα υποστηρίζει επιστημονικά και καλλιτεχνικά Συμβουλευτική Επιτροπή που απαρτίζεται από καθηγητές έγκριτων πανεπιστημίων των Η.Π.Α., συνεργάτες του ΙΜΚ και μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας.

Περισσότερες πληροφορίες για την προηγούμενη δουλειά της ομάδας εδώ και στην ιστοσελίδα της παράστασης Γεννιόμαστε ως Ιστορία.

Συντονισμός και υλοποίηση: Νατάσα Μερκούρη

Περισσότερες πληροφορίες για τη λειτουργία των εργαστηρίων και το κόστος δείτε την ιστοσελίδα του ΙΜΚ.

Δείτε το trailer.

Η φετινή χρονιά ήταν για όλους μας πολύ δύσκολη. Κάναμε έρευνα και θέατρο εξ αποστάσεως όσο αυτό είναι εφικτό με κλειστές βιβλιοθήκες, μουσεία και θέατρα.

Έτσι, και το στοίχημα ήταν πιο δύσκολο να κερδηθεί. Όχι μόνο να ολοκληρωθεί η δουλειά μας και να παρουσιαστεί αλλά και να πειστούν τόσοι άνθρωποι να καθήσουν για άλλη μια φορά μπροστά σε μια οθόνη, ενώ έχουν τη δυνατότητα να βγουν από το σπίτι.

Το αποτέλεσμα ήταν προϊόν μόνο δύο διά ζώσης συναντήσεων. Οι έφηβοι αξίζουν ένα μεγάλο χειροκρότημα, που κατάφεραν χωρίς πρόβες να φέρουν εις πέρας τη δουλειά. Όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, έγιναν ομάδα μέσα από τις διαδικτυακές συναντήσεις. 10 μαθήτριες και μαθητές από 9 διαφορετικά σχολεία  με επιμονή έδιναν το παρών κάθε Σάββατο πρωί για ένα σχολικό έτος.

Αυτό που προσπαθήσαμε να πετύχουμε είναι να βρούμε το ανθρώπινο μέσα στην Ιστορία, αναδιφώντας τις ιστορικές πηγές, διαβάζοντας τις σιωπές των τεκμηρίων, ακούγοντας την αφήγηση των ηττημένων. Αναζητήσαμε τη σύγχρονη πλευρά της αγάπης για την Ελλάδα. Συνοψίσαμε σε λίγες σελίδες εκείνα για τα οποία ξεχωρίζει η Επανάσταση, με τα οποία είμαστε ακόμα σε ανοιχτό διάλογο, τα οποία έχουν κάτι νέο να πουν στους εφήβους. Γιατί, αν θεωρούμε ότι η Ιστορία είναι βαρετή, κάτι δε γίνεται σωστά…

Ευχαριστούμε το φιλόξενο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, στη διευθύντρια του οποίου, κ. Ξένια Καλδάρα, η ομάδα «βλέμμα εφήβων» οφείλει την ύπαρξή της σήμερα. Μας έδωσε στέγη όταν μείναμε ανέστιοι, κι αυτό δεν το ξεχνάμε.

Θα θέλαμε επίσης να ευχαριστήσουμε το Εθνικό και Ιστορικό Μουσείο, το ΜΠΣ «Ιστορική Έρευνα, Διδακτική και Νέες Τεχνολογίες» του Ιονίου Πανεπιστημίου, που μας εμπιστεύτηκε και ενέταξε στις δράσεις του για τα 200 χρόνια την παράστασή μας, και τις Εκδόσεις Μεταίχμιο. Και οι τρεις φορείς συνέβαλαν ουσιαστικά και επιστημονικά στην προσπάθειά μας.

Η κ. Γεωργία Οικονόμου, που επιμελήθηκε τη φωτογράφιση, o κ. Τάσος Παπατσώρης, που φιλοτέχνησε την αφίσα, και ο κ. Θωμάς Κυρίτσης, που μας παραχώρησε τη μουσική του αλλά και τραγούδησε για εμάς, ενίσχυσαν καλλιτεχνικά το έργο μας.

Ευχαριστούμε το τεχνικό συνεργείο και το προσωπικό του Ιδρύματος για τη συνεργασία του στην υλοποίηση της δουλειάς μας παρά τα εμπόδια.

Τέλος, θα ήθελα προσωπικά να ευχαριστήσω τον κ. Μάκη Παπασπύρου όχι μόνο για τις μουσικές του συνθέσεις αλλά κυρίως γιατί με στηρίζει σε όλες μου τις παιδαγωγικές εμμονές.

Ευχαριστούμε θερμά εσάς -και το εννοούμε- για την ανταπόκρισή σας. Αν ήμαστε όλοι εδώ, θα γεμίζαμε το θέατρο και θα είχαμε και λίστα αναμονής. Η φράση του φίλου Τάσου από το Λονδίνο συνοψίζει τη στήριξή σας: «Δεν θα έρθουμε να σας κρίνουμε. Θα χαρούμε να σας δούμε.»

Το πρόγραμμά μας επισκέφτηκαν ομιλητές οι οποίοι, ο καθένας από την πλευρά του και το πεδίο του, μίλησαν με τους εφήβους για θέματα γύρω από την Επανάσταση. Κάποιοι από αυτούς συμμετείχαν και στη συζήτηση που ακολούθησε.

Το έργο μας δομήθηκε πάνω σε ερωτήματα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της έρευνας. Αν κάτι μάθαμε από την ενασχόληση με τον εορτασμό των 200 χρόνων είναι να θέτουμε ερωτήματα.

Πληροφορίες για την παράσταση εδώ.

Δείτε το trailer και δείγμα της έρευνας.

ΓΡΑΦΟΥΝ ΓΙΑ ΕΜΑΣ

Συνέντευξη στην Αγγελική Λάλου, my1821

Οι έφηβοι απέναντι στην Επανάσταση του 1821, της Στέλλας Πριοβόλου

Γεννιόμαστε ως Ιστορία, Νέα Παιδεία

Συνέντευξη στον Απόστολο Πάππο, Elniplex

Γεννιόμαστε ως Ιστορία, Elniplex.com

Γεννιόμαστε ως Ιστορία, Taλκ

«Βλέμμα εφήβων» απέναντι στην Επανάσταση, Κουτί της Πανδώρας