Στις 18 Μαΐου 2012 βρέθηκα στο χώρο τέχνης Βρυσάκι, στην Πλάκα, για να παρακολουθήσω την παρουσίαση ενός ευρωπαϊκού προγράμματος για την προφορική αφήγηση της ιστορίας και την εκπαίδευση από την Ελληνική Τράπεζα Αναμνήσεων. Η ερώτηση στο έντυπο της αίτησης «Ποιο είναι το κίνητρό σας για τη συμμετοχή στο σεμινάριο;», η εξασθένιση της συλλογικής μνήμης και η στροφή της κοινωνίας προς τα ακροδεξιά, εντός και εκτός θεσμών, με προέτρεπαν κατά κάποιο τρόπο να μάθω πώς μπορεί κανείς να συμβάλει στην ενεργό καταγραφή της ανεπίσημης ιστορίας. Έπειτα, ήταν και η επωνυμία του φορέα: Memoro-Ελληνική Τράπεζα Αναμνήσεων, μια τράπεζα που διασώζει ό,τι πολυτιμότερο, τα ατομικά βιώματα μιας γενιάς, ενός λαού, και κυρίως, δεν καταρρακώνει η ανακεφαλαιοποίησή της.
Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα είχε τίτλο «Οι αναμνήσεις μου – Η ιστορία μας: ενεργός ευρωπαϊκή μνήμη». Το 2012 έχει χαρακτηριστεί ως Ευρωπαϊκό Έτος Ενεργού Γήρανσης και Αλληλεγγύης των Γενεών. Σε αυτό το πλαίσιο ζητούμενο του προγράμματος είναι η διατήρηση της μνήμης της Ευρώπης ενάντια στο φασισμό, το ναζισμό και το σταλινισμό, υπέρ της δημοκρατίας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μέσα από τις προσωπικές μαρτυρίες των ανθρώπων. Με έκπληξη είδα ότι στην καταγραφή προφορικών αφηγήσεων μπορούσαν να συμμετάσχουν και μαθητές με τρόπο απλό: συνέντευξη με μια κάμερα ή ένα κινητό. Η παρουσία των ανθρώπων του Memoro σε κάθε βήμα της διαδικασίας καταγραφής διασφάλιζε ότι θα τηρούνταν οι προδιαγραφές που έπρεπε να πληρεί μια επιτυχημένη συνέντευξη (ολοκληρωμένες και σαφείς ερωτήσεις, κλίμα αμεσότητας και οικειότητας κ.α.). Έτσι, η «συνομιλία» ανάμεσα σε δύο γενιές γινόταν σε ιστορική βάση.
Ομολογώ ότι δε γνώριζα πως το πρόγραμμα είχε ήδη υλοποιηθεί με μαθητές, άρα θα είχα άμεση ανατροφοδότηση. Η Χρυσή Βιδαλάκη, εκπαιδευτικός στο 2ο ΓΕΛ Ηλιούπολης, έφερε το Memoro στο σχολείο της στο μάθημα των Ερευνητικών Εργασιών. Συγκέντρωσε με τους μαθητές της Α’ Λυκείου προφορικές μαρτυρίες με θέματα τον πόλεμο, τη μετανάστευση, τη διαφορετικότητα, την παρουσία δυναμικών γυναικών και τον εθελοντισμό. Η επίμονη προσπάθεια από μέρους της βρήκε ανταπόκριση από τους μαθητές παρά τους αρχικούς δισταγμούς. Οι ηλικιωμένοι των ΚΑΠΗ απέκτησαν νέο ακροατήριο, γεγονός που έδινε άλλη αξία στις αναμνήσεις τους. Το ζεύγος Γκολέμα μίλησε για τα «πέτρινα» χρόνια. Ο παππούς και η γιαγιά έγιναν η ματιά των νέων προς το παρελθόν. Το σχολείο ανοίχτηκε στην κοινότητα, ανέδειξε με τη δράση του την τοπική μνήμη και ενδυνάμωσε τις σχέσεις ανάμεσα στις γενιές.
Η ενθουσιώδης και συγκινητική παρουσίαση της κ. Βιδαλάκη και οι εντυπώσεις των μαθητών, έτσι όπως προβλήθηκαν σε βίντεο εκείνο το απόγευμα στο Βρυσάκι, θύμισαν σε όλους εμάς που παρακολουθήσαμε την εκδήλωση ότι η βιωματική προσέγγιση, το συναίσθημα και ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της ιστορίας δεν αποπροσανατολίζουν από το ιστορικό γεγονός. Αντίθετα, εμβαθύνοντας σε αυτό το συμπληρώνουν, το εμπλουτίζουν με την ανθρώπινη πλευρά της ιστορίας. Η Ιστορία είναι επιστήμη. Η ιστορία του καθενός, όμως, είναι ζωή. Και στη ζωή χρειάζεται κανείς οδηγό. Η φράση ενός από τους μαθητές που συμμετείχαν νομίζω πως συνοψίζει την ουσία και την αξία της δράσης: «Σήμερα, λοιπόν, μπορούμε να πούμε πως μάθαμε αρκετά πράγματα τα οποία θα μας βοηθούν πλέον να αντιμετωπίζουμε τη ζωή…».
Είναι αφόρητα στερεοτυπικό να κλείνει ένα κείμενο με ευχολόγια, γι’ αυτό και θα τελειώσω με μια προτροπή: Όχι μόνο να συνεχιστεί και φέτος το πρόγραμμα στο ίδιο σχολείο, με άλλες θεματικές, αλλά και να υλοποιηθεί σε άλλα σχολεία αν θέλουμε να διασωθεί με κάποιο τρόπο η ιστορική μνήμη και να ενισχυθεί η ιστορική γνώση, απαραίτητο «εργαλείο» για να επιβιώσει συνειδησιακά κανείς σε ένα περιβάλλον όπου η μνήμη διαστρεβλώνεται στον άξονα του πολιτικώς ορθού.
Πλήρη παρουσίαση του προγράμματος μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα της Νέας Παιδείας http://www.neapaideia-glossa.gr/143.htm
Αφήστε μια απάντηση