Feed
Άρθρα
Σχόλια

Αθήνα, 14 Νοεμβρίου 2012, στο debate με θέμα «Στην Ελλάδα είμαστε ρατσιστές» τα ποσοστά μετά το τέλος της εκδήλωσης διαμορφώθηκαν ως εξής: 70% υπέρ, 20% κατά, 10% ουδέτερο. «Οι Έλληνες είναι ρατσιστές γιατί κανένας δεν τους έμαθε να μην είναι. Και όλοι οι λαοί είναι ρατσιστές, όταν δεν τους μάθει κανείς να μην είναι» δια στόματος Γ. Βαλλιανάτου.

Η απομόνωση φράσεων ενισχύει την αποσπασματικότητα της αντίληψής μας για τη σύγχρονη πραγματικότητα. Το γνωρίζω. Η άποψη, όμως, που ακούστηκε στην εκδήλωση της Intelligence2 Greece στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών πριν κάποιες μέρες αλλά και η συνειδητοποίησή της είναι ανάγκη να υπογραμμιστούν γιατί καλούνται να σηματοδοτήσουν τη στροφή στην πολιτική της τυπικής εκπαίδευσης και να διατρέξουν την  πρακτική μας και στην άτυπη εκπαίδευση.

Οι ομιλητές της εκδήλωσης, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που υποστήριζαν την αντι-θέση, έδειχναν, εκτός από την ανεπαρκή πολιτεία και τη χωλή δημοκρατία, και προς μια κοινωνία απαίδευτη, κλειστο/-φοβική, αμνήμονα, περιχαρακωμένη, μια κοινωνία των ιδιωτών. Εκεί, ανθούν περιστατικά ρατσιστικής συμπεριφοράς, ακόμα και θεσμικής. Στον ευρύτερο χώρο της εκπαίδευσης μας έχουν ήδη γίνει γνωστά. Οι αναλύσεις συνήθως κινούνται επιπολής, μέχρι εκεί που καλύπτει η τουριστική φωτογραφική απεικόνιση. Ελλειμματική η χαρτογράφηση των βαθύτερων αιτιών -χρειάζεται γενναίο βλέμμα να ανατρέξεις στις απαρχές του νεοελληνικού κράτους, στα συντάγματα, στην πρώτη νομοθεσία για την εκπαίδευση, στη «Μεταρρύθμιση που δεν έγινε». Περιθώριο αναμονής και λοιπών θεωρητικών αναλύσεων, στην εκπαίδευση τουλάχιστον, δεν υπάρχει.

Ο Κ. Παπαϊωάννου έχει πολύ εύστοχα επισημάνει ότι η εγκληματική δράση νεοναζιστικών ομάδων μόνο θεσμικά μπορεί να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της ισχύουσας νομοθεσίας. Παραθέτω αποσπάσματα από το άρθρο του «Θεσμική αντιμετώπιση της Χρυσής Αυγής: Σαν συνδικάτο του εγκλήματος» στην Εφημερίδα των Συντακτών: «Σημαίνει συστηματική ποινική αντιμετώπιση των πράξεών του σε τέτοιο βαθμό που να μην αντέχεται, ατομικά και συλλογικά, η ενεργός ένταξη στην οργάνωση. […] Σημαίνει επιβολή ποινών σε φυσικούς αυτουργούς και κυρίως τεκμηρίωση της ευθύνης των ηθικών αυτουργών που ως ηγετική ομάδα ή πρόσωπα σχεδιάζουν. Όλα αυτά όμως προϋποθέτουν διωκτικούς και δικαστικούς μηχανισμούς αδιάβρωτους στον ναζιστικό ιό. Εκεί αρχίζουν τα πολύ δύσκολα». Σαφέστατη η συγκεκριμένη δυσκολία.

Τις αδιαφανείς δυσκολίες, όμως, πώς τις διαχειρίζεται κανείς; Ο ενδυματολογικός κώδικας είναι απόλυτα αναγνωρίσιμος -και προβλέψιμος βέβαια- ως μέρος των ναζιστικών συμβόλων. Το «Ξέρεις ποιος είμαι εγώ;» ή το «Αίσχος, βέβηλοι» της Επιδαύρου, ακόμα και το αίτημα δημιουργίας μιας Αρχής Προστασίας του Αρχαίου Δράματος το 2005 (!) πού θα τα κατατάσσαμε; Κάπου μεταξύ ταυτότητας, ατομικής και εθνικής, και εθνοκεντρισμού. Κάποιο είδος φόβου ανακλούν, που τον κοιμίζουμε -οξύμωρο- με κραυγές.  Έτσι, όχι μόνο δεν ενεργοποιήσαμε την αφύπνισή μας, αλλά και υποτιμήσαμε την αποτελεσματικότητα των φορέων του ναζισμού. «A όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.» Και τα τείχη μάς πολιορκούν, δε μας προστατεύουν.

Ας πάψουμε, λοιπόν, να ανασκευάζουμε λαχανιάζοντας κάθε ναζιστική πρόκληση σαν να μην είμαστε σε θέση να αρθρώσουμε ακέραιο λόγο. Οι εκπαιδευτικοί οφείλουμε να ξεκινήσουμε νέο διάλογο, να ορίσουμε άλλη εγκύκλια παιδεία, που θα έρθει σε ρήξη με κάθε στρεβλό αυταρχισμό που τείνει να πάρει μορφή κανονικότητας. Προσωπικά, σε τρεις λέξεις ουσιαστικές θα επιμείνω: μνήμη, γνώση, κρίση. Τα τελευταία δύο χρόνια έχω ασχοληθεί με καινοτόμες δράσεις στην τυπική και μη τυπική εκπαίδευση σε χώρες του εξωτερικού κυρίως αλλά στην Ελλάδα. Προτείνω στους αναγνώστες εκπαιδευτικούς δύο από αυτές γιατί διαλέγονται με τα σημερινά μας βιώματα.

Το Memoro-Ελληνική Τράπεζα Αναμνήσεων υλοποιεί ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα με τίτλο «Οι αναμνήσεις μου – Η ιστορία μας: ενεργός ευρωπαϊκή μνήμη». Ζητούμενο του προγράμματος είναι η διατήρηση της μνήμης της Ευρώπης μέσα από τις προσωπικές μαρτυρίες των ανθρώπων. Όπως αναφέρεται στο σχετικό υλικό «[…] έχει στόχο την κατανόηση των βασικών αξιών της ΕΕ, όπως η ελευθερία, η δημοκρατία και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσα από τη μνήμη της καταπάτησής του από το ναζισμό, το φασισμό και το σταλινισμό στην Ευρώπη». Η ανταλλαγή και η καταγραφή αναμνήσεων των Ελλήνων και των Ιταλών είναι η βάση για μια ουσιαστική «συνομιλία», μέσα από την ατομική προφορική ιστορική αφήγηση, των γενεών, μια πολυτροπική αφήγηση που λειτουργεί, με την πολλαπλότητά της, συμπληρωματικά προς την «επίσημη» ιστορία. Σημαντική είναι η ενεργή συμμετοχή των ηλικιωμένων ως αφηγητών και των νέων ως καταγραφέων της μνήμης ή εξερευνητών αναμνήσεων. Επικοινωνήστε με τους συντονιστές στο email info@bankofmemories.gr, για να σας βοηθήσουν να εφαρμόσετε το πρόγραμμα στο σχολείο σας, στη γειτονιά σας ή σε όποια άλλη ομάδα θέλει να μοιραστεί τις αναμνήσεις της.

Το πρόγραμμα ARTiT, που υλοποιήθηκε σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες, με συντονισμό στην Ελλάδα από την Επιστημονική Ένωση Εκπαίδευσης Ενηλίκων, προσφέρει μια ολοκληρωμένη εκπαιδευτική πρόταση (μεθοδολογία και εκπαιδευτικά εργαλεία) για εκείνους που θέλουν να αξιοποιήσουν ενεργά τις τέχνες στη διδακτική τους καθημερινότητα. Οι βάσεις της μεθόδου συνοψίζονται στον τίτλο «Κριτική και δημιουργική μάθηση μέσα από την αισθητική εμπειρία». Ζωγραφικοί πίνακες, κινηματογραφικές ταινίες, λογοτεχνικά, μουσικά και θεατρικά έργα χρησιμοποιούνται για να προσεγγίσουν οι μαθητές θέματα όπως οι σχέσεις των φύλων, η διαπολιτισμικότητα, καθώς και ό,τι έχει σχέση με την ιδιότητα του πολίτη και τη ζωή στη σύγχρονη κοινωνία. Ας μη βιαστούμε να χαρακτηρίσουμε την Τέχνη πολυτέλεια. Ένας από τους βασικούς στόχους του προγράμματος είναι η ανατροπή κάθε στερεοτυπικής αντίληψης για όσα μας περιβάλλουν, για όσα έχουμε διδαχθεί, μέσα από την παρατήρηση και το σχολιασμό των έργων τέχνης. Η αρχή της μετασχηματίζουσας μάθησης και ο εκδημοκρατισμός είναι τα στοιχήματα και για τους εκπαιδευτές και για τους εκπαιδευόμενους. Απευθυνθείτε στην ελληνική ομάδα στο email adulteduc2@gmail.com και ζητήστε πρόσβαση στο υλικό που συγκεντρώθηκε από την πρώτη υλοποίηση του προγράμματος.

Η επαγρύπνηση είναι αναγκαία συνθήκη της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Το ίδιο και ο διάλογος που γίνεται σε κοινά αποδεκτή βάση, όχι αυτή του μίσους. Όταν η μία πλευρά ουρλιάζει, για ποιο λόγο να εισέλθει κανείς στο διάλογο; Για να δείξει ότι δε φοβάται ή για να κρύψει ότι φοβάται; Ματαιοπονία ό,τι και αν ισχύει, γιατί μάλλον πρέπει να προηγηθεί η αυτοκριτική. Θα ήταν -σκέφτομαι- προτιμότερη η μεθοδική δράση μαζί με την ευαίσθητη ματιά αν θέλουμε να είμαστε αποτελεσματικοί, δηλαδή να εκπαιδεύσουμε πολίτες που ξέρουν να διαφωνούν με καλαισθησία. Είναι ένας τρόπος να πετύχουμε κι εμείς το «ανεπαισθήτως».

Η Ν. Μερκούρη εργάζεται ως φιλόλογος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Παρουσίαση της δουλειάς του Memoro-Ελληνική Τράπεζα αναμνήσεων θα βρείτε στο τεύχος 143 του περιοδικού Νέα Παιδεία (www.neapaideiaglossa.gr). Το πρόγραμμα ARTiT θα παρουσιαστεί στο τεύχος 144.

Το ΑΡΘΡΟ δημοσιεύεται στο ένθετο “Παιδεία και Κοινωνία” της κυριακάτικης Αυγής, 25/11/2012, σελ. 9-10.


2 σχόλια προς “Της μνήμης και της τέχνης”

  1. Ο/Η Νίκη Τσιρώνη λέει:

    Ευχαριστώ για την ενημέρωση που παίρνω. Καλή δύναμη και κουράγιο για τη δουλειά σας.

  2. Ευχαριστώ πολύ και ανταποδίδω 🙂

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση
Μετάβαση σε γραμμή εργαλείων