(περίληψη εργαστηρίου, που παρουσιάστηκε στο Forum Νέων Επιστημόνων, το Δεκέμβριο του 2008)
Πλήρες κείμενο θα βρείτε στη διεύθυνση: http://www.primedu.uoa.gr/forum_periexomena.htm
«Γράφοντας με την κάμερα: ένα δείγμα μεταφοράς λογοτεχνικού έργου στον κινηματογράφο»
Γεωργία Λουκοπούλου, εκπαιδευτικός, κινηματογραφίστρια
Νατάσα Μερκούρη, εκπαιδευτικός, φιλόλογος
Στόχος του εργαστηρίου είναι οι συμμετέχοντες να ανακαλύψουν τρόπους με τους οποίους θα μπορέσουν να μεταγράψουν ένα απόσπασμα λογοτεχνικού κειμένου σε κινηματογραφικό κείμενο. Το προσδοκώμενο αποτέλεσμα είναι η οπτικοποίηση του αποσπάσματος «Ο Σαρλό και το αθάνατο νερό» από το μυθιστόρημα του Ντίνου Δημόπουλου Τα δελφινάκια του Αμβρακικού.
Το εργαστήριο θα ξεκινήσει με τις κοινές αρχές προσέγγισης ενός λογοτεχνικού και ενός κινηματογραφικού έργου. Θα ασχοληθούμε, δηλαδή, με την ανάγνωση των δύο μορφών έργου, θα αναλύσουμε τις έννοιες της αφήγησης και του αφηγητή, του χρόνου και του ρυθμού της αφήγησης, και της περιγραφής. Στο επόμενο στάδιο, θα εξετάσουμε τους τρόπους με τους οποίους σχεδιάζονται οι χαρακτήρες και ζωντανεύουν μέσα από τα συναισθήματά τους. Στη συνέχεια, θα επισημάνουμε τη σχέση αφηγηματικού υλικού-πλοκής και σεναρίου-ντεκουπάζ.
Στο συγκεκριμένο απόσπασμα θα διερευνήσουμε και θα αναλύσουμε τον τύπο του αφηγητή και την ιδιαιτερότητά του, τα περιγραφικά στοιχεία και τον τρόπο που επηρεάζουν το ρυθμό της αφήγησης, τον πρωταγωνιστικό χαρακτήρα και τα συναισθήματα/αντιδράσεις του σε ό,τι διαδραματίζεται. Θα βασιστούμε σε θεμελιώδεις έννοιες της Θεωρίας της Λογοτεχνίας (Αφηγηματολογία, Ερμηνευτική, Πρόσληψη), για να καταδείξουμε πώς το έργο “διαλέγεται” με τον αναγνώστη και πώς από αυτό το “διάλογο” θα επιλέξουμε τα σημεία εκείνα που θα μας οδηγήσουν στη μεταγραφή του κειμένου σε εικόνα.
Κατά την πρακτική εφαρμογή, η ομάδα θα ξεκινήσει με ασκήσεις γνωριμίας. Έπειτα, οι συμμετέχοντες θα χωριστούν σε δύο μικρότερες ομάδες. Θα εξηγήσουμε και θα χρησιμοποιήσουμε αρχικά τα βασικά “εργαλεία” της κινηματογραφικής γλώσσας, όπως οι οπτικές γωνίες της κάμερας/γωνίες λήψης (νορμάλ, πλονζέ και κοντρ-πλονζέ), κίνηση της κάμερας (τράβελινγκ), zoom in ή zoom out, τα μεγέθη πλάνων (γενικά, μεσαία, κοντινά, γκρο πλαν), πλάνο αντίδρασης, υποκειμενικό πλάνο, το οπτικό περιεχόμενου του κάδρου, ο ρυθμός διαδοχής των πλάνων, ο φιλμικός και ο κινηματογραφικός χρόνος και χώρος.
Η κάθε ομάδα, με την καθοδήγηση των εμψυχωτριών, θα ασκηθεί στη λήψη πλάνων από διαφορετικές γωνίες. Στη συνέχεια, με αφετηρία το λογοτεχνικό απόσπασμα και τα στοιχεία που προέκυψαν από την ανάλυση του πρώτου μέρους, θα προχωρήσει στη συγγραφή και δόμηση σεναρίου και, τέλος, θα μετατρέψει τις λέξεις του σεναρίου σε εικόνα (ντεκουπάζ). Το ζητούμενο θα είναι να αποτυπωθούν σε εικόνα η γνωριμία του πρωταγωνιστή με τον κινηματογράφο και τα συναισθήματά του από την πρωτόγνωρη αυτή εμπειρία, με τη σύμβαση της έλλειψης σκηνογραφίας.
Πολύ λυπάμαι για την ταλαιπωρία σας και την αδυναμία να ενταχθείτε στο ΜΠΕ από τη στιγμή μαλιστα που το θέλατε τόσο. Παρά τα όσα πιθανόν έχετε ακούσει από την προσωπική μου εμπειρία -γιατι καθένας μόνο αυτή μπορεί να καταθεσει- δεν ήταν μια “επιπλέον” επιμόρφωση. Κάποιοι κατάφεραν να δώσουν και να πάρουν πολλά. Ελπίζω όμως να ισχύσει για όλους σας από την επόμενη φάη…
Απερίγραπτη ταλαιπωρία. Και χωρίς αποτέλεσμα κιόλας. Στην επόμενη φάση όμως όλοι θα έχουμε ήδη μπει στην τάξη και θα ψάχνουμε να μας διαφωτίσουν συνάδελφοι από το Δημόσιο που κατάφεραν να παρακολουθήσουν το ΜΠΕ.