Οι καλικάντζαροι, τα καλικαντζαράκια, οι κωλοβελόνηδες ή άλλιως τα “παγανά” είναι ένας φαινομενικά αστικός μύθος και παράδοση που έχει μεταδοθεί από γενιά σε γενιά για πάνω από έναν αιώνα. Τα κοντά, μικρά και άσχημα μαύρα ανθρωπάκια με πόδια τράγου και μακριά ουρά που θυμίζει βελόνι και διαβολάκι (εξού και η ονομασία τους σε μερικές περιοχές “κωλοβελονήδες”) πρωταγωνιστούν σε πάμπολλες γορτινές ιστορίες και αφηγήσεις, ιδιαίτερα από τους πιο παλιούς.

Οι καλικάντζαροι λέγεται ότι κάνουν την εμφάνιση τους το τελευταίο 12ήμερο των γιορτών (από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι και τα φώτα 6 Ιανουαρίου) και αντίθετα με τον Αγ. Βασίλη και άλλες αγαπημένες γιορτινές φιγούρες, μισούν τις γιορτές και πάνε κόντρα στο νόημα και ατμόσφαιρα των χριστουγέννων αφήνωντας ζημίες στο διάβα τους. Η όψη τους πάντα είναι κακάσχημη και συνήθως τριγυρνάνε πεινασμένοι με κουρέλια που καλύπτουν το άσχημο και τριχωτό κορμί τους.