Ρατσισμός

Ρατσισμός είναι η συμπεριφορά απέναντι σε άτομα ή κοινωνικές ομάδες, με διαφορετικά φυσικά, φυλετικά ή πολιτισμικά χαρακτηριστικά από τα δικά μας, που εκδηλώνεται με στοιχεία όπως: υπεροψία, καχυποψία, περιφρόνηση, απομόνωση, περιθωριοποίηση, απόρριψη, κοινωνικό αποκλεισμό και φαινόμενα βίας.

Μορφές ρατσισμού

Ο ρατσισμός μπορεί να πάρει πολλές μορφές: Σεξισμός – Φυλετισμός – Ξενοφοβία – Κοινωνικές και φυλετικές προκαταλήψεις και στερεότυπα.

Είδη ρατσισμού

• Φυλετικός: διακρίσεις σε βάρος ατόμων διαφορετικής εθνικότητας ή διαφορετικού χρώματος δέρματος.
• Κοινωνικός: ρατσιστικές συμπεριφορές επιδεικνύονται σε άτομα λόγω της επαγγελματικής θέσης, της οικονομικής κατάστασης, του μορφωτικού επιπέδου και της ιδιαίτερης καταγωγής τους. Διακρίσεις με βάση πολιτικών, ιδεολογικών, πνευματικών και πολιτιστικών διαφορών. Διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες και των μειονοτήτων.
• Εθνικός: η αίσθηση της υπεροχής ενός έθνους έναντι των άλλων (εθνικισμός, σοβινισμός).

Αποδέκτες ρατσιστικών συμπεριφορών

• Μετανάστες
• Άτομα από άλλη φυλή
• Ἀτομα με αναπηρίες
• Roma (αθίγγανοι)
• Οικονομικά ασθενείς ομάδες

Ποιοί ευθύνονται για τη διαιώνισή του; / Αίτια ραστσισμού

• Οικονομικοπολιτικοί λόγοι. Η δεινή οικονομική κατάσταση που βιώνουν ορισμένοι άνθρωποι τουςοδηγεί στην υιοθέτηση ρατσιστικών αντιλήψεων έναντι αλλοδαπών, επειδή αποτελούν φθηνό εργατικό δυναμικό και τους παίρνουν τις δουλειές. Ο ρατσισμός επίσης χρησιμοποιείται ως άλλοθι, για να αποπροσανατολιστεί ο λαός από σοβαρά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα.
• Η αποδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών
• Η έλλειψη παιδείας, κουλτούρας για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι απαίδευτοι άνθρωποι ασπάζονται εύκολα στερεοτυπικές πεποιθήσεις, που υψώνουν φραγμούς στις ανθρώπινες σχέσεις και υιοθετούν ρατσιστικές συμπεριφορές.
• Ο προσανατολισμός του εκπαιδευτικού συστήματος, ώστε να αποκτήσουν οι μαθητές μια εξιδανικευμένη εικόνα περί της καταγωγής τους και εθνικιστικές αντιλήψεις περί της ανωτερότητας του έθνους τους και των υψηλών καταβολών τους, θεωρώντας τα υπόλοιπα έθνη υποδεέστερα.
• Οι αντιλήψεις της κοινωνίας, π.χ. οι Λευκοί θεωρούσαν κατώτερους τους Μαύρους, για να τους χρησιμοποιούν ως φθηνά εργατικά χέρια. Μέσα από την υποτίμηση επιδιώκεται η οικονομική εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
• Ο φόβος των λαών, ιδιαίτερα των μικρών, μήπως αφομοιωθούν από ισχυρά κράτη ενισχύει το αίσθημα της αυτοσυντήρησης και τους συσπειρώνει γύρω από τα εθνικά τους χαρακτηριστικά.
• Ορισμένοι φιλόδοξοι ηγέτες με επικίνδυνες ρατσιστικές αντιλήψεις, μαζοποιούν και παρασύρουν το λαό για να επιτύχουν τις επιδιώξεις τους και να ικανοποιήσουν τα σχέδιά τους.
• Τα Μ.Μ.Ε., που υποδαυλίζουν και ενισχύουν το ρατσισμό για λόγους τηλεθέασης, παρουσιάζοντας τη δράση των μεταναστών ως πηγή της εγκληματικότητας.

Συνέπειες ρατσισμού

• Προσβάλλει την ανθρώπινη προσωπικότητα και συντελεί στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Τα άτομα που υφίστανται το ρατσισμό βιώνουν το χλευασμό, τον εμπαιγμό, τον επαγγελματικό αποκλεισμό.
• Διευρύνονται οι κοινωνικές ανισότητες και υποσκάπτεται – διασπάται η κοινωνική συνοχή, καθώς διαχωρίζονται οι άνθρωποι σε προνομιούχους και μη, με συνέπειες στη μόρφωση και στην επαγγελματική σταδιοδρομία..
• Παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα κι επικρατεί το δίκαιο του ισχυρότερου, με αποτέλεσμα να χαμηλώνει το πολιτιστικό επίπεδο μιας χώρας.
• Οι αποδέκτες των ρατσιστικών συμπεριφορών χάνουν το αίσθημα της αυτοεκτίμησης και γίνονται εσωστρεφείς ή καλλιεργούν αισθήματα αντεκδίκησης, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται κοινωνικά προβλήματα (π.χ. βία, εγκληματικότητα).
• Σχηματίζονται κοινωνικά περιθωριοποιημένες ομάδες. Επικρατεί η αποξένωση, που εδράζεται σε φυλετικά ή πολιτισμικά κριτήρια. Επιπροσθέτως, ο αποκλεισμός ατόμων ή ομάδων στερεί τη συνεισφορά τους από τους υπόλοιπους.
• Μειώνεται η κριτική ικανότητα όσων ασπάζονται τις ιδέες του ρατσισμού με αποτέλεσμα να φανατίζονται και να μετατρέπονται σε μάζα. Κυριαρχεί ο δογματικός τρόπος σκέψης.
• Μια ρατσιστική κοινωνία χαρακτηρίζεται από την απουσία αρχών, αξιών, ιδανικών και ανθρωπιστικού πνεύματος.

Πώς μπορούμε να εξαλείψουμε το ρατσισμό;

• Να σεβαστούμε το δικαίωμα των ανθρώπων στην ισότητα αλλά και στη διαφορετικότητα, μιας και ζούμε σ΄ ένα δημοκρατικό πολίτευμα. Να επιδείξουμε αποδοχή και να επιδιώξουμε τη συνύπαρξη με τη διαφορετικότητα.
• Να αναπτύξουμε σχέσεις φιλίας, συνεργασίας και αλληλεγγύης στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες που ζούμε. Να κατανοήσουμε την πολιτισμική πολυμορφία των σύγχρονων κοινωνιών. Να καλλιεργήσουμε δεξιότητες επικοινωνίας, ενσυναίσθησης και κοινωνικής ευαισθησίας. Στόχος μας να είναι η άμβλυνση των διενέξεων και των προστριβών & η ενίσχυση των δεσμών και των κοινών στοιχείων.
• Να αλλάξουμε στάσεις, νοοτροπίες, συμπεριφορές και αντιλήψεις. Να καταπολεμήσουμε προκαταλήψεις και στερεότυπα που αφορούν εθνοπολιτισμικές διαφορές. Να αποκτήσουμε οικουμενική συνείδηση και αλτρουιστική συμπεριφορά.
• Να οργανώσουμε τις κοινωνίες, ώστε να λειτουργούν σύμφωνα με τις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης. Να ασκείται κοινωνική πολιτική και να επικρατεί ισονομία και ανεξιθρησκεία. Θα πρέπει όλοι μας να γίνουμε ενεργοί πολίτες που θα βοηθάμε στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
• Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οι πνευματικοί άνθρωποι θα πρέπει να πρωτοστατήσουν στην προσπάθεια ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης απέναντι σε θέματα ρατσιστικής βίας.
• Να αναπτύξουμε διεθνείς σχέσεις σε επίπεδο επιστημονικό, οικονομικό και κοινωνικοπολιτικό, που θα συμβάλλουν στην κυριαρχία του διεθνιστικού πνεύματος και κατ’ επέκταση στην ειρηνική συνύπαρξη των λαών.
• Η εκπαίδευση να αποσκοπεί στην ανθρωπιστική καλλιέργεια και στην απόκτηση κοινωνικής συνείδησης, ώστε το συλλογικό συμφέρον να τοποθετείται πάνω από το ατομικό.
• Να υιοθετήσουμε το διάλογο ως το μόνο μέσο επίλυσης διαφορών ανάμεσα στα άτομα και στους λαούς.

Ρατσισμός σημαίνει καχυποψία, ακόμα και περιφρόνηση απέναντι στα πρόσωπα που έχουν φυσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά διαφορετικά από τα δικά μας.

Ζαχάρ Μπεν Τζελούν, Ο ρατσισμόςόπως τον εξήγησα στην κόρη μου, Εκδ.Οργ. Λιβάνη, Αθήνα 1998.

Έχω ένα όνειρο. Τα τέσσερα παιδιά μου να ζήσουν μια μέρα σ`ένα έθνος όπου δε θα κρίνονται από το χρώμα του δέρματός τους, αλλά από το χαρακτήρα τους.

Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ

Η φτώχεια είναι η μεγαλύτερη μορφή βίας.

Μαχάτμα Γκάντι