Οι εφευρέσεις που βοήθησαν τον άνθρωπο

Ελάχιστες εφευρέσεις στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού έχουν επηρεάσει σε τέτοιο βαθμό τον τρόπο ζωής και σκέψης του ανθρώπου της εποχής, αλλά και του μεταγενέστερου, όσο η εφεύρεση της τυπογραφίας. Και η εφεύρεση αυτή καθίσταται ακόμα πιο σημαντική αν λάβουμε υπόψιν μας ακόμα το γεγονός ότι αυτή έδωσε την ώθηση στην παγιωμένη θεοκεντρική σκέψη του Μεσαίωνα να οδηγηθεί στην περίοδο της Αναγέννησης, στη γνώση και στην δημοκρατία.

Η εφεύρεση, όμως, της τυπογραφίας δεν πραγματοποιήθηκε ξαφνικά, στα μέσα του 15ου αιώνα αλλά σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε πλέον σήμερα δεν ανήκει ούτε σε κάποιον συγκεκριμένο λαό ούτε σε κάποια συγκεκριμένη χρονολογία. Ακολούθησε μια σταδιακή εξελικτική πορεία και διαδικασία κατα το πέρασμα του χρόνου. Ας προσπαθήσουμε να την παρακολουθήσουμε και να συλλέξουμε πολύτιμες πληροφορίες για αυτό το κοσμοϊστορικό γεγονός.

Τι είναι όμως τυπογραφία;

Σαν ορισμό της τυπογραφίας μπορούμε να αναφέρουμε ότι είναι η τέχνη της απόδοσης και αποτύπωσης λόγου, πληροφοριών και εικόνων στο χαρτί και σε άλλα μέσα, με τη βοήθεια τεχνικών μέσων και, ως επι το πλείστον, σε μαζική κλίμακα.

Μια πρώιμη μέθοδο τυπογραφίας συναντάμε στην Κίνα, αρκετούς αιώνες πριν ο Γουτεμβέργιος κάνει τις πρώτες του απόπειρες για μηχανική εκτύπωση. Αναπτύχθηκε αρχικά με τη μέθοδο της ξυλογραφίας, του σκαλίσματος δηλαδή ενός θετικού ειδώλου της σελίδας που πρέπει να τυπωθεί πάνω σε ένα κομμάτι ξύλο, και στη συνέχεια της εκτύπωσης, με την πίεση του ξύλου -που στο μεταξύ έχει αλειφθεί με μελάνι- πάνω σε χαρτί ή ύφασμα. Η μέθοδος αυτή εμφανίστηκε στην Κίνα κατά την αρχαιότητα και η πρώτη εφημερίδα κυκλοφόρησε εκεί τον 9ο μ.Χ. αιώνα. Η επόμενη σημαντική εξέλιξη ήταν η χρήση κινητών τυπογραφικών στοιχείων, που μπορούσαν να αναδιαταχθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν πολλές φορές. Η τεχνική αυτή επινοήθηκε επίσης στην Κίνα περίπου το έτος 1000 μ.Χ..

Γουτεμβέργιος, ο “πατέρας” της τυπογραφίας

Όπως προαναφέρθηκε, σύμφωνα με αυτά που γνωρίζουμε σήμερα, η εφεύρεση της τυπογραφίας δεν ανήκει ούτε σε κάποιο συγκεκριμένο λαό ούτε σε κάποια συγκεκριμένη χρονολογία. Αποδίδεται, όμως, στον Γουτεμβέργιο η δόξα της εφεύρεσης της μεταλλικής μήτρας, με την οποία διευκολύνθηκε η κατασκευή κινητών μεταλλικών στοιχείων και του πιεστηρίου. Επινόησε την τυπογραφική μέθοδο στο σύνολό της: μήτρα, χυτά στοιχεία, στοιχειοθεσία, χειροκίνητο πιεστήριο και τυπογραφική μελάνη. Ο Γουτεμβέργιος θεωρείται ο «πατέρας» της μηχανικής εκτύπωσης, μολονότι είχαν ήδη κατασκευαστεί κινητά τυπογραφικά στοιχεία από τον ολλανδό Λαυρέντιο Κοστέρ στο Χάρλεμ, γιατί εκείνος συνέλαβε πρώτος την ιδέα της τυπογραφικής μεθόδου στο σύνολό της. Σε τελική ανάλυση, τελειοποίησε τα μέσα που χρησιμοποιούνταν μέχρι τότε. Αξίζει όμως να αναφερθούμε εκτενέστερα στη ζωή του διάσημου τυπογράφου για την οποία όμως πολύ λίγα είναι γνωστά.

Ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος (πλήρες γερμ. όνομα Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg) γεννήθηκε στη γερμανική πόλη Mainz, νεότερος γιος του πλούσιου εμπόρου Friele Gensfleisch zur Laden και της δεύτερης γυναίκας του, Else Wyrich. Δεν είναι γνωστή η χρονολογία γέννησής του, πάντως τοποθετείται σίγουρα ανάμεσα στο 1394 και 1400.

Το 1411, εξαιτίας μιας εξέγερσης εναντίον των αριστοκρατών, περισσότερες από εκατό οικογένειες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το Mainz. H οικογένειά του πρέπει να μετακόμισε στο Eltville am Rhein (Alta Villa), όπου η μητέρα του είχε κληρονομήσει ένα κτήμα. Ενδεχομένως σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Erfurt, όπου στα αρχεία του 1419 υπάρχει καταγεγραμμένος κάποιος μαθητής με το όνομα Johannes de Alta Villa.

Δεν γνωρίζουμε τίποτα για τη ζωή του Γουτεμβέργιου τα επόμενα 15 χρόνια. Τον Μάρτιο του 1434, ένα γράμμα του υποδεικνύει ότι εκείνη την εποχή διέμενε στο Στρασβούργο, όπου είχε κάποιους συγγενείς από την πλευρά της μητέρας του. Επίσης, εμφανίζεται ως χρυσοχόος, μέλος στην εθνοφρουρά του Στρασβούργου. Το 1436/37 το όνομά του εμφανίζεται σε μια δίκη που σχετιζόταν με την αθέτηση της υπόσχεσης για γάμο με μία γυναίκα από το Στρασβούργο. Δεν αναφέρεται αν αυτός ο γάμος πραγματοποιήθηκε ή όχι.

Γύρω στα 1439, ξεκίνησε μία επιχείρηση κατασκευής καθρεφτών για προσκυνητές στο Aachen, χωρίς, όμως, επιτυχία. Λέγεται ότι, όταν τέθηκε το ζήτημα για την εξόφληση των χρημάτων, ο Γουτεμβέργιος υποσχέθηκε να μοιραστεί ένα «μυστικό». Εικάζεται ευρέως ότι αυτό το μυστικό ίσως είναι η ιδέα της τυπογραφίας με κινητά τυπογραφικά στοιχεία.

Τουλάχιστον μέχρι το 1444 ζούσε στο Στρασβούργο, κατά πάσα πιθανότητα στο προάστιο St. Arbogust. Δεν είναι σαφές τι δουλειά έκανε ή αν είχε ήδη διεξάγει κάποιες πρώτες δοκιμές με την τυπογραφία. Στα αρχεία υπάρχει ένα κενό τεσσάρων χρόνων. Το 1448, επέστρεψε στο Mainz, όπου πήρε δάνειο από τον άντρα της αδερφής του, Arnold Gelthus, προφανώς για να χρηματοδοτήσει ένα τυπογραφείο. Μέχρι το 1450, το τυπογραφείο πρέπει να ήταν σε λειτουργία και πιθανόν το πρώτο έργο που τυπώθηκε εκεί, ήταν ένα γερμανικό ποίημα. Ο Γουτεμβέργιος έπεισε τον πλούσιο δανειστή, Johann Fust, να του παραχωρήσει δάνειο ύψους 800 γκίλντεν. Ο Peter Schoeffer, μετέπειτα γαμπρός του Fust, έγινε συνέταιρος στην επιχείρηση. Ο Shoeffer είχε εργαστεί ως αντιγραφέας χειρογράφων στο Παρίσι και σχεδίασε μερικές από τις πρώτες γραμματοσειρές.

Το εργαστήριο του Γουτεμβέργιου στήθηκε στο Hof Humbrecht, ιδιοκτησία ενός μακρινού συγγενή. Δεν είναι σαφές πότε ο Γουτεμβέργιος συνέλαβε την ιδέα για το τύπωμα της Βίβλου, αλλά γι’ αυτό τον λόγο, δανείστηκε από τον Fust άλλα 800 γκίλντεν και ξεκίνησε τις εργασίες για την έκδοση της το 1452. Ταυτόχρονα, το τυπογραφείο τύπωνε και άλλα, πιο επικερδή κείμενα (πιθανόν βιβλία λατινικής γραμματικής). Μία από τις πιο κερδοφόρες δραστηριότητες της νέας επιχείρησης υπήρξε το τύπωμα χιλιάδων συγχωροχαρτιών για την εκκλησία, μεταξύ του 1454 και 1455.

Το 1455, ο Γουτεμβέργιος παρέδωσε τη Βίβλο των 42 γραμμών, ευρέως γνωστή, ως η Βίβλος του Γουτεμβέργιου, σε 180 αντίτυπα, τα περισσότερα σε κοινό χαρτί και μερικά σε χαρτί εξαιρετικής ποιότητας.

Κάποια στιγμή το 1455, υπήρξε προστριβή μεταξύ Γουτεμβέργιου και Fust, και ο τελευταίος απαίτησε τα χρήματα που του είχε δανείσει, κατηγορώντας τον Γουτεμβέργιο για υπεξαίρεση κεφαλαίου. Εν τω μεταξύ τα έξοδα του τυπώματος της Βίβλου είχαν πολλαπλασιαστεί και το χρέος του Γουτεμβέργιου ξεπερνούσε πια τα 2.000 γκίλντεν. Ο Fust κατέθεσε μήνυση και το δικαστήριο απεφάνθη υπέρ του. Ο Fust απέκτησε τον έλεγχο του εργαστηρίου για το τύπωμα της Βίβλου και τα μισά τυπωμένα αντίτυπα.

Ο Γουτεμβέργιος χρεωκόπησε, αλλά απ’ ότι φαίνεται διατήρησε (ή ξεκίνησε) ένα μικρό τυπογραφείο, και συμμετείχε στο τύπωμα της Βίβλου στο Bamberg, γύρω στα 1459, για το οποίο τουλάχιστον παρείχε τα τυπογραφικά στοιχεία. Αλλά καθώς κανένα από τα τυπωμένα βιβλία δεν φέρει το όνομά του ή χρονολογία, είναι πολύ δύσκολο να επιβεβαιωθεί. Είναι πιθανόν ακόμη, το μεγάλο λεξικό Catholicon -300 αντίτυπα των 744 σελίδων-, τυπωμένο στο Mainz το 1460, να εκδόθηκε από το εργαστήριό του.

Εντωμεταξύ, το εργαστήριο Fust–Schoeffer ήταν το πρώτο που εξέδωσε βιβλίο με το όνομα του τυπογράφου και χρονολογία. Πρόκειται για το Ψαλτήρι του Mainz, που εκδόθηκε τον Αύγουστο του 1457. Παρόλο που διακήρυσσε την εξελιγμένη μηχανική διαδικασία με την οποία τυπώθηκε, δεν έκανε καμία αναφορά στον Γουτεμβέργιο.

Το 1462, κατά τη διάρκεια μιας διένεξης μεταξύ δύο αρχιεπισκόπων, το Mainz λεηλατήθηκε από τον αρχιεπίσκοπο Adolf von Nassau και ο Γουτεμβέργιος εξορίστηκε. Μεγάλος σε ηλικία πια, μετακόμισε στο Eltville, όπου ανέλαβε την επίβλεψη ενός νέου τυπογραφείου, που ανήκε στους αδερφούς Bechtermünze.

Τον Ιανουάριο του 1465, τα επιτεύγματα του Γουτεμβέργιου αναγνωρίστηκαν και του δόθηκε ο τίτλος Hofmann (κύριος της Αυλής) από τον Adolf von Nassau. Πιστεύεται ότι επέστρεψε στο Mainz, αλλά δεν είναι βέβαιο.

Ο Γουτεμβέργιος πέθανε το 1468 και θάφτηκε στο Franziskanerkirche του Mainz. Αργότερα το νεκροταφείο καταστράφηκε και ο τάφος του Γουτεμβέργιου χάθηκε.

Το 1504 αναφέρθηκε ως ο εφευρέτης της τυπογραφίας σε ένα βιβλίο του καθηγητή Ivo Wittig. Δεν ήταν παρά το 1567 που το πρώτο πορτρέτο του Γουτεμβέργιου –είναι σχεδόν βέβαιο ότι πρόκειται για φανταστική απεικόνιση- εμφανίστηκε στις βιογραφίες διάσημων Γερμανών του Heinrich Pantaleons.

Τυπογραφία και πολιτισμός

Κατά το 15ο και το 16ο αι., ο ευρωπαϊκός πολιτισμός μεταμορφώνεται από ένα ιδεολογικό, λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνημα, την Αναγέννηση. Ο όρος αυτός δημιουργήθηκε αργότερα, το 19ο αι. από τους μελετητές, για να εκφράσει την αναβίωση του πνεύματος της κλασικής Ελλάδας και της Ρώμης, που είχε γνωρίσει την παρακμή στο μεγαλύτερο μέρος του Μεσαίωνα. Η πολιτιστική άνοιξη ξεκίνησε από τις ακμαίες οικονομικά ιταλικές πόλεις της Ιταλίας, όπως ήταν η Φλωρεντία, η Βενετία και η Ρώμη, για να επεκταθεί αργότερα και στην υπόλοιπη Ευρώπη, κάτω από παρόμοιες συνθήκες.

Εκείνο που αναζητούσε ο άνθρωπος της Αναγέννησης ήταν η προβολή ενός νέου τύπου ανθρώπου, απαλλαγμένου από το μεσαιωνικό θεοκεντρισμό και το στερεότυπο του όντος που μεριμνά συνεχώς για τη σωτηρία της ψυχής του. Ο στόχος αυτός θα μπορούσε να επιτευχθεί με την άρνηση της μεσαιωνικής κληρονομιάς και την τοποθέτηση του ανθρώπου σε ένα νέο ρόλο. Ο άνθρωπος, στην προσπάθειά του να παραμερίσει τη μεσαιωνική παράδοση και να αναζητήσει τρόπους έκφρασης των νέων ιδεών και ιδανικών, στρέφεται προς τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό. Για την πληρέστερη γνωριμία του επιδίδεται στη συστηματική μελέτη, μετάφραση και σχολιασμό των αρχαίων χειρογράφων. Η στροφή αυτή προς τη βαθύτερη γνώση των ελληνικών και λατινικών γραμμάτων και της αρχαιότητας γενικότερα ονομάστηκε ανθρωπισμός.

Τα πανεπιστήμια, πέραν των φιλοσοφικών αναζητήσεων, επιχειρούν μια προσέγγιση στα οικονομικά, κοινωνικά και πνευματικά δρώμενα. Έτσι, στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια διδάσκεται συστηματικά το Ρωμαϊκό Δίκαιο, απαραίτητο για την επίλυση των νέων πολύπλοκων οικονομικών σχέσεων, ενώ σε άλλα καλλιεργείται συστηματικά το κριτικό πνεύμα (Παρίσι) ή προωθείται η διδασκαλία των επιστημών (Οξφόρδη). Οι πνευματικές δυνάμεις, απελευθερωμένες πλέον από τα μεσαιωνικά πλαίσια, διαμορφώνουν μια νέα αντίληψη για τον άνθρωπο, πάνω στην οποία θα προσπαθήσουν να οικοδομήσουν τον καινούριο κόσμο.

Κατά το Μεσαίωνα, κοινή ήταν η πίστη, ότι κάθε ανθρώπινη πράξη οφειλόταν στη θεία χάρη και βούληση. Παράλληλα, η μεσαιωνική σκέψη επέβαλλε την ιδέα της ματαιότητας σε κάθε προσπάθεια του ανθρώπου. Έτσι, αποκλειόταν κάθε πρωτοβουλία και πρόοδος. Μοιραία, λοιπόν, η αναγεννησιακή σκέψη οδηγήθηκε σε σύγκρουση με τη μεσαιωνική.

Ο άνθρωπος της Αναγέννησης στηρίζεται στις δικές του δυνάμεις, και επομένως τα εφόδια που διαθέτει και οι αρετές που απέκτησε με τη μελέτη και την προσπάθεια είναι οι υπέρτατες αρχές της προόδου. Σ’ αυτήν ακριβώς την αυτόνομη δημιουργική ικανότητα του ανθρώπου η επιστήμη χρωστά την ύπαρξή της.

Διάχυτη είναι η ιδέα στον αναγεννησιακό άνθρωπο ότι με την παρατήρηση, την εμπειρία και το πείραμα οι επιστήμες εξελίσσονται. Έτσι, διαμορφώνεται ένας νέος τρόπος σκέψης, ενίοτε επαναστατικός, που συμβάλλει στη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου.

Το νέο πνεύμα κάθε εποχής εκφράζεται μέσα από ποικίλες ανθρώπινες δραστηριότητες. Είναι, όμως, ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της καθολικότητας του πολιτισμού κατά την περίοδο της Αναγέννησης, ότι ολόκληρη η ιδεολογία της για τον άνθρωπο, για το θεό, για τη φύση και για τις μεταξύ τους σχέσεις αποτυπώνεται κατεξοχήν στην καλλιτεχνική δημιουργία.

Η Αναγέννηση και ο Ανθρωπισμός γρήγορα ξεπέρασαν τα όρια της Ιταλικής Χερσονήσου και έγιναν κίνημα ευρωπαϊκό. Με την έναρξη των ιταλικών πολέμων (1494) καλλιτέχνες, όπως ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, κατέφυγαν στην αυλή του Φραγκίσκου Α΄ της Γαλλίας. Έτσι τα βασιλικά φρούρια του Λίγηρα και το παλάτι του Λούβρου στο Παρίσι ευεργετήθηκαν από την παρουσία Ιταλών καλλιτεχνών. Η Αναγέννηση απλώθηκε, επίσης, στη Βόρεια Ευρώπη (Κάτω Χώρες και Γερμανία) και στην Ιβηρική Χερσόνησο, προσαρμοσμένη όμως στην τοπική καλλιτεχνική παράδοση.

Παράλληλα, δημιουργήθηκαν σημαντικές εστίες ανθρωπιστικής δραστηριότητας σε πόλεις, όπου υπήρχαν έδρες πανεπιστημίων και εκδοτικά κέντρα: στην Αμβέρσα, το Παρίσι, το Στρασβούργο, το Μιλάνο και τη Βενετία.

Βέβαια, οι μετακινήσεις καλλιτεχνών και λογίων συνέβαλαν στη διάδοση του πνεύματος της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού. Η συμβολή όμως της τυπογραφίας στον τομέα αυτό υπήρξε αποφασιστική.

Ως τα μέσα του 15ου αιώνα τα βιβλία ήταν χειρόγραφα και γι’ αυτό πολύ ακριβά και σπάνια. Οι άνθρωποι της Αναγέννησης αναζητούσαν τρόπους αναπαραγωγής των βιβλίων, χωρίς όμως αποτέλεσμα λόγω τεχνικών δυσκολιών. Έτσι, όταν ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος από τη Μαγεντία της Γερμανίας χρησιμοποίησε, γύρω στο 1450, κινητά μεταλλικά στοιχεία για την εκτύπωση των βιβλίων, η ανθρωπότητα βρέθηκε μπροστά σε ένα κοσμοϊστορικό γεγονός, την εφεύρεση της τυπογραφίας.

Η εφεύρεση αυτή προκάλεσε ρήξη με τα πνευματικά στερεότυπα του παρελθόντος. Τα βιβλία πλέον είναι λιγότερο ογκώδη, περισσότερο καλαίσθητα και επέφεραν ουσιαστικές μεταβολές στις αναγνωστικές συνήθειες: τα κείμενα πλέον προορίζονται λιγότερο για να διαβάζονται ενώπιον κοινού και περισσότερο για ατομική σιωπηρή μελέτη.

Μετά από αρχικές αμφιταλαντεύσεις, λόγω πιέσεων των μοναχών και άλλων επαγγελματιών γραφιάδων, η καθολική εκκλησία υιοθέτησε την εφεύρεση της τυπογραφίας, γιατί διέβλεψε ότι με αυτή θα διευκολυνόταν η διάδοση των θρησκευτικών εκδόσεών της. Τα πράγματα ήρθαν όμως διαφορετικά, αφού η νέα αυτή εφεύρεση αξιοποιήθηκε πρωτίστως από τον Λούθηρο και τους συνεργάτες του για διάδοση των μεταρρυθμιστικών κειμένων του.

Η παγωμένη σκέψη της Ευρώπης δέχθηκε πλημμύρα νέων ιδεών. Εγινε εφικτή η μαζική διακίνηση της πληροφορίας, δημιουργήθηκαν οι βάσεις για τη δημόσια και καθολική εκπαίδευση και ήταν η βάση για χιλιάδες άλλες εφευρέσεις οι οποίες στηρίζονται στη συσσώρευση γνώσης. “Η τυπογραφία”, παρατηρεί ο εκδότης του περιοδικού New Yorker, Hendrik Herzberg, “οδήγησε την κοινωνία στη γνώση και τη δημοκρατία”. Ο φυσικός του Κολούμπια, Raphael Kasper, συμφωνεί: “Η τυπογραφία διέχυσε τη γνώση πέρα από μια μικρή ομάδα προνομιούχων ατόμων επιτρέποντας έτσι μεγάλο αριθμό ανθρώπων να μοιραστούν και να συζητήσουν παλιότερες και νέες ιδέες”.

Τα τυπογραφεία εξέδωσαν κατά το 15ο αιώνα 30-35 χιλιάδες βιβλία και το 16ο αι. 150-200 χιλιάδες, ευνοώντας έτσι την πρόσβαση στη γνώση.Έτσι μέσα στα χρόνια που ακολούθησαν άρχισαν να τυπώνονται βιβλία σε χαρτί και χιλιάδες άνθρωποι άρχισαν να βρίσκουν βιβλία και να μορφώνονται σε ρυθμούς που δεν είχαν καμία σχέση με το παρελθόν. Έχει υπολογιστεί ότι στα πρώτα πενήντα χρόνια μετά την εφεύρεση της τυπογραφίας εκδόθηκαν περισσότερα βιβλία από όσα στη διάρκεια των χιλίων ετών που είχαν προηγηθεί.

Η μύηση όμως στο πνεύμα της εποχής περιορίστηκε στις πόλεις. Στην επαρχία, η πλειονότητα του πληθυσμού παρέμεινε αναλφάβητη και μακριά από τις εξελίξεις. Θα χρειαστεί η συνδρομή ενός παρόμοιου κινήματος δύο αιώνες αργότερα, του Διαφωτισμού, για να αφυπνιστούν περισσότερο οι ανθρώπινες συνειδήσεις.

Η εξέλιξη της τυπογραφικής μηχανής

Έως το 1783, το χειροκίνητο πιεστήριο, αναλλοίωτο από την εποχή του Γουτεμβέργιου, δεν μπορούσε να “τραβάει” περισσότερα από 300 φύλλα τη μέρα. Αυτή τη χρονιά ο Γάλλος Διδότος εφοδιάζει τη μηχανή του με ένα “μάρμαρο” από σίδερο και ένα μοχλό χάλκινο. Το μεταλλικό πιεστήριο, το πρώτο του είδους, επιτρέπει να τυπώνονται μεγάλα σχήματα.

Το 1807 η τυπογραφική μηχανή εφοδιάζεται με ένα σύστημα πίεσης, ενώ το 1812 η εκτύπωση πλάκα με πλάκα δίνει τη θέση της σ’ ένα σύστημα πλάκας προς κύλινδρο.

Στα 1819, η μελάνωση του τυπογραφικού κυλίνδρου γίνεται αυτόματη. Βαδίζουμε προς αυτό που θα είναι η μεγαλύτερη κατάκτηση της τυπογραφίας το 19ο αιώνα, την περιστροφική εκτύπωση, που κατορθώνεται από δύο κυλινδρικά στοιχεία. Το πρώτο μοντέρνο πιεστήριο, που κατασκευάζεται στη Φιλαδέλφεια το 1846, “τραβάει” 95.000 αντίτυπα την ώρα.

Η τυπογραφία στην Ελλάδα

Το πρώτο ελληνικό βιβλίο ήταν η “Γραμματική” του Κωνσταντίνου Λάσκαρη, που τυπώθηκε το 1476 στο Μιλάνο, με στοιχεία που χάραξε ο Αντώνης Δαμιλάς. Η πρώτη απόπειρα δημιουργίας τυπογραφείου ελληνικής ιδιοκτησίας έγινε στο Χάνδακα της Κρήτης, το 1486. Το 1509 ο Ζαχαρίας Καλλιέργης συγκρότησε στη Βενετία το πρώτο ελληνικό τυπογραφείο. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η παραγωγή του ελληνικού βιβλίου πραγματοποιείται ουσιαστικά εκτός Ελλαδικού χώρου, στη Βενετία, στη Βιέννη και στο Παρίσι.

Ελληνικά τυπογραφικά στοιχεία χαράκτηκαν και χρησιμοποιήθηκαν πολύ νωρίς (Aldus Manutius – 1500, Claude Garamond – 1545), αλλά έξω από τον Ελλαδικό χώρο εξαιτίας της πτώσης του Βυζαντίου. Ελληνικοί χαρακτήρες δημιουργήθηκαν από τους: Giambattista Bodoni στην Πάρμα το 1793, Firmin Didot στο Παρίσι το 1830 και B.G. Teubner στη Λειψία το 1850 μεταξύ άλλων. Η περίοδος της Τουρκοκρατίας, αλλά και η ανυπαρξία τυπογραφικής έρευνας αμέσως μετά, καθήλωσε τα ελληνικά στοιχεία στους σχεδιασμούς του 19ου αιώνα. Μόνο μετά τη λήξη της δεκαετίας του 1960, με τον εξελληνισμό λατινικών γραμματοσειρών όπως οι Univers Greek, Helvetica Greek, Optima Greek, Century Greek κ.α. βελτιώθηκε η κατάσταση. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 παρουσιάστηκαν οι πρώτες σύγχρονες ελληνικές γραμματοσειρές από έλληνες σχεδιαστές.

Μετά την επανάσταση του 1821, μια σειρά από τυπογραφεία δημιουργούνται στην Καλαμάτα, στο Μεσολόγγι, στην Αθήνα και στην Ύδρα, με τη συνδρομή ευρωπαίων φιλελλήνων τυπογράφων. Η επίσημη τυπογραφία στην Ελλάδα, που ονομάστηκε “Τυπογραφία της Διοικήσεως”, οργανώθηκε από τις πρώτες κυβερνήσεις του 1821, και ειδικότερα από τον τυπογράφο Παύλο Πατρίκιο, για την έκδοση της “Εφημερίδας της Κυβερνήσεως”, κυβερνητικών αποφάσεων και διδακτικών βιβλίων.

Η τυπογραφία δεν μπόρεσε να εξελιχθεί στην Ελλάδα με ραγδαίους ρυθμούς εξαιτίας της δύσκολης εσωτερικής κατάστασης σ’ όλο τον 19ο αιώνα. Μόνο στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα και ιδιαίτερα μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, η τυπογραφία προόδευσε στην Ελλάδα και έγινε ικανή να παράγει προϊόντα εφάμιλλα των ευρωπαϊκών.

Οι εφευρέσεις που βοήθησαν τον άνθρωπο

Πηγή : atlaswikigr