ΓΕΝΕΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΚΟΥΝΟΥΠΩΝ. ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΑΝ ΚΙΤΡΙΝΑ, ΑΠΤΕΡΑ ΚΟΥΝΟΥΠΙΑ ΤΙΓΡΕΙΣ ΜΕ ΤΡΙΑ ΜΑΤΙΑ χρησιμοποιώντας την πρωτοποριακή μέθοδο επεξεργασίας γονιδίων CRISPR. Στόχος των ερευνητών, να βοηθήσουν στην πρόληψη της εξάπλωσης μολυσματικών ασθενειών στον άνθρωπο.
Η ελονοσία είναι μια από τις συχνότερες λοιμώδεις νόσους, που προκαλείται από είδη του γένους Plasmodium. Μεταδίδεται στον άνθρωπο-ξενιστή μέσω δήγματος (τσιμπήματος) από μολυσμένα θηλυκά ανωφελή κουνούπια. Είναι θεραπεύσιμη νόσος, αλλά μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές ή ακόμη και τον θάνατο αν η διάγνωση και η θεραπεία καθυστερήσουν. Πριν 40 χρόνια η ελονοσία σχεδόν εξαλείφθηκε από δεκάδες χώρες ανάμεσα στις οποίες ήταν και η χώρα μας και οι θάνατοι από την ασθένεια μειώθηκαν σημαντικά παγκόσμια. Αυτό επιτεύχθηκε χάρις στην αποξήρανση πολλών ελωδών περιοχών, καθώς και στη χρήση εντομοκτόνων, όπως το DDT, στη χρήση ανθελονοσιακών φαρμάκων, όπως η κινίνη, η χλωροκίνη, η πριμακίνη και πρόσφατα η αρτεμισίνη και τα παράγωγά της. Η κατάσταση αυτή όμως γρήγορα αναστράφηκε, ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα παράσιτα ανέπτυξαν ανθεκτικότητα απέναντι τόσο στα εντομοκτόνα, όσο και στα διάφορα ανθελονοσιακά φάρμακα, όπως είναι και η αρτεμισίνη.
Τα κουνούπια του είδους Aedes aegypti (Αηδής ο αιγυπτιακός, γνωστό και ως κουνούπι τίγρης), είναι σημαντικός διαβιβαστής ιών, όπως του δάγκειου πυρετού, του κίτρινου πυρετού, των ιών zika καθώς και άλλων ασθενειών που επηρεάζουν σημαντικά την ανθρώπινη υγεία. Τα κουνούπια αυτά γίνονται γρήγορα ανθεκτικά στα κοινώς χρησιμοποιούμενα φυτοφάρμακα. Το είδος αυτό τα τελευταία χρόνια έχει εγκατασταθεί και σε πληθυσμούς σε περιοχές της Ελλάδας και της Ιταλίας, δημιουργώντας ανησυχία για τη δημόσια υγεία. Ως εκ τούτου θεωρείται απαραίτητη η εκπόνηση ενός ειδικού σχεδίου διαχείρισης σύμφωνα με το οποίο οι αρμόδιοι φορείς θα είναι σε θέση να μειώσουν ή να διατηρήσουν σε χαμηλά επίπεδα τους πληθυσμούς του κουνουπιού, καθώς και να δράσουν σε περίπτωση κρουσμάτων. Η δημιουργία ενός τέτοιου σχεδίου συντελεί στην ορθή ενημέρωση, τόσο σε επίπεδο ατόμου όσο και κοινότητας, ώστε να αποτελέσει εργαλείο πρόληψης και αποφυγής εμφάνισης κρουσμάτων.
Όλα αυτά τα σχέδια δεν δίνουν οριστική λύση στο πρόβλημα. Οπότε ερευνητές Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας – χρησιμοποιώντας την πρωτοποριακή μέθοδο επεξεργασίας γονιδίων CRISPR – δημιούργησαν (Ming Li, και συν. Germline Cas9 expression yields highly efficient genome engineering in a major worldwide disease vector, Aedes aegypti. Proceedings of the National Academy of Sciences, 2017) κίτρινα, χωρίς πτερύγια και με τρία μάτια κουνούπια. Ο μακροπρόθεσμος στόχος των ερευνητών είναι να καταστέλλουν την ανάπτυξη και εξάπλωση των κουνουπιών, αποφεύγοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα σε φυτοφάρμακα, που συνήθως θα ευνοούσε η εξέλιξη. Προηγούμενες προσπάθειες για χρήση επεξεργασίας γονιδιώματος για την αποτροπή της εξάπλωσης παθογόνων από τα κουνούπια παρεμποδίστηκαν από τα χαμηλά ποσοστά μετάλλαξης, την κακή επιβίωση των διαγονιδιακών κουνουπιών και την ανεπαρκή μετάδοση των διαταραγμένων γονιδίων στους απογόνους. Σύμφωνα με τους συγγραφείς του δημοσιεύματος, τα διαγονιδιακά στελέχη αντιπροσωπεύουν το πρώτο βήμα προς τη χρήση συστημάτων γονιδιακής επεξεργασίας για τον έλεγχο των πληθυσμών κουνουπιών και τη μείωση των ασθενειών που εξαπλώνουν.
