Εδώ και 3 χρόνια κυκλοφορεί η φήμη ότι οι Φυσικές Επιστήμες στο Γυμνάσιο πρόκειται να ενοποιηθούν σε ένα μάθημα. Ακολούθως, λένε ότι θα ενοποιηθεί ξανά και ο κλάδος ΠΕ04 Φυσικών Επιστημών. Έχουμε ήδη εκθέσει τους προβληματισμούς μας για μια πιθανή ενοποίηση: (Περι ενοποίησης ΠΕ04)
Αρκετοί χρησιμοποιούν αυτή τη φήμη ακόμη και ως απειλή για να μην διεκδικούμε τα 882 πέρσι (720 φέτος) κενά Βιολογίας, αφού σε περίπτωση ενοποίησης ειδικοτήτων τα περισσότερα από αυτά θα μπορούν να καλύπτονται και επισήμως από άλλες ειδικότητες (τώρα χρησιμοποιούνται από άλλες ειδικότητες για να “συμπληρώνουν ωράριο”).
Γνωρίζουμε πώς λειτουργεί η διοίκηση και προσπαθούμε να αντισταθούμε στις απειλές, με επιχειρήματα
Ενιαίο μάθημα Φυσικών Επιστημών ή ενοποίηση Ειδικοτήτων Φυσικών Επιστημών;
Στην αρχή και με βάση δηλώσεις του Υπουργείου Παιδείας πιστεύαμε ότι στόχος της ενοποίησης θα ήταν η διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών στο Γυμνάσιο ως ένα διαθεματικό μάθημα. Πλέον γίνεται αντιληπτό ότι η πρόθεσή του είναι η ενοποίηση των ειδικοτήτων (Φυσικών, Χημικών, Βιολόγων και Γεωλόγων) λαμβάνοντας υπόψη καθαρά και μόνον θέματα διαχείρισης προσωπικού χωρίς να λαμβάνει υπόψη ότι άσχετα από μια κοινή επιστημονική βάση που είχαν αυτές οι επιστήμες μέχρι και τη δεκαετία του 1980, σήμερα είναι τουλάχιστον αστείο να τις θεωρούμε συναφείς. Έχουμε ήδη δείξει ότι οι σπουδές αυτών των ειδικοτήτων δεν έχουν αρκετά κοινά μαθήματα μεταξύ τους και ειδικά τα τμήματα Φυσικής δεν κάνουν κανένα μάθημα Βιολογίας.
Μετά από σχετική συγκέντρωση στοιχείων από όλο το κόσμο προκύπτει ότι οι Φυσικές Επιστήμες διδάσκονται ως ξεχωριστά μαθήματα στο επίπεδο του Λυκείου και σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Β ανάθεση είναι εξαιρετικά περιορισμένη εφόσον υπάρχει επάρκεια υποψήφιων καθηγητών. Με την επιδιωκόμενη ενοποίηση ειδικοτήτων (Φυσικών, Χημικών, Βιολόγων, Γεωλόγων) η Β ανάθεση μετατρέπεται σε Α. Είναι λάθος να βαφτίζουμε την Β ανάθεση ως Α και να επιδιώκουμε να διδάσκονται αντικείμενα από εκπαιδευτικούς χωρίς το απαραίτητο γνωστικό υπόβαθρο. Δηλαδή να παρουσιάζουμε το ίδιο το πρόβλημα ως λύση.
Η ενοποίηση ειδικοτήτων χωρίς κοινό επιστημονικό υπόβαθρο θα είναι αποτέλεσμα της πίεσης που ασκείται από συντεχνιακά συμφέροντα με μόνο κριτήριο το εργασιακό όφελος συγκεκριμένων ομάδων.
Τα τελευταία χρόνια έχουμε βρεθεί απέναντι σε αυτά τα συμφέροντα που λειτουργούν τόσο σε κεντρικό όσο και περιφερειακό επίπεδο σε συγκεκριμένες περιοχές της Ελλάδας περισσότερο και σε άλλες λιγότερο. Είναι αλήθεια ότι αυτοί που μας «συμβουλεύουν» να ΜΗΝ διεκδικούμε την διδασκαλία της Βιολογίας, είτε δεν θεώρησαν ποτέ ότι υπάρχει νόημα στη διάκριση των ειδικοτήτων Φυσικών, Χημικών, Βιολόγων, Γεωλόγων στο Γυμνάσιο (προερχόμενοι από άλλη εποχή), είτε προχώρησαν οι ίδιοι καταχρηστικά και με σκοπιμότητα στην ενοποίηση των ειδικοτήτων αυτών τα τελευταία χρόνια, λειτουργώντας αυθαίρετα και παράνομα. Οι ίδιοι ευθύνονται για την έκταση που έχουν πάρει οι λάθος αναθέσεις μαθημάτων και οι λάθος τοποθετήσεις που έχουν πλέον γίνει αντιληπτές από μαθητές και γονείς.
Αυτούς τους ισχυρισμούς μας τους έχουμε αποδείξει δημοσιεύοντας τις οργανικές τοποθετήσεις άλλων ειδικοτήτων σε οργανικά κενά Βιολογίας τα τελευταία 2 χρόνια:
Ένας νόμος που θα ενοποιεί και τυπικά τις ειδικότητες, δηλαδή θα δίνει Α ανάθεση όλα τα μαθήματα σε όλους, απλώς θα τους καλύψει και νομικά.
Δυστυχώς όταν τα συντεχνιακά συμφέροντα συνοδεύονται από επιστημονική άγνοια ή/και αδιαφορία, οδηγούν σε αποφάσεις που θα πληρώσουμε όλοι μαζί στο μέλλον.
Πρώτα θα τιμωρηθούμε εμείς οι αναπληρωτές Βιολόγοι για την “αυθάδειά” μας να διεκδικούμε την διδασκαλία του γνωστικού αντικειμένου μας, και θα καταδικαστούμε σε ανεργία. Γιατί η ενοποίηση των ειδικοτήτων γίνεται αποκλειστικά για την απόδοση των (720 φέτος) κενών Βιολογίας στις άλλες ειδικότητες των Φυσικών Επιστημών, για τις οποίες επί σειρά ετών γίνονταν περισσότεροι διορισμοί από ότι χρειάζονταν στα σχολεία, με βάση μια ποσόστωση που δεν αντιστοιχούσε στο ωράριο διδασκαλίας των αντίστοιχων μαθημάτων. Σε αυτό ήρθε και προστέθηκε η αύξηση του υποχρεωτικού διδακτικού ωραρίου των εκπαιδευτικών. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα να παρουσιάζουν ελάχιστα οργανικά κενά (5 Φυσικών, 41 Χημικών, 91 Γεωλόγων). (Οργανικά Κενά 2016).
Έπειτα το κόστος θα το επωμιστούν οι μαθητές που θα πρέπει να συνεχίσουν να διδάσκονται το μάθημα της Βιολογίας από καθηγητές που δεν γνωρίζουν και φυσικά δεν αγαπάνε το γνωστικό μας αντικείμενο (υποβιβάζοντάς το μάλιστα αρκετές φορές) και τελικά αφήνοντας ως μόνη διέξοδο στους μαθητές που ενδιαφέρονται να μάθουν Βιολογία την επί πληρωμή γνώση της σε εξωσχολικά/φροντιστηριακά μαθήματα.
Το πρόβλημα της Β ανάθεσης, δεν είναι μόνο ελληνικό. Αντιμετωπίζεται όμως διαφορετικά από τον περισσότερο κόσμο. Ενώ στην Ελλάδα η Β ανάθεση στη Βιολογία και στη Γεωγραφία ξεπερνά το 50%, στον υπόλοιπο κόσμο το ποσοστό της Βιολογίας σε Β ανάθεση συνήθως δεν ξεπερνά κατά πολύ το 20 %. Σε χώρες όπως στην Αμερική, στην Αυστραλία, στην Αγγλία, στη Βραζιλία κ.α., η Βιολογία διδάσκεται σε Α ανάθεση σε ποσοστό που ξεπερνά ακόμη και το 90%. Παρατηρείται έλλειψη κυρίως σε Φυσικούς και λιγότερο σε Χημικούς υποψήφιους καθηγητές, οπότε τα μαθήματά τους διδάσκονται από άλλες ειδικότητες, αρκετές φορές και εκτός Θετικών Επιστημών (π.χ. Φιλόλογους ή σπάνια χωρίς κανένα πανεπιστημιακό τίτλο). Αντίθετα στην Ελλάδα υπάρχουν πάνω από 1000 Βιολόγοι που είναι εγγεγραμμένοι στους πίνακες αναπληρωτών, πρόθυμοι να καλύψουν την έλλειψη που παρατηρείται στα σχολεία. Οι λόγοι που δεν διορίζονται όσοι χρειάζονται είναι διαφορετικοί, αλλά γνωστοί…
Ενώ λοιπόν η έκταση της Β ανάθεσης έχει αναγνωριστεί επίσημα ως πρόβλημα από άλλα κράτη όπως π.χ. στην Αγγλία (της Φυσικής κυρίως, και της Χημείας λιγότερο), στην Ελλάδα θεωρείται “λύση”. Μάλιστα η ειρωνεία είναι ότι στην Αγγλία, όπου υπάρχει ενοποιημένο μάθημα Φυσικών Επιστημών στο Γυμνάσιο, το πρόβλημα της Β ανάθεσης το έχει αναδείξει η επιστημονική Ένωση των Χημικών, η οποία έχει ήδη κάνει μια έρευνα για τα προβλήματα που δημιουργούνται όταν η Χημεία διδάσκεται σε Β ανάθεση ενώ συλλέγονται στοιχεία και για τις υπόλοιπες Επιστήμες. Ταυτόχρονα ξεκίνησαν κοινοβουλευτική καμπάνια έτσι ώστε να προωθήσουν την διδασκαλία της Χημείας από Χημικούς.
Περίπου τις ίδιες απόψεις είχε και η Ένωση Ελλήνων Χημικών, μέχρι πριν από λίγους μήνες. Ενώ δηλαδή υποστήριζαν ότι η Χημεία και κάθε μάθημα πρέπει να διδάσκεται από εξειδικευμένους καθηγητές σε όλες τις βαθμίδες, μόλις πληροφορήθηκαν ότι τα περισσότερα κενά ήταν Βιολογίας πρότειναν την ενοποίηση των Φυσικών Επιστημών στο Γυμνάσιο, με επιχειρήματα την διαχείριση του προσωπικού και την ενότητα του Φυσικού Κόσμου. Άγνωστη μέχρι τώρα παραμένει η επίσημη άποψη της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, όμως είναι γνωστό ότι το εργασιακό όφελος από την ενοποίηση αφορά κυρίως τους ίδιους, καθώς δεν υπάρχουν αρκετά οργανικά κενά Φυσικής για να καλύψουν τους μόνιμους Φυσικούς και τους αναπληρωτές με μεγάλη προϋπηρεσία.
Αντλώντας λοιπόν επιχειρήματα από τους Άγγλους Χημικούς και τις μελέτες που παραθέτουν, που είναι υπέρ της εξειδίκευσης, τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργηθούν από μια άρον άρον ενοποίηση ειδικοτήτων χωρίς την ύπαρξη κοινού μαθήματος είναι :
- Περαιτέρω επέκταση της Β ανάθεσης
- Επιφανειακή/διεκπεραιωτική κάλυψη των μαθημάτων. Ένας καθηγητής πρέπει να γνωρίζει εις βάθος το αντικείμενο του για να μπορέσει να κάνει τις συνδέσεις με τις προηγούμενες και επόμενες χρονιές καθώς και με τον πραγματικό κόσμο. Πρέπει να ξέρει 100 για να διδάξει 10, και όχι απλώς να ξέρει το μάθημα της ημέρας.
- Μειωμένη απόδοση των καθηγητών που θα κάνουν Β ανάθεση (θα είναι οι περισσότεροι) λόγω μειωμένου ενδιαφέροντος και αυξημένης δυσκολίας.
- Αδυναμία μετάδοσης ενδιαφέροντος προς τους μαθητές, για τα αντικείμενα που δεν γνωρίζουν.
- Υποτίμηση της αξίας των μαθημάτων. Δυστυχώς ορισμένοι χρησιμοποιούν το επιχείρημα ότι στο επίπεδο του Γυμνασίου τα παιδιά δεν μαθαίνουν σημαντικά πράγματα! Άρα δεν πειράζει “πολύ” αν δεν τους διδάσκει ο εξειδικευμένος καθηγητής!
- Ανάγκη επιμόρφωσης των καθηγητών στα μη οικεία γνωστικά αντικείμενα προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα παραπάνω προβλήματα. Αυτό σημαίνει κόστος για το κράτος. Από την μια θα προσλάβουν επιπλέον προσωπικό για να διδάξουν λάθος μάθημα στο οποίο έπειτα, από την άλλη, θα πρέπει να μετεκπαιδευτούν, ενώ υπάρχει ήδη προσωπικό στους πίνακες αναπληρωτών για κάθε μάθημα.
Σημ. Έχει διαπιστωθεί όμως από χώρες όπου επίσης παρατηρήθηκε το πρόβλημα της Β ανάθεσης των Φυσικών Επιστημών (σε αντίθεση με την Ελλάδα αν και παρουσιάζει μεγαλύτερα ποσοστά Β ανάθεσης), όταν δόθηκε η δυνατότητα στους καθηγητές να κάνουν 1 χρόνο σε επίπεδο μεταπτυχιακού στο αντικείμενο της Β ανάθεσης, ελάχιστοι επέλεξαν να πάνε, αφού όλοι είχαν ήδη εξασφαλίσει την διδασκαλία του.
- Το κυνήγι της Β ανάθεσης, προκειμένου οι καθηγητές να πάνε σε πιο επιθυμητά σχολεία ανεξάρτητα από τις σπουδές τους, εκτιμήθηκε ότι μπορεί να υποβαθμίζει το ενδιαφέρον για το πρώτο τους αντικείμενο και ίσως αυτό να επηρεάσει την διδασκαλία τόσο της Α ανάθεσης μακροπρόθεσμα όσο και της Β ανάθεσης τώρα.
- Απαξίωση των πτυχίων όλων των Φυσικών Επιστημών, αφού το μήνυμα που δίνεται με την απόδοση Α ανάθεσης σε μαθήματα που κάποιος δεν σπούδασε ποτέ, είναι ότι δεν χρειάζεται να σπουδάσεις κάτι για να το διδάξεις. Είναι γνωστό ότι σε χώρες που οι προσλήψεις γίνονται σε τοπικό επίπεδο δεν είναι πάντα προαπαιτούμενο η κατοχή πτυχίου.
Επιπλέον, το επιχείρημα της ενότητας του Φυσικού κόσμου έχει να κάνει μόνο με το διαθεματικό μάθημα και βρίσκει αντίκρυσμα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση όλων των χωρών του κόσμου. Διαφέρει από χώρα σε χώρα το πότε γίνεται η εξειδίκευση. Όμως εξειδίκευση υπάρχει παντού σε κάποιο επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, διότι είναι αδιαμφισβήτητο ότι οι Φυσικές Επιστήμες είναι αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους, τόσο λόγω ιστορικής προσέγγισης όσο και λόγω της προόδου, της έκτασης της γνώσης και των εφαρμογών που έχουν επιτευχθεί σε κάθε τομέα.
Όλα τα επιχειρήματα υπέρ της ενοποίησης των ειδικοτήτων είχαν να κάνουν με την ύπαρξη ενιαίου διαθεματικού μαθήματος Φυσικών Επιστημών. Όμως δεν γίνεται καμιά συζήτηση για ενοποιημένο μάθημα. Είχαμε έγκαιρα προειδοποιήσει ότι το ενιαίο μάθημα χρησιμοποιήθηκε σαν πρόσχημα από συμφέροντα που επιδίωκαν μόνο την εκμετάλλευση των οργανικών κενών Βιολογίας και Γεωγραφίας. Από την στιγμή που δεν υπάρχει ενοποιημένο, καλά οργανωμένο, διαθεματικό μάθημα αλλά προτείνεται απλώς η απόδοση Α ανάθεσης ξεχωριστών μαθημάτων σε εκπαιδευτικούς χωρίς καμία επιμόρφωση σε αυτά, το μόνο επιχείρημα που απομένει είναι η διαχείριση του προσωπικού, προς όφελος συγκεκριμένων ομάδων και εις βάρος των μαθητών.
Έχουμε ήδη πει ότι για να δομηθεί ένα καινούργιο διαθεματικό μάθημα χρειάζεται πολύ δουλειά και χρόνο, αλλιώς θα καταλήγαμε με ένα ασύνδετο παζλ από ξεχωριστά θέματα, το οποίο ΔΕΝ είναι πραγματικά διαθεματικό. Στο μέλλον πρόκειται να παρουσιάσουμε τα ευρήματά μας. Δυστυχώς έχουμε πλήρη άγνοια για την δουλειά που γίνεται από το Υπουργείο και το ΙΕΠ πάνω στο θέμα, λόγω του τρόπου με τον οποίον λειτουργούν: Χωρίς διαφάνεια. Πάντως ενώ η διδασκαλία της Βιολογίας μας αφορά άμεσα δεν φάνηκε ποτέ να λαμβάνονται υπόψιν οι απόψεις μας ή έστω δεν ενημερωθήκαμε ποτέ για την ύπαρξη η την πορεία των διεργασιών.
Παρόλα αυτά εμείς συνεχίζουμε να μελετάμε το φαινόμενο του ενιαίου μαθήματος, την συχνότητά του, τις ηλικίες, τις τάσεις και την παιδαγωγική του αξία σε όλες τις χώρες του κόσμου.
Ήδη μπορούμε να μεταφέρουμε κάποια πρώτα κωδικοποιημένα συμπεράσματα, τα οποία συνοψίζουμε παρακάτω:
- Δεν αποδεικνύεται από ανεξάρτητες εμπειρικές έρευνες ότι το ενιαίο μάθημα είναι πιο αποτελεσματικό από τα ξεχωριστά μαθήματα.
- Δεν αποτελεί πλέον τάση η ενοποίηση των Φυσικών Επιστημών. Η Γαλλία έχει ενοποιήσει φέτος μόνο την πρώτη τάξη του Γυμνασίου τους που αντιστοιχεί στην δική μας έκτη δημοτικού ηλικιακά, ενώ ούτε στην Κύπρο υπάρχουν σχέδια ενοποίησης όπως λανθασμένα ειπώθηκε πέρσι από άλλους. Αντίθετα στην Ισπανία προχώρησαν από πέρσι σε διαχωρισμό μαθημάτων και σε περισσότερη εξειδίκευση.
- Ποια προβλήματα έχουν αναγνωρισθεί από την μέχρι τώρα εφαρμογή του ενιαίου μαθήματος σε άλλες χώρες. (κυρίως η γνωστική ανεπάρκεια και οι προτιμήσεις των διδασκόντων)
- Η πιο διαδεδομένη εναλλακτική στην ενοποίηση είναι η ομαδοποίηση των μαθημάτων ανα δύο (16 χώρες). Από αυτές, όλες έχουν ενοποιημένη Φυσική με Χημεία (Physical Science) και Βιολογία με Γεωλογία (Life and Earth Science) ή σκέτη Βιολογία, με εξαίρεση μόνο τα δύο καντόνια της Βασιλείας στην Ελβετία που έχουν μάθημα Βιολογία με Χημεία για δύο τάξεις και Μαθηματικά με Φυσική.
- Έχουμε ήδη δείξει ότι παραδοσιακά στο επίπεδο του Γυμνασίου ακόμα και στο ενοποιημένο μάθημα, η Βιολογία διδάσκεται περισσότερες ώρες από τις υπόλοιπες Φυσικές Επιστήμες, (Η θέση της Βιολογίας στην Κατώτερη Δευτεροβάθμια (Γυμνάσιο) μεταξύ των Φυσικών Επιστημών) ενώ σε άλλες χώρες τροποποίησαν πρόσφατα τα προγράμματά τους δίνοντας σχεδόν ίσες ώρες διδασκαλίας και για τις τέσσερις Φυσικές Επιστήμες
Είναι λυπηρό ότι σε αντίθεση με τα όσα δηλώνει ο νέος υπουργός Παιδείας κος Γαβρόγλου, δεν υπάρχει διάλογος. Φοβόμαστε ότι οι αποφάσεις παίρνονται σε κλειστό κύκλο, όπως άλλωστε γνωρίζουμε ότι έγινε με την αλλαγή των ωρολογίων προγραμμάτων, για να εξυπηρετηθούν προσωπικά μικροσυμφέροντα υπό την πίεση συντεχνιών στο έδαφος της επιστημονικής προκατάληψης και της άγνοιας. Προειδοποιούμε ότι, εφόσον συνεχιστεί η ίδια τακτική, χωρίς κανένα παιδαγωγικό προσανατολισμό, θα υποβαθμιστεί ακόμη περισσότερο το εκπαιδευτικό μας σύστημα και είμαστε σίγουροι ότι αυτά τα φαινόμενα δεν θα περιοριστούν μόνο στα δικά μας μαθήματα. Ήδη γνωρίζουμε ότι παρόμοια φαινόμενα συμβαίνουν και αλλού και για αυτό άλλωστε δεν σταματήσαμε ποτέ να κάνουμε έκκληση για διαφάνεια στην διοίκηση και διάλογο στην λήψη αποφάσεων. Υπάρχουν εναλλακτικές, παιδαγωγικά δοκιμασμένες και επιστημονικά άρτιες λύσεις και προϋποθέσεις για την λύση κάθε προβλήματος. Κατανοούμε όμως την δυσκολία που έχει το Υπουργείο Παιδείας να λειτουργήσει με διαφορετικό τρόπο αφού η διαπλοκή είναι ανατροφοδοτούμενη …
