ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
Εργασία των μαθητών της Στ΄ τάξης του 4ου Δημοτικού Σχολείου Αριδαίας-Ξενιτίδειο
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Οι μαθητές εργάστηκαν ομαδοσυνεργατικά συλλέγοντας πληροφορίες κυρίως από το διαδίκτυο. Επεξεργάστηκαν αυτές τις πληροφορίες τις ώρες της ευέλικτης ζώνης.
ΟΜΑΔΕΣ
Έλενα – Βαρβάρα – Δήμητρα – Στέλλα
Παναγιώτης – Γιάννος – Γιάννης – Γιώργος
Χρήστος – Δημήτρης – Ξενοφώντας – Χρήστος
Μαρία – Μαρία – Μαρία – Παναγιώτα
Δήμητρα – Δήμητρα – Βασιλική – Μαρία
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
2. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ
ΕΙΔΗ, ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ
ΗΘΟΠΟΙΟΙ, ΣΚΗΝΙΚΑ, ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ
ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΕΙΑ
3. ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ – ΕΡΓΑ
4. ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΘΕΑΤΡΑ
ΧΑΡΤΗΣ
5. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
Μετά από τον 5ο π.Χ. αιώνα τα αρχαία θέατρα χτίζονται με πέτρα αμφιθεατρικά, σε πλαγιά λόφου. Τα εδώλια των θεατών χτίζονται σε πλαγιά σε ημικυκλικό χώρο. Ο χώρος αυτός είναι το «κοίλον».
Το κοίλον χωρίζεται σε δύο διαζώματα, το άνω και το κάτω με έναν οριζόντιο διάδρομο. Με στενές σκάλες (ως κατακόρυφες ακτίνες) το κοίλον διαιρείται σε κερκίδες. Οι σκάλες αυτές διευκόλυναν την πρόσβαση των θεατών σε διάφορες θέσεις.
Απέναντι από το κοίλον βρίσκεται η ορχήστρα η οποία είναι επίπεδος κυκλικός χώρος στον οποίο εμφανίζεται ο χορός και οι πρωταγωνιστές. Στο κέντρο της ορχήστρας βρίσκεται η θυμέλη, ο βωμός του Θεού. Γύρω από τη θυμέλη στεκόταν ή χόρευε ο χορός, διαιρεμένος σε δύο ημιχόρια με επικεφαλής τον κορυφαίο.
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ
ΕΙΔΗ – ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ – ΗΘΟΠΟΙΟΙ – ΣΚΗΝΙΚΑ – ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ – ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΕΙΑ
Τον 5ο αιώνα π.Χ. γεννιούνται στην Αττική η Ιστορία και το Θέατρο, τραγικό ή κωμικό.
Η δραματική ποίηση ξεχωρίζει από το έπος και τη λυρική ποίηση γιατί προορίζεται για παράσταση, όπως δηλώνει και το όνομά της δράμα < δράω – ω = πράττω.
Το δράμα προήλθε από τις θρησκευτικές τελετές, τα δρώμενα και συνδέθηκε με τις γιορτές που γίνονταν προς τιμή του θεού Διονύσου. Η λατρεία του πήρε πανελλήνιο χαρακτήρα και οι γιορτές προς τιμήν του ήταν πολυάριθμες: Μεγάλα και Μικρά Διονύσια, Λήναια, Ανθεστήρια.
Η πρώτη επίσημη «διδασκαλία» (παράσταση) τραγωδίας έγινε από το Θέσπη το 534 π.Χ. στα Μεγάλα Διονύσια.
Οι διδασκαλίες δραμάτων στην Αθήνα, όπως και οι αθλητικοί αγώνες απέκτησαν μεγαλύτερη σημασία για τους θεατές ως διαγωνισμοί κατορθωμάτων, εκφραστές του πνεύματος της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας και ως δείγμα του δημοκρατικού πολιτεύματος της Αθήνας. Άνθισαν ταυτόχρονα με τη δημοκρατική οργάνωση της πόλης – κράτους της Αθήνας (άμεση δημοκρατία – Εκκλησία του Δήμου – ισονομία – ισοτιμία – ισηγορία).
Μετά το τέλος των Μηδικών πολέμων η Αθήνα διαθέτει μεγάλη ισχύ και δόξα και αποτελεί σπουδαίο πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο. Τα θέματα των τραγωδιών περιστρέφονται γύρω απ’ τον άνθρωπο. Εξυμνείται ο ηρωικός άνθρωπος που συγκρούεται με την Μοίρα, την Ανάγκη, τη θεία δικαιοσύνη.
Οι δραματικοί αγώνες οργανώνονταν με κρατική φροντίδα, υπό την επίβλεψη του «επωνύμου άρχοντος» και περιελάμβανε:
– επιλογή των ποιητών από τον άρχοντα, από τον κατάλογο εκείνων που είχαν υποβάλει αίτηση
– επιλογή των χορηγών, πλούσιων πολιτών που αναλάμβαναν τα έξοδα της παράστασης (χορός, χοροδιδάσκαλος, αυλητής, σκεύη-μάσκες, ενδυμασία)
– επιλογή των δέκα κριτών (ένας από κάθε φυλή) με κλήρωση
– απονομή σε πανηγυρική τελετή, των βραβείων
– αναγραφή των ονομάτων των ποιητών, χορηγών και πρωταγωνιστών σε πλάκες και κατάθεσή τους στο δημόσιο αρχείο.
Κοινό: χιλιάδες Αθηναίοι, μέτοικοι και ξένοι, κατέκλυζαν το θέατρο του Διονύσου και επί τρεις μέρες, ζούσαν τους δραματικούς αγώνες. Το κοινό (άντρες και γυναίκες) χειροκροτούσε, επευφημούσε, αλλά και αποδοκίμαζε.
Ο Περικλής καθιέρωσε χρηματικό βοήθημα = θεωρικά στους άπορους πολίτες για να παρακολουθήσουν χωρίς εισιτήριο = σύμβολον, τους δραματικούς αγώνες.
Αναβίωση: πολυάριθμες οι παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας και κωμωδίας στα νεότερα χρόνια, αποδεικνύοντας τη δυναμικότητά τους και τη διαχρονικότητα των θεμάτων τους. Οι υποκριτές είναι πάντα άντρες ηθοποιοί. Φορούσαν προσωπεία (μάσκες) και έπαιζαν όλους τους ρόλους (αντρικούς και γυναικείους).
Πίσω από την ορχήστρα υπήρχε η σκηνή με ένα πατάρι (λογείον: από εκεί ακούγεται ο λόγος των υποκριτών) και ένα κτίσμα με κιονοστοιχία, το προσκήνιο, στην οποία τοποθετούνταν τα σκηνικά των παραστάσεων (ζωγραφικοί πίνακες) σε τετράγωνα πλαίσια – τελάρα. Δεξιά και αριστερά της σκηνής υπήρχαν τα παρασκήνια (μικροί χώροι). Η αριστερή και η δεξιά πάροδος περνούσαν από εντυπωσιακές πύλες και από αυτές εμφανίζονταν οι υποκριτές και ο χορός.
Οι θεότητες εμφανίζονταν ξαφνικά στη στέγη μέσω μιας καταπακτής. Χαρακτήρες που πετούσαν στον αέρα μεταφέρονταν στον αέρα πάνω από τον σκηνικό διάκοσμο με τη βοήθεια ενός απλού γερανού, που αποκαλείτο μηχανή ή γερανός. Η γνωστότερη χρήση της μηχανής συνέβη το 431 π.Χ. όταν ο Ευρυπίδης τη χρησιμοποίησε στο τέλος της Μήδειας.
Με τη σειρά τους οι εσωτερικές σκηνές παρουσιάζονταν στη θέα του κοινού με τη βοήθεια του εκκυκλήματος, μιας χαμηλής κυλιόμενης πλατφόρμας που έφερε τον ανάλογο διάκοσμο και φυσικά τους ηθοποιούς. Το εκκύκλημα χρησιμοποιείτο συνήθως για να επιδειχθεί στο κοινό εκείνος που σκοτωνόταν στο εσωτερικό του οίκου.
Προσπάθειες αναβίωσης της τραγωδίας από το Μεσοπόλεμο και μετά έγιναν και γίνονται ακόμα στο φεστιβάλ θεάτρου των Συρακουσών, στις Δελφικές γιορτές, στο φεστιβάλ Επιδαύρου, Φιλίππων και Αθηνών.
Τραγικοί ποιητές
Ο Αισχύλος (525 – 456 π.Χ.) ο πρώτος από τους τρεις μεγαλύτερους τραγικούς ποιητές, μυημένος στα Ελευσίνια μυστήρια και μαραθωνομάχος, έγραψε 90 έργα από τα οποία σώζονται επτά: η τριλογία Ορέστεια (Αγαμέμνων, Χοηφόροι και Ευμενίδες), Πέρσαι, Ικέτιδες, Προμηθεύς Δεσμώτης, Επτά επί Θήβας.
Ο Σοφοκλής (496 – 405 π.Χ.) ο «τελειότατος», σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, πρόσθεσε τον τρίτο υποκριτή και αύξησε τον αριθμό των χορευτών από δώδεκα σε δεκαπέντε. Περιόρισε τα χορικά κι έδωσε μεγαλύτερη έκταση στο διάλογο. Στα έργα του Σοφοκλή η έκβαση των πραγμάτων εξαρτάται και από τις επιλογές των ηρώων. Σώζονται τα έργα: Τραχίνιαι, Αντιγόνη, Οιδίπους Τύραννος,Ηλέκτρα, Φιλοκτήτης, Αίας, Οιδίπους επί Κολονώ.
Ο Ευρυπίδης (484 ή 480 – 406 π.Χ.) επικεντρώνεται στον άνθρωπο. Οι «από μηχανής θεοί» συμβάλουν τεχνικά στην έξοδο των ηρώων. Δίνει έμφαση στην πλοκή και ελαττώνει την παρεμβατικότητα του χορού. Από τα έργα του έχουν σωθεί: Τρωάδες, Εκάβη, Ανδρομάχη και Ρήσος, εμπνευσμένα από τον τρωικό πόλεμο, Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Ιφιγένεια η εν Ταύροις, Ορέστης, Ηλέκτρα, εμπνευσμένα από τον κύκλο των Ατρειδών, Φοίνισσαι, Άλκηστις, Ιππόλυτος, Μήδεια, Βάκχαι, Ικέτιδες, Ίων, Ηρακλείδαι, Ηρακλής, Κύκλωψ.
Ο Αριστοφάνης (445 – 386 π.Χ.) είχε εξαιρετική μόρφωση, ήταν πνευματώδης, ευφυολόγος και καυτηρίαζε προπάντων τους δημαγωγούς και τους σοφιστές. Κωμωδίες του που σώθηκαν: Αχαρνής, Ιππείς, Νεφέλες, Σφήκες, Ειρήνη, Όρνιθες, Λυσιστράτη, Θεσμοφοριάζουσες, Βάτραχοι, Εκκλησιάζουσες, Πλούτος.
Κατάλογος σημαντικών θεάτρων
Χάρτης: Δημήτρης Προκοπίδης
Επιδαύρου Βεργίνας
Ήλιδας Φιλίππων
Μεσσήνης Διονύσου
Άργους Χαιρώνειας
Μεγαλόπολης Ερέτριας
Μαντινείας Δελφών
Γιτάνων (Θεσπρωτίας)
Κασσώπης (Ζάλογγο)
Δωδώνης
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Αποτέλεσμα αυτής της εργασίας ήταν η επιθυμία των μαθητών να ανεβάσουμε μια θεατρική παράσταση. Πρώτα διαβάσαμε, ήρθαμε σε επαφή με το θεατρικό έργο. Το θεατρικό έργο προορίζεται από την ίδια τη μορφή του (διάλογος) για την παράστασή του στη σκηνή.
Επιλέξαμε την ΕΙΡΗΝΗ του Αριστοφάνη. Με μια πρώτη επαφή αποκαλύφθηκε η πλοκή, οι συγκρούσεις δυνάμεων, τα εμπόδια, οι περιπέτειες των ηρώων. Κατόπιν έγινε διανομή ρόλων. Ρόλος είναι το μέρος του έργου που παίζει ο ηθοποιός στη σκηνή. Ο χαρακτήρας, η συμπεριφορά, το ύφος και το ήθος είναι τα στοιχεία που τον διαμορφώνουν και βρίσκονται στο κείμενο.
Σε ένα θεατρικό έργο κάθε σκηνή είναι αυτόνομη. Τα εμπόδια και η ανατροπή είναι τα απαραίτητα στοιχεία της.
Για το στήσιμο της παράστασης θα προτείνουμε: σκηνικές λύσεις για την ατμόσφαιρα του έργου (σκηνογραφία), ιδέες για τα κοστούμια των ηρώων και τα σύμβολα που φοράνε ή κρατάνε (ενδυματολογία). Θα επιλέξουμε την ηχητική – μουσική επένδυση για να καλύψουμε τις ανάγκες του έργου και θα φροντίσουμε για το φωτισμό των προσώπων για να δημιουργήσουμε ατμόσφαιρα. Δεν ξεχνάμε πως κυρίαρχος στη σκηνή είναι ο ηθοποιός με τις κινήσεις του σώματος, τις εκφράσεις του προσώπου, το ρυθμό και την ένταση της φωνής του.
Οι μαθητές έφτιαξαν αφίσες για την ενημέρωση του κοινού και προσκλήσεις για όσους οι ίδιοι ήθελαν να προσκαλέσουν. Παράλληλα διοργανώθηκε έκθεση ζωγραφικής με έργα των μαθητών. Το θέμα του έργου «ΕΙΡΗΝΗ». Αρωγοί πολύτιμοι ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων και η Διεύθυνση του σχολείου.
Η παράσταση θα πραγματοποιηθεί στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του σχολείου μας στα πλαίσια του πολιτιστικού διήμερου που διοργανώνει ο σύλλογος δασκάλων του σχολείου.
ΑΦΙΣΑ
ΠΡΟΣΚΛΗΣΕΙΣ
Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
