Athanasios Moustakis' blog

Κλείνω τις δημοσιεύσεις του 2011 με μια νότα αισιοδοξίας, αλλά και περίσκεψης, η οποία προέρχεται από την ακρόαση του θαυμάσιου έργου του ποιητή Νίκου Γκάτσου με τίτλο “Τσάμικος“, το οποίο επενδύθηκε μουσικά από το Μάνο Χατζιδάκη και πρωτοτραγουδήθηκε από τον Μανώλη Μητσιά.

Το σπουδαίο αυτό τραγούδι μας δίνει μερικά “κλειδιά” για να κατανοήσουμε και να υπερβούμε την κρίση:

1. Γνώση της ελληνικής ιστορίας.

2. Πίστη στο Θεό.

3. Σεβασμός στην παράδοση.

4. Ορθή παιδαγωγία “ημών”, δηλ. του λαού.

Ας σοβαρευτούμε και ας αναζητήσουμε τη λύτρωση εκεί που πρέπει. Ας αξιοποιήσουμε την πραγματική περιουσία μας, η οποία μας δίνει και δεν ζητά τόκους. Ας πατήσουμε γερά στην παράδοση και στην ελληνική ιστορία.

Τα προβλήματα της πατρίδας μας, αργά ή γρήγορα, θα επιλυθούν. Ας είμαστε αισιόδοξοι!

Ας πάψουμε να μιμούμαστε ό,τι έρχεται απ’ έξω. Ας στηριχθούμε στην πίστη μας.

Καλή Χρονιά!

Μέσα στην φύση του ανθρώπου είναι η επιθυμία να λύσει τις απορίες του.

Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να τοποθετηθεί και η συζήτηση για τον αριθμό των νηπίων που σφαγιάσθηκαν στη Βηθλεέμ από τον Ηρώδη.

Μελετώντας την πατερική παράδοση θα εντοπίσουμε αρκετές αναφορές στο γεγονός, χωρίς καμία αναφορά στον αριθμό των αθώων θυμάτων.

Αργότερα φαίνεται να εισχώρησε ο αριθμός 14.000, χωρίς όμως να ενσωματωθεί ποτέ πλήρως ούτε στα συναξάρια. Για παράδειγμα το Μέγα Ωρολόγιο της Αποστολικής Διακονίας τοποθετεί τον αριθμό αυτό ανάμεσα σε παρενθέσεις.

Η σύγχρονη βιβλική έρευνα καταλήγει σε ένα πολύ μικρότερο νούμερο βασισμένη στον υπολογισμό του αριθμού των παιδιών που ήταν δυνατό να μεγαλώνουν στη Βηθλεέμ και στα περίχωρά της.

Στους Αγίους Τόπους δείχνονται στους προσκυνητές οι τάφοι των νηπίων οι οποίοι, ούτε κατά προσέγγιση δεν πλησιάζουν τον αριθμό των 14.000.

Πόσα ήταν τελικά τα νήπια;

Προφανώς δεν γνωρίζουμε. Ο κίνδυνος σε αυτή τη συζήτηση είναι να εστιάσουμε στον (μικρό ή μεγάλο) αριθμό και να χάσουμε την ουσία του προβλήματος που πρέπει να εντοπιστεί στο ότι ο Ηρώδης στηριγμένος σε έναν παράλογο και εγωιστικό φόβο μήπως χάσει το θρόνο του θυσίασε αθώους.

Αν στη Βηθλεέμ υπήρχαν λίγα παιδάκια το έγκλημα θα ήταν μικρότερο; Οι μανάδες τους θα τα θρηνούσαν λιγότερο;

Οι Πατέρες εστιάζουν στο γεγονός καθεαυτό και όχι στις (τεχνικές) “λεπτομέρειες”. Τους ενδιέφερε ο πόνος που προκάλεσε η κακία και όχι πόσα παιδάκια έπεσαν “θερισμένα σαν σιτάρι”, όπως λέει το κοντάκιο της εορτής.

Το έγκλημα είναι έτσι ή αλλιώς ασύλληπτο από το μέσο άνθρωπο: η διατήρηση του θρόνου, απέναντι σε μία αόριστη απειλή, για τον Ηρώδη ζυγίζει περισσότερο από τη ζωή ενός, δύο, τριών, τεσσάρων . . . παιδιών.

Αυτό που ο θολωμένος και διεστραμμένος νους του βασιλιά δεν μπόρεσε να συλλάβει είναι ότι με το έγκλημά του θεμελίωνε στη θυσία των αθώων βρεφών, τα οποία τιμώνται ως άγιοι, την Εκκλησία των μαρτύρων, οι οποίων την πότισαν και την ποτίζουν με το αίμα τους.

Σημασία, λοιπόν, δεν έχει ο αριθμός, αλλά το ότι έστω και ένα παιδάκι σφαγιάστηκε, θύμα του ανθρώπινου εγωισμού. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η Εκκλησία δίνει μεγάλη αξία στον έναν άνθρωπο, στο εκατοστό πρόβατο, στον ένα αμαρτωλό που μετανοεί. Μήπως άλλωστε γνωρίζουμε πόσοι είναι οι άγιοι; Πόσοι είναι οι μάρτυρες; Οι νεομάρτυρες; Μας αρκεί το ότι όταν τέθηκε το ερώτημα Χριστός ή όχι εκείνοι επέλεξαν το Χριστό.

Χρόνια Πολλά!

Πριν από λίγες ημέρες διαβάσαμε μία ακόμη είδηση για τοποθέτηση εκρηκτικών μηχανισμών έξω από ναούς στη Νιγηρία, οι οποίοι προκάλεσαν σχεδόν 30 νεκρούς και πλήθος τρσυματιών. Τα θύματα ηταν Χριστιανοί οι οποίοι είχαν συγκεντρωθεί στους ναούς για τη χριστουγεννιάτικη Θεία Λειτουργία. Οι θύτες μία ισλαμική οργάνωση που προσπαθεί να επιβάλλει τον ισλαμικό νόμο.

Είναι τραγική η διαπίστωση ότι η έλευση του Χριστού στη γη και η παρουσία Του μέχρι και σήμερα συνοδεύεται από το μίσος των διωκτών Του. Το πρόβλημα στη Νιγηρία δεν είναι οι χριστιανοί, αλλά ο Χριστός, ο οποίος πάντοτε πολεμήθηκε με μίσος και πάθος, αλλά πάντοτε στο τέλος νικούσε.

Πρώτος ο οποίος τον εδίωξε, χωρίς να τον βλάψει, ήταν ο γηραιός βασιλιάς των Ιουδαίων, ο Ιδουμαίος στην καταγωγή, Ηρώδης. Πρόκειται για μία ιστορική μορφή με πολλές ικανότητες, μεγάλη ευστροφία, αλλά ταυτόχρονα και απίστευτη σκληρότητα και κακία. Οι ιστορικοί της εποχής σημειώνουν ότι το πέρασμά του από τη ζωή σημαδεύτηκε από εκατόμβες θυμάτων, ανάμεσά τους κάποιων από τις δέκα συζύγους του και παιδιών του. Μάλιστα, τα δύο τελευταία, τα σκότωσε λίγο πριν το θάνατό του για να μη του πάρουν το θρόνο. Μαρτυρείται δε ότι είχε διατάξει τη φρουρά του να συλλάβει και να περιορίσει στον Ιππόδρομο 800 επιφανείς Ιουδαίους με την εντολή να τους εκτελέσουν τη στιγμή του θανάτου του για να “κλάψει κάποιος όταν πέθαινε”.

Με αυτά τα συγκλονιστικά περιστατικά να μονοπολούν το ενδιαφέρον των ιστορικών της εποχής δεν είναι παράδοξο το ότι δεν αναφέρεται από τους εξωβιβλικούς συγγραφείς ένα από τα φρικτώτερα εγκλήματά του: αυτό της σφαγής των νηπίων γύρω από τη Βηθλεέμ.

Η ιστορία καταγράφεται στο δεύτερο κεφάλαιο του ευαγγελιστή Ματθαίου και είναι γνωστή. Μόλις ο βασιλιάς ένιωσε ότι  παγίδα που έστησε στο “παιδίον” μέσῳ των μάγων απέτυχε, χρησιμοποίησε τη δική του, πιο σίγουρη μέθοδο: θανάτωση όλων των παιδιών της περιοχής, ώστε ανάμεσά τους να είναι και αυτό που τον ενδιέφερε (“που να ψάχνουμε τώρα . . .” θα σκέφθηκε!). Η σφαγή ολοκληρώνεται, ο στόχος όμως δεν επιτυγχάνεται!

” Ἄλλαι αἱ βουλαὶ ἀνθρώπων, ἄλλα δὲ Θεὸς κελεύει”.

Η θεία χάρις σώζει το παιδίον και αυτό μεγαλώνει μακριά από τους “ζητούντας την ψυχή του”.

Η γέννηση, λοιπόν του Κυρίου σημαδεύτηκε με ένα αποτρόπαιο και παράλογο έγκλημα. Πλήθος νηπίων θυσιάζονται στο βωμό του ανθρώπινου εγωϊσμού. Στον ίδιο βωμό σε λίγα χρόνια θυσιάστηκε και “ὁ τεχθείς βασιλεύς”. Στον ίδιο βωμό του μίσους και της κακίας θυσιάστηκαν και εφέτος οι χριστιανοί της Νιγηρίας. Τελικά όμως ποιος νικά; Τελικά ποιος “κατευθύνει” την ιστορία;

Ο κυρίαρχος του μίσους διάβολος ή ο Κύριος της αγάπης Χριστός;

Αν και σε μια πρώτη σκέψη κοιτάζοντας τον πόνο και τη θλίψη που επικρατεί γύρω μας μπορεί να πούμε ο πρώτος, στην πραγματικότητα, αυτός που μεταμορφώνει και αγιάζει την κτίση και την ανθρώπινη ιστορία είναι ο Χριστός.

Αυτός αποτελεί την ελπίδα μας και το καταφύγιο όλων των διωγμένων και βασανισμένων στο όνομά Του.

Η γέννησή Του, λοιπόν, παρά το ότι και τότε και τώρα συνοδεύτηκε από πόνο και αίμα, ήταν, είναι και θα είναι η αποκορύφωση της θεϊκής αγάπης και φιλανθρωπίας προς το πλάσμα Του.

ΚΑΙ για το λόγο αυτό, λοιπόν, έχουμε “υποχρέωση” να προσεγγίζουμε τα Χριστούγεννα πνευματικά και ουσιαστικά και όχι κοσμικά και επιφανειακά.

Χριστός ἐτέχθη!

Αυτό το αναντίρητο ιστορικό γεγονός αλλάζει, εξαγιάζει και φωτίζει τον κόσμο μας.

Χρόνια πολλά!

Βρισκόμαστε ήδη τρεις ημέρες μετά τα Χριστούγεννα.

Είναι κατάλληλη στιγμή να κοιτάξουμε λίγο πίσω και να δούμε τι απέμεινε και φέτος από την προσδοκία και την αναμονή για τη γιορτή.

Βέβαια, φέτος τα Χριστούγεννα ήταν λίγο διαφορετικά! Πιο λιτά, πιο απλά, με λιγότερα δώρα. Ήταν όμως πιο ουσιαστικά;

Στο σημείο αυτό πρέπει να θέσουμε το ερώτημα τι περιμένουμε και τι λαμβάνουμε από τα Χριστούγεννα.

Ποιο είναι το μήνυμα των Χριστουγέννων;

Ανταλλαγή δώρων, στολισμένες βιτρίνες, γιορτινό τραπέζι, διαφορετικά γλυκά, οικογενειακές στιγμές, ρεβεγιόν, λαμπεροί δρόμοι, χριστουγεννιάτικα δέντρα;

Μήπως το μήνυμα είναι κάτι, κάπου, κάπως διαφορετικό;

Μέρες στο μυαλό μου γυρνάει μία φράση από μία ομιλία του αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου (Ομιλία Ιω. Χρυσοστόμου : « Ότε της Εκκλησίας έξω ευρεθείς Ευτρόπιος …» Επιλογή (από P.G. 52, 404 Α-411 Β): +Παναγιώτης Νέλλας. Μετάφραση: Ελ. Μαϊνάς), ο οποίος αναφέρεται στην εναθρώπηση με διαφορετικό τρόπο. Η φράση αυτή είναι η εξής “Πόρνης ἐπεθύμει ὁ Θεός; Ναί, πόρνης· τῆς φύσεως τῆς ἡμετέρας λέγω“. Με αυτή την κάπως παράδοξη, για ομιλία ποιμένα, φράση ο άγιος δίνει το στίγμα και προσδιορίζει το επίκεντρο του εορτασμού.

Τι ήλθε να κάνει ο Θεός στη γη μας;

Να μας προσφέρει μία χειμωνιάτικη ανάπαυλα; Να δώσει την ευκαιρία για οικογενειακές στιγμές δίπλα στο δέντρο; Να σκορπίσει τα παιδιά στους δρόμους να κυνηγούν το ευρώ για τον κόπο τους να πουν τα “τρίγωνα κάλαντα”; Να αυξήσει το τζίρο των εμπόρων; Να προσφέρει την ευκαιρία για ηθικοπλαστικά κηρύγματα;

Μάλλον όχι!

Ήλθε για κάτι άλλο. Ήλθε για να αναπλάσει την πεπτωκυΐα φύση του Αδάμ. Ήλθε για να επανορθώσει το σφάλμα του. Ήλθε για να μας ξαναβάλει στον Παράδεισο. Ήλθε για να μας κάνει να αγαπήσουμε πάλι τον πλησίον μας. Ήλθε για να μας κάνει κληρονόμους της Βασιλείας Του. Ήλθε για να καθαρίσει τη φύση μας από την αμαρτία. Ήλθε για να μας υψώσει και να μας τοποθετήσει πλάι Του. Ήλθε γιατί δεν ήθελε να είμαστε θύματα κανενός, πολύ περισσότερο δε, του διαβόλου.Ήλθε γιατί μας αγάπησε πολύ, με μια αγάπη που ξεπερνά κάθε εμπόδιο.

Πόσο μεγάλο χάσμα υπάρχει ανάμεσα στην αντίληψη που έχει επικρατήσει, ακόμη και σε θρησκευτικούς κύκλους, για το μήνυμα των Χριστουγέννων και σε αυτή που εκφράζει ο ιερός Χρυσόστομος για τη γιορτή!!!

Με μία φράση δίνει όχι μόνο το στίγμα, αλλά και όλα τα βασικά στοιχεία της σημασίας της.

Τελικά, τα Χριστούγεννα δεν είναι η γιορτή της αγάπης που εκφράζεται με δώρα, ευχές, τραγουδάκια και έλατα στολισμένα, αλλά της αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο, ο οποίος χρειάζεται να “αρπάξει” αυτήν την αγάπη και, αφού τη βάλει στη ζωή του, να την προσφέρει ωραία και απλά προς τον πλησίον, όποιος και αν είναι αυτός.

Χρόνια Καλά!

Στις 27 Δεκεμβρίου, μόλις δύο μέρες μετά τα Χριστούγεννα, ενώ η ανθρωπότητα πανηγυρίζει για το χαρμόσυνο / σωτήριο γεγονός της Σαρκώσεως του Λόγου του Θεού, η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Αγίου Πρωτομάρτυρα και Αρχιδιακόνου Στεφάνου, ωσάν να θέλει να μας υπενθυμίσει ότι γέννηση (ζωή) και θάνατος πορεύονται δίπλα δίπλα.

Ο άγιος Στέφανος, όπως μας πληροφορούν οι Πράξεις ήταν ένας από τους επτά “πλήρεις πνεύματος” πιστούς, οι οποίοι εξελέγησαν από τους αποστόλους για να διακονούν τους εξ εθνών προερχομένους πιστούς.

Γρήγορα οι Ιουδαίοι κατάλαβαν ότι δεν θα περιόριζε το έργο και τη δράση του στην κοινωνική προσφορά, αλλά θα κήρυττε, παράλληλα, και το λόγο του Θεού με σκοπό να κατηχήσει και να βαπτίσει όσους περισσότερους μπορούσε στην πίστη που παρείχε τη σωτηρία.

Το πεδίο δράσης του ήταν ο ναός και οι διάφορες συναγωγές της Ιερουσαλήμ, όπου σύχναζαν Ιουδαίοι προερχόμενοι, κατά κύριο λόγο, από τη διασπορά. Σε αυτούς διέδιδε το σωτήριο μήνυμα με φλογερή πίστη και ακατάβλητη αγωνιστικότητα.

Οι άρχοντες του ιουδαϊσμού, παρά τις προσπάθειές τους δεν κατόρθωσαν να ανακόψουν τη διείσδυσή του λόγου του στις τάξεις του λαού και για το λόγο αυτό, υιοθέτησαν άλλες μεθόδους: τον συκοφάντησαν ότι δεν σέβεται το νόμο και το ναό, όντας ένοχος απέναντι στο Θεό και το λαό Του.

Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: ο άγ. Στέφανος με απαράμιλλο θάρρος και τόλμη παρουσίασε στο Συνέδριο την ιστορία του Ισραήλ αποδεικνύοντας ότι η πορεία και η αναμενόμενη κατάληξή της οδηγούσαν στο Μεσία Χριστό, τον οποίο, όμως, οι ηγέτες του λαού σταύρωσαν.

Τα επιχειρήματα του αγίου, όχι μόνο δεν έπεισαν τους Ιουδαίους, αλλά τους εξόργισαν ακόμη περισσότερο, με αποτέλεσμα να τον σύρουν έξω από το χώρο του συνεδρίου και αμέσως να τον λιθοβολήσουν με απίστευτη αγριότητα και σκληρότητα.

Η ανάμνηση του μαρτυρίου του αγ. Στεφάνου μας οδηγεί σε κάποιες σκέψεις:

1. Ο Νόμος της Παλαιάς Διαθήκης, όπως τον είχε δώσει ο Θεός, είχε κλείσει τον κύκλο του και έπρεπε να συμπληρωθεί.

2. Τη συμπλήρωση έκανε ο Χριστός με την καινή εντολή της αγάπης (“αγαπάτε αλλήλους”)

3. Οι Ιουδαίοι δεν ήταν έτοιμοι για αυτή την αλλαγή, γιατί πλησίαζαν το Νόμο όχι πνευματικά, αλλά τυπικά.

4. Η αδυναμία να αντιμετωπίσουν το λόγο και τα επιχειρήματα του Αγίου πολλαπλασίαζε το πάθος και το μίσος τους.

5. Και στις μέρες μας συχνά υπάρχουν παρόμοιες συνθήκες ανελευθερίας. Καθημερινά φονεύονται Χριστιανοί σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε ακόμη περισσότερες περιπτώσεις διώκονται, φυλακίζονται και στερούνται τα στοιχειωδέστερα δικαιώματα.

6. Κυβερνήσεις και φορείς της εξουσίας, που επιφανειακά μπορεί να παρουσιάζονται φίλοι της Εκκλησίας, συχνότατα είναι εχθροί να την διώκουν.

7. Ίσως αυτό να συμβαίνει γιατί, και αυτοί τώρα όπως οι διώκτες του Στεφάνου τότε, “δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν” το λόγο του Θεού και το κήρυγμά του για αγάπη και περιορισμό του ανθρώπινου εγωϊσμού.

Ο άγ. Στέφανος παραδίδοντας το πνεύμα του είδε τους ουρανούς ανοιγμένους και το Χριστό να κάθεται δίπλα στο Θεό.

Οι διώκτες του τι να είδαν άραγε τη στιγμή που άφηναν τούτο το μάταιο κόσμο;

Χρόνια πολλά!

Σε διαδικτυακό άρθρο διαβάσαμε για κάποιο σπάνιο αρχαίο έγγραφο που βρίσκονταν στην κατοχή του Βατικανού εδώ και 250 χρόνια το οποίο, κατά το συντάκτη του κειμένου, ανατρέπει τις μέχρι τούδε γνώσεις “για τους τρεις μάγους που προσκύνησαν τον Χριστό ακολουθώντας το άστρο της Βηθλεέμ”. Το έγγραφο  χρονολογείται στις αρχές του 8ου αιώνα, το αποκαλούν «Η Αποκάλυψη των Μάγων» και είναι γραμμένο στην αρχαία Συριακή διάλεκτο.

Τα γραφόμενα στο άρθρο μας οδηγούν στις εξής παρατηρήσεις:

1. Το έγγραφο, κατά το άρθρο, προέρχεται από τον 8ο αιώνα. Απέχει από τους Μάγους 700 περίπου χρόνια.

2. Από τα γραφόμενα δεν φαίνεται διασώζει κάποια εκκλησιαστική παράδοση, αλλά κάποιους απόκρυφους, κατοπινούς θρύλους. Κατά συνέπεια δεν μπορούμε να του αποδώσουμε αξιοπιστία. Είναι σαν να προσπαθεί κάποιος από εμάς να γράψει από το μυαλό του, χωρίς να έχει ακούσει κάτι θετικό, αλλά μόνο θρύλους και δευτερεύουσες αφηγήσεις σχετικά, την ιστορία της πρώτης άλωσης της Κωνσταντινουπόλεως. Ποια αξιοπιστία θα είχε αυτή η αφήγηση απέναντι σε μία σύγχρονη αφήγηση των γεγονότων;

Φυσικά καμία.

3. Από τα γραφόμενα διαπιστώνουμε εύκολα ότι πρόκειται για κείμενο που προέρχεται από κάποιο γνωστικό παρακλάδι ίσως μίας ομάδας “σιθιανών”, οι οποίοι, κατά πάσα πιθανότητα, θα τον θεωρούσαν πνευματικό πρόγονό τους. το κείμενο αυτό περιέχει και άλλα στοιχεία για αυτή τη γνωστική αίρεση και ανήκει στην πολύ συνηθισμένη ομάδα των “αποκαλύψεων” που κυκλοφορούσαν ανάμεσα στις ομάδες αυτές.

4. Είναι αλήθεια ότι δεν γνωρίζουμε πόσοι ήταν οι Μάγοι (=σοφοί). Τον αριθμό τρία τον συμπεραίνουμε από τον αριθμό των δώρων. Παρομοίως, δεν γνωρίζουμε τα ονόματά τους, τα οποία ανήκουν σε κατοπινές, και όχι ευαγγελικές παραδόσεις.

5. Επίσης πουθενά δεν αναφέρεται ότι προέρχονταν από την Περσία. Ο ευαγγελιστής Ματθαίος προσδιορίζει την προέλευσή τους “εξ ανατολών” χωρίς να αναφέρει τίποτα άλλο.

6. Η ευαγγελική αναφορά, προέρχεται από το περιβάλλον του Χριστού, πιθανότατα από την Παναγία. Δεν πρέπει να λησμονούμε εξάλλου ότι στην αγιορείτικη μονή του Αγίου Παύλου διατηρούνται μέχρι σήμερα τα Δώρα των Μάγων.

Χρόνια πολλά!

Με τίτλο “Άστρο των Χριστουγέννων: ποια η εξήγηση του φαινομένου” εντοπίσαμε μία ενδιαφέρουσα αναφορά στο θαυμαστό φαινόμενο του άστρου που οδήγησε τους σοφούς της ανατολής στα πόδια του μικρού Χριστού.

Στο κείμενο αυτό αναφέρονται κάποιες απόψεις που κατά το παρελθόν προβλήθηκαν ως αιτιολογήσεις του σχετικού φαινομένου. Μπορούμε να προσφέρουμε και κάποιες άλλες πιθανότητες όπως η σύνοδος τριών πλανητών και η “ηλεκτρική καταιγίδα”.

Στην πραγματικότητα δεν φαίνεται να ευδοκιμούν οι προσπάθειες για επιστημονική ερμηνεία του φαινομένου, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν πρόκειται για ένα ακόμη “φυσικό” φαινόμενο, αλλά για κάτι άλλο.

Τι ήταν αυτό;

Στον παράδεισο ο άνθρωπος επικοινωνούσε άριστα με το Θεό μέχρι τη στιγμή της Πτώσεως όταν χάθηκε αυτή η επικοινωνία, διακόπηκε αυτή η σχέση και ο άνθρωπος ξέχασε το Θεό του, τον οποίο μέχρι τότε αγαπούσε.

Κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας ο Θεός προσπαθώντας να βοηθήσει τους ανθρώπους να Τον γνωρίσουν και να Τον αγαπήσουν πάλι αυτοπαρουσιάζεται στην ανθρώπινη ιστορία με διάφορους τρόπους δίνοντας σημάδια της παρουσίας Του.

Αυτά τα σημάδια, που απλά αποκαλούμε θαύματα, είναι άκτιστα και όχι φυσικά φαινόμενα. Ο Θεός επικοινωνεί με τον κόσμο με τη βοήθεια των Ακτίστων Ενεργειών Του, οι οποιές θαυμαστά διαχέονται στην ιστορία και την αγιάζουν.

Τέτοια σημεία ήταν η εμφάνιση στο Μωυσή με τη μορφή της φλεγομένης, αλλά μη καιομένης βάτου, της στήλης πυρός που οδηγούσε τους Ισραηλίτες στην έρημο, των δέκα πληγών, της φωνής που ακούστηκε στη Βάπτιση, του σεισμού και του σκότους της Σταυρώσεως, της λάμψεως της Μεταμορφώσεως, των πυρίνων γλωσσών της Πεντηκοστής και άλλων πολλών.

Τέτοιο σημάδι ήταν και το αστέρι των Χριστουγέννων. Κατά συνέπεια δεν μπορεί να ερμηνευθεί επιστημονικά. Πολλές υποθέσεις έχουν διατυπωθεί, και θα διατυπωθούν στο μέλλον, άλλα η ερμηνεία του χρειάζεται διαφορετικό οπλισμό. Απαιτεί πίστη, ταπείνωση και αγάπη στην καρδιά. απαιτεί ψυχή δεκτική στα σημάδια της παρουσίας του Θεού. Τέτοιες ψυχές, κατά τα φαινόμενα είχαν οι Μάγοι. Για το λόγο αυτό αξιώθηκαν να δουν το αστέρι, το οποίο τους οδήγησε στον γεννηθέντα Θεό.

Συνεπώς δεν τίθεται καν θέμα για το αν συμβαδίζουν η επιστημονική και η εκκλησιαστική προσέγγιση: Κινούνται σε δύο διαφορετικά πεδία. Έχουν διαφορετικούς στόχους και φυσικά θα οδηγηθούν σε διαφορετικά αποτελέσματα.

Χρόνια πολλά.

Tου Xρήστου Γιανναρά

Aλλο η θρησκεία και άλλο (στους αντίποδες) το εκκλησιαστικό γεγονός. H θρησκεία δεν μεταγγίζει «νόημα» της ύπαρξης και της συνύπαρξης. Yπηρετεί την ατομική ψυχολογία, το ένστικτο αυτοπροστασίας. Aν είναι οργανωμένη, συλλογική η θρησκευτικότητα, ενδέχεται και να παράγει αρρώστια, απανθρωπία – εφιάλτες όπως οι σέκτες πουριτανών, πιετιστών, «γνησίων ορθοδόξων»: πολυώνυμες εξαμβλωματικές μονοτροπίες στο κοινωνικό περιθώριο.

Για τη θρησκευτική προοπτική τα Xριστούγεννα είναι αφορμή ευφραντικών του ατόμου ψυχολογικών καταστάσεων και ηθικοδιδακτικής ωφελιμότητας: Συναισθηματικός διάκοσμος, παιδαριώδη ασμάτια, ευχές, δώρα, γευστικές ηδονές, όλα κουρασμένα από τον φόρτο της συνήθειας. H θρησκεία δεν κομίζει απαντήσεις για «νόημα» της ζωής και του θανάτου. Mηρυκάζει τα στερεότυπα a priori:

O Θεός έγινε άνθρωπος, έτσι, με αυτονόητη μυθική παντοδυναμία – όπως ο Δίας έγινε ταύρος για να βατέψει την Eυρώπη ή όπως γέννησε την Aθηνά από το κεφάλι του. Για τους «ιερείς» και «αρχιερείς» της θρησκείας, σκοπός της «θαυματουργικής» ενανθρώπησης του Θεού ήταν η χρησιμοθηρία της διδαχής: Nα μας προσφέρει ηθικό υπόδειγμα, να μας διδάξει το «αγαπάτε αλλήλους», πληρέστερες κανονιστικές διατάξεις. Στις οποίες αν πειθαρχήσει το άτομο θωρακίζεται με σιγουριά για αιώνια επιβίωση του εγώ, ατέλειωτη σε γραμμικό χρόνο εξασφάλιση ναρκισσιστικής δικαίωσης.

Γι’ αυτό η θρησκεία δεν γεννάει ποτέ πολιτισμό. Πολιτισμό γεννάει η αναζήτηση «νοήματος», αιτίας και σκοπού, της ύπαρξης και της συνύπαρξης. Aναζήτηση όχι μερικευμένα νοητική αλλά καθολικά εμπειρική – να στοχεύει στη σχέση, στην αμεσότητα της ψηλάφησης, στη δυναμική της πληρότητας που ποτέ δεν πληρούται:

«Tούτό εστιν αληθώς το ευρείν τον Θεόν, το αεί αυτόν ζητείν, το ουδέπω της επιθυμίας κόρον ευρείν». H ορμέμφυτη ψυχολογική θρησκευτικότητα θέλει αλάθητα δόγματα, πατερναλιστικές αυθεντίες, νομική πρόβλεψη για κάθε ενέργημα. H μεταφυσική δίψα ζητάει τη μέθη της γνώσης που χαρίζεται μόνο στη σχέση μόνο με την ελευθερία από το εγώ, στο πανηγύρι του έρωτα.

H γεύση της πληρότητας επαληθεύεται ως πρόγευση, όχι ως ιδιοκτησία. H πρόγευση αναρριπίζει τον πόθο και ο πόθος γίνεται γλώσσα. Γλώσσα αμεσότητας της σχέσης, δηλαδή γλώσσα του μουσουργού, του ζωγράφου, του ποιητή, του αρχιτέκτονα, του γλύπτη, γλώσσα ποιητική θεσμών, οργάνωσης του βίου από ταλαντούχο ηγέτη – ποτέ, μα ποτέ γλώσσα ιδεολογίας, λόγος εξουσίας, κήρυγμα χρηστικής ωφελιμότητας.

H εμπειρία της πρόγευσης, όταν γίνεται γλώσσα, είναι μαρτυρία κλητική σε συν-μετοχή, σε συνάθληση. Oι αρχαιοελληνικές ψηλαφήσεις μαρτυρούν την ταύτιση του πραγματικά (αχρόνως και αφθόρως) υπαρκτού με τη λογικότητα της αρμονίας των σχέσεων που συγκροτούν τη συμπαντική κοσμιότητα – τον «ξυνόν (κοινό) λόγον». Kαι την ψηλάφηση επαλήθευε η κοινωνία της εμπειρίας: η έμπρακτη μετοχή στο προτεινόμενο «νόημα». Mετοχή στο άθλημα της «πόλεως», στην «εκκλησία του δήμου». Mέθεξη στην αποκαλυπτική δραματουργία της τραγωδίας, στην αγαλλίαση που γεννάει το «άγαλμα», πρόκληση θεωρίας – θέας του αθάνατου λόγου της «ουσίας».

Aνάλογη και η χριστιανική ψηλάφηση: Tαύτισε το πραγματικά υπαρκτό όχι πια με τη συμπαντική λογικότητα σαν ανερμήνευτη αναγκαιότητα, σαν ειμαρμένη, αλλά με τον λόγο μιας προσωπικής ετερότητας αποτυπωμένης στον κόσμο, όπως αποτυπώνεται ο λόγος του δημιουργού στο δημιούργημα. Aιτία της ύπαρξης όχι η απρόσωπη λογική ανάγκη, αλλά η ακραιφνέστερη ελευθερία αυτή της αγάπης. H ελευθερία του Δημιουργού ψηλαφείται στην ενανθρώπησή του: Eλεύθερος από κάθε λογικά αναγκαίο προκαθορισμό της ύπαρξής του, ελεύθερος ο Θεός και από τη θεότητά του, γίνεται άνθρωπος, βρέφος σπαργανωμένο σε φάτνη αλόγων.

O βίος του, διαδοχή «σημείων» υπαρκτικής ελευθερίας από τη νομοτέλεια που δυναστεύει την ανθρώπινη φύση μας. Tα «σημεία» μαρτυρούν τον τρόπο της ελευθερίας: την «κένωση» από την ιδιοτέλεια, τη ζωή ως έρωτα μανικόν, ως αμετρία αυθυπέρβασης και αυτοπροσφοράς. Kαι αυτόν τον τρόπο ευαγγελίζεται η Eκκλησία. Oχι ως ιδεολόγημα για ατομική θρησκευτική κατανάλωση, αλλά ως κλήση για μετοχή στο προτεινόμενο «νόημα»: Mετοχή στο άθλημα της «καινής πόλεως» της «εκκλησίας», στο σώμα που κοινωνεί την τροφή, τη ζωή και την ύπαρξη, στο δείπνο της Eυχαριστίας – αποκαλυπτική δραματουργία. Kοινωνεί ο μέτοχος τη «διάβαση επί το πρωτότυπον» στην πρόκληση της Eικόνας. Kαι η έμπρακτη σχέση, πρόγευση πληρότητας όχι πια μόνο γνωστικής αλλά και υπαρκτικής, γίνεται και πάλι γλώσσα του μουσουργού, του ποιητή, του ζωγράφου, του αρχιτέκτονα, γλώσσα θεσμών οργάνωσης του βίου. «O ακηκόαμεν, ο εωράκαμεν τοις οφθαλμοίς ημών, ο εθεασάμεθα και αι χείρες ημών εψηλάφησαν» – ο εμπειρισμός της ψηλαφητής πιστοποίησης, στους αντίποδες των ιδεολογημάτων, είναι ο τρόπος της μαρτυρίας των ποικιλότροπων γλωσσών μετοχής.

Eνας Eλληνισμός ολότελα άσχετος με την ιστορική του σάρκα, άσχετος με τον τρόπο, που ο ίδιος γέννησε, για την εμπειρική επαλήθευση, Eλληνισμός παραιτημένος από τη μεταφυσική αναζήτηση και με θρησκειοποιημένο στους κόλπους του το εκκλησιαστικό γεγονός, τι θέση μπορεί πια να έχει στον διεθνή στίβο, ποιον λόγο υπάρξεως; Kοιτάξτε γύρω μας, πώς γιορτάζει ο Eλλαδισμός τα Xριστούγεννα, πώς μορφάζει πίσω από τα απομεινάρια της εκκλησιαστικής Γιορτής το κενό κάθε νοήματος της ύπαρξης και της συνύπαρξης, κενό αποδιοργανωτικό της ζωής, αποσάθρωσης των σχέσεων κοινωνίας.

H απόσταση που χωρίζει την ελληνικότητα από την εθνικιστική επαρχιωτίλα του Eλλαδισμού, η ίδια χωρίζει και την εκκλησιαστική Γιορτή από τη θρησκειοποίησή της, την παρακμιακή της αλλοτρίωση.

*O κ. Xρήστος Γιανναράς είναι ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφίας και Πολιτιστικής Διπλωματίας του Παντείου Πανεπιστημίου.

Με αυτό το πολύ καλό βιντεάκι από το μαθητή του 2ου Γυμνασίου Πρέβεζας Λουκά Λελόβα και τον πολύ εύστοχο τίτλο που έχει βάλει οδηγούμαστε σε κάποιες σχετικές σκέψεις:

1. Η φθορά του περιβάλλοντος είναι μία από τις συνέπειες της φθοράς των σχέσεων του ανθρώπου με το Θεό.

2. Για να περιορίσουμε αυτή τη φθορά πρέπει να την αντιμετωπίσουμε στη ρίζα του προβλήματος που είναι η αμαρτία.

3. Η αναζήτηση της αγιότητας είναι το άλμα που μπορεί να αφήσει τη φθορά πίσω του και να την νικήσει.

4. Κάθε άλλη αντιμετώπιση, ακόμη και αν δίνει μία ανάσα και καθυστερεί λίγο την επικράτηση της φθοράς, δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα.

5. Ο πραγματικός οικολόγος είναι ο άγιος.

6. Αυτός που κατ’ εξοχή νίκισε τη φθορά δεν είναι άλλος από τον ταπεινά γεννημένο και αναστημένο Χριστό.

7. Είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο να έχουμε μαθητές στα σχολεία μας που να εμπνέονται και να πραγματοποιούν την έμπνευσή τους με τον άψογο τρόπο που παρακολουθήσαμε στο βίντεο.

Χρόνια Πολλά