Θανάσης Β. Κούγκουλος

T.C.

Την τελευταία εικοσαετία εισάγονται σε ακαδημαϊκό επίπεδο με αργά αλλά σταθερά βήματα οι Νεοελληνικές Σπουδές στην Τουρκία. Στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας, στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης και στο δικό μας Πανεπιστήμιο της Θράκης στην Αδριανούπολη λειτουργούν Τμήματα και Τομείς Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας ενώ σε διάφορα άλλα Πανεπιστήμια της Τουρκίας η νέα ελληνική γλώσσα προσφέρεται ως μάθημα επιλογής,[1] με πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα για την ανάπτυξη των Νεοελληνικών Σπουδών και την προώθηση του ελληνοτουρκικού διαλόγου φιλίας μέσα από τα πεδία της επιστήμης και του πολιτισμού.

Ειδικότερα στο ζήτημα της έρευνας της νεοελληνικής λογοτεχνίας, αν και την τελευταία περίοδο πυκνώνουν οι σχετικές μεταφράσεις στην τουρκική γλώσσα[2], λείπουν ακόμη πολλά έργα που απαρτίζουν τον λεγόμενο λογοτεχνικό κανόνα της νεοελληνικής γραμματείας. Χαρακτηριστικά μπορούμε να αναφέρουμε την ανυπαρξία σχεδόν του διηγηματογράφου Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (1851-1911), που θεωρείται σημαντικός εκπρόσωπος της πεζογραφίας του 19^ου αιώνα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ασφαλώς στον τομέα αυτό, στη μετάφραση βασικών Νεοελλήνων πεζογράφων και ποιητών, περιμένουμε να δραστηριοποιηθούν συστηματικά οι απόφοιτοι των πανεπιστημιακών Τμημάτων Νεοελληνικών Σπουδών της Τουρκίας και παράλληλα αναμένουμε να προκύψει ένα επιστημονικό δυναμικό που να μελετά, στο πλαίσιο της συγκριτικής γραμματολογίας, την εικόνα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, όπως αυτή εκφράζεται και αποτυπώνεται στη λογοτεχνία. Κυρίως παρατηρείται σοβαρότατη έλλειψη σε βασικά εγχειρίδια για τη νεοελληνική λογοτεχνία, καθώς καμία Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας δεν έχει μεταφραστεί στα τουρκικά. Η δημιουργία των ακαδημαϊκών Τμημάτων Νεοελληνικών Σπουδών στην Τουρκία και οι διδακτικές τους ανάγκες επιβάλλουν ως επιτακτική προτεραιότητα τη μετάφραση επιστημονικά αξιόπιστων Ιστοριών της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.

Προφανώς η μετάφραση του παρόντος εγχειριδίου,[3] που παρουσιάζεται με τη μορφή διδακτικών σημειώσεων για το μάθημα της «Ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» του Τομέα Νέων Ελληνικών στο Τμήμα Βαλκανικών Γλωσσών του Πανεπιστημίου Θράκης, δεν καλύπτει το κενό που προαναφέραμε. Ωστόσο αποτελεί ένα πρώτο βήμα και ένα πολύτιμο εργαλείο για τους φοιτητές μας. Το μικρό αυτό εγχειρίδιο έχει μακρά παράδοση στη διδασκαλία της Ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στον ελληνικό ακαδημαϊκό χώρο. Πρωτοεκδίδεται το 1968 από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και λαμβάνει την οριστική του μορφή το 1977. Έκτοτε αποτελεί ένα από τα βασικά εγχειρίδια του είδους του για τους φοιτητές των Φιλολογικών Τμημάτων στην Ελλάδα. Το 1978 ο συγγραφέας του κυκλοφορεί από τις εκδόσεις του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας μια ολοκληρωμένη και εκτενέστερη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας[4], αφού προηγουμένως, το 1973, εκδίδει μια εκδοχή της στα αγγλικά. Ωστόσο, λόγω των συγκεντρωμένων και εύχρηστων πληροφοριών που παρέχει σε κάποιον που έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με τη νεοελληνική λογοτεχνία, το εγχειρίδιο Συνοπτική Ιστορία της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας παραμένει δημοφιλές και χρήσιμο στους ακαδημαϊκούς κύκλους της Ελλάδας. Για τους φοιτητές μας μεταφράζεται μόνο το τμήμα που εξιστορεί την πορεία της νεοελληνικής λογοτεχνίας (σσ. 11-78) και οι προσθήκες και βελτιώσεις που το αφορούν (σσ. 145-146). Η εκτενής βιβλιογραφία απευθύνεται αποκλειστικά στο ελληνικό κοινό. Ευελπιστούμε στο μέλλον να συντάξουμε μια βιβλιογραφία προσαρμοσμένη στο τουρκικό κοινό που θα περιλαμβάνει τις τουρκικές μεταφράσεις της νεοελληνικής λογοτεχνίας αλλά και μελέτες και εκδόσεις έργων στις ευρωπαϊκές γλώσσες μαζί με ένα ελληνοτουρκικό γλωσσάρι όρων της λογοτεχνίας και της θεωρίας της λογοτεχνίας.

Ο καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας Λίνος Πολίτης (1906 – 1982) είναι γιος του πανεπιστημιακού Νικολάου Γ. Πολίτη, του θεμελιωτή της ελληνικής λαογραφίας. Ο Λίνος Πολίτης διδάσκει στο Αριστοτέλειο  Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης από το 1948 έως το 1969 και το 1980 εκλέγεται τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Ιδίως μελετά την κρητική λογοτεχνία και τον εθνικό ποιητή της Ελλάδας Διονύσιο Σολωμό ενώ η συμβολή του στην ανάδειξη της νεοελληνικής φιλολογίας σε αυτόνομο επιστημονικό κλάδο αναμφίβολα είναι πολύτιμη και καθοριστική[5].

Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλουμε στις πρυτανικές αρχές του Πανεπιστημίου Θράκης, στον Κοσμήτορα της Σχολής Θετικών και Θεωρητικών Σπουδών καθηγητή Ş. Erol OKAN, στον καθηγητή Y. Sümer ATASOY και στον επίκουρο καθηγητή Özkan ERTUĞRUL για την ένθερμη υποστήριξή τους στην ανάπτυξη των νεοελληνικών σπουδών στο Πανεπιστήμιό μας. Επίσης ευχαριστούμε θερμά τον Πρόεδρο του Τμήματος Βαλκανικών Γλωσσών επίκουρο καθηγητή Rifat GÜRGENDERELİ και την Πρόεδρο του Τομέα Νέων Ελληνικών επίκουρη καθηγήτρια Sema SANDALCI για την πολύπλευρη και άοκνη βοήθειά τους και για τη διόρθωση των τουρκικών της μετάφρασης. Τέλος ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ στον φοιτητή μας Χάρη ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ που πραγματοποίησε επιτυχώς το δύσκολο έργο της μετάφρασης.

Θανάσης Β. Κούγκουλος

[1] Για τις νεοελληνικές σπουδές στην Τουρκία βλ.

• Melek DELİLBAŞI, «Οι Νεοελληνικές Σπουδές στην Τουρκία», Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2009 από την ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου Αθηνών: index.php?m=2
• Sema SANDALCI, «Η έρευνα της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας στην Τουρκία», Μανδραγόρας 38 (Απρίλιος 2008), σσ. 31-34.
• İbrahim KELAĞA AHMET, «Οι νεοελληνικές σπουδές στην Τουρκία. Προβλήματα και προοπτικές», Πρακτικά 1^ου Παγκοσμίου Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών, Αθήνα 3-5 Ιουλίου 2008, σσ. 222-226.
• Ferhan KIRLIDÖKME MOLLAOĞLU, «Τα Νέα Ελληνικά στην Άγκυρα», Οροπέδιο 7 (Καλοκαίρι 2009), σσ. 579-589.

[2] Έναν αρκετά ενημερωμένο κατάλογο  ελληνικών βιβλίων που κυκλοφορούν στα τουρκικά έχει αναρτήσει ο μεταφραστής Άρης Τσοκώνας στην ιστοσελίδα της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σερρών. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2009: politistikes.php?id=141

[3] Λίνος ΠΟΛΙΤΗΣ, Συνοπτική Ιστορία της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας. Βιβλιογραφία – Επίμετρο, Δωδώνη, Αθήνα – Γιάννινα 1987.

[4] Λίνος ΠΟΛΙΤΗΣ, Ιστορία της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1989 (5^η έκδοση).

[5] Για τη συμβολή του στη διαμόρφωση της νεοελληνικής φιλολογίας ως αυτοτελούς επιστήμης στην Ελλάδα βλ. Βενετία ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΟΥ, «Η συγκρότηση της νεοελληνικής φιλολογίας και ο Λίνος Πολίτης: Ποίηση, κριτική και επιστήμη», στο Μαίρη ΜΙΚΕ – Μίλτος ΠΕΧΛΙΒΑΝΟΣ – Λίζυ ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΥ (επιμ.), Ο λόγος της παρουσίας. Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Παναγιώτη Μουλλά, Σοκόλης, Αθήνα 1995, σσ. 45-55.

Δεύτερη Έκδοση: 2013

ÖNSÖZ

Son yirmi yılda  Modern Yunan dili eğitimi yavaş fakat emin adımlar ile akademik düzeyde Türkiye’ye giriş yapmıştır. Ankara Üniversitesi’nde, İstanbul Üniversitesi’nde ve Edirne’deki Trakya Üniversite’mizde Yunan Dili ve Edebiyatı bölümleri eğitim vermekte, Türkiye’de bulunan çeşitli üniversitelerde ise Modern Yunan Dili, eğitiminin gelişmesi ve Türk-Yunan dostluğunun ilerlemesi için bilim ve kültür seviyeleri arasında seçmeli ders[1]  olarak öğrencilere sunulmaktadır.

Son dönemlerde özellikle Modern Yunan Edebiyatı araştırması konusunda Türk dilindeki tercümelerin² artmasına rağmen, Modern Yunan gramerinin edebi kanunu oluşturan birçok eser henüz tercüme edilmemiştir. Karakteristik olarak Avrupa düzeyinde 19. yüzyılındaki düz yazının temsilcisi olan öykü yazarı Aleksandros Papadiamantis’ in (1851-1911) tercümelerinin nerdeyse hiç varolmadığını görebilmek mümkündür. Kuşkusuz bu bölümde Modern Yunan Edebiyatı’ nın temel düz yazar ve şairlerinin eserlerini tercüme etmek için Türkiye’ de bulunan Modern Yunan Edebiyatı bölümlerinin mezunlarının sistematik olarak faaliyet göstermelerini beklemekte ve paralel olarak karşılaştırmalı edebiyatın çerçevesinde Modern Yunan Edebiyatı’ ndaki Türk-Yunan ilişkilerinin nasıl aktarıldığını ve ifade edildiğini araştıran bilimsel bir potansiyelin oluşmasını ummaktayız. Özellikle hiçbir Modern Yunan Edebiyatı’ nın tarih kıtabı Türk diline tercüme edilmediği için Modern Yunan Edebiyatı’ na dair temel el kitaplarının ciddi bir eksikliği göze çarpmaktadır. Türkiye’ de akademik Modern Yunan Edebiyatı bölümlerinin kurulması ve eğitim ihtiyaçları, tercüme önceliğinin Modern Yunan Edebiyatı tarihine yönlenmesine mecbur kılmaktadır.

Daha önce sözünü ettiğimiz boşluğun Trakya Üniversitesi Modern Yunan Dili ve Edebiyatı Balkan Dilleri Bölümü’ nün  ‘Modern Yunan Edebiyat tarihi’ dersi için hazırlanmış olan bu el kitabı³ tarafından tam olarak doldurulmasının imkanı olmadığı gözükmektedir. Buna rağmen ilk adımı oluşturmakta ve öğrencilerimiz için çok değerli bir araç olmaktadır. Bu küçük el kitabı Yunan akademi çevresinde, Modern Yunan Edebiyatı tarihinin öğretilmesinde uzun yıllardan beri kullanılmaktadır. İlk kez Selanik Aristotelio Üniversitesi tarafından 1968’ de yayınlanmış ve son şeklini 1977’ de almıştır. O zamandan beri Yunanistan’ daki edebiyat bölümlerinin öğrencileri için türünün en temel el kitaplarından biri olmuştur. 1978’ de kitabın yazarı Yunanistan’ ın Milli Bankası’ nın Eğitim Kurumu’ nun yayınlarından daha geniş bir Modern Yunan Edebiyatı Tarihi⁴ piyasaya çıkarmış, öncesinde ise 1973’ te aynı kitabı ingilizcede yayınlamıştır. Modern Yunan Edebiyatı’ nın tarihi ile ilk kez tanışan biri için bir araya getirilmiş ve kullanışlı bilgiler sunduğu için  Modern Yunan Edebiyatı Kısa Tarihi Yunanistan’ nın akademik çevresinde hala popüler ve kullanışlı sayılmaktadır. Öğrencilerimiz için sadece Modern Yunan Edebiyatı’ nın gidişatını anlatan bölüm (sayfa 11-78) ve kitap ile alakalı olan ilaveler ve geliştirmeler bölümü (sayfa 145-146) tercüme edilmiştir. Geniş kaynakçası sadece Yunan okuyucu kitlesine hitap etmektedir. Gelecekte Türk okuyucuya hitap eden, Modern Yunan Edebiyatı’ nın tercümelerini, aynı zamanda Avrupa dillerindeki araştırma ve eserlerin yayınlarını içeren bir kaynakça, yanında da edebiyat terimleri ve teorilerinden oluşan Türkçe-Yunanca bir sözlük düzenlemeyi ümit etmekteyiz.

Modern Yunan Edebiyatı profesörü Linos Politis (1906 – 1982), üniversite öğretim üyesi ve Yunan halk bilimi kurucusu Nikolaos G.Politis’ in oğludur. Linos Politis, Selanik’ in Aristotelio Üniversitesi’ nde 1948’ den 1969’ a kadar eğitim vermiş ve 1980’ de Atina Akademisi’ nin düzenli üyesi olmuştur. Özellikle Girit edebiyatı ve Yunanistan’ ın milli şairi Dionisios Solomos ile ilgilenmiş, Modern Yunan Edebiyatı’ ın yükselmesinde önemli bir rol oynamış ve çok değerli katkılarda bulunmuştur⁵.

Üniversite’ mizdeki Modern Yunan Dili ve Edebiyatı Bölümü’ ne verdikleri candan destekleri nedeni ile özellikle Trakya Üniversitesi Rektörlüğü’ ne, Fen-Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ş. Erol OKAN’ a, Prof. Dr. Y. Sümer ATASOY’ a ve Yrd. Doç. Dr. Özkan ERTUĞRUL’ a teşekkür borçluyuz. Ayrıca eski Balkan Dilleri Bölümü Başkanı Yrd. Doç. Dr. Rifat GÜRGENDERELİ’ ye ve yeni Bölümü Başkanı Yrd. Doç. Dr. Sema SANDALCI’ ya Türkçe tercümelerinin düzeltilmesinde gösterdikleri çok yönlü ve yorulmak bilmeyen çalışmaları nedeni ile içtenlik ile teşekkür etmekteyiz. Son olarak zor tercüme işini başarı ile gerçekleştiren öğrencimiz Haralambos Nikolayidis’ e teşekkür ederiz.

Öğr. Gör. Tanasis KUNGULOS

Editör

[1] Türkiye’ deki Modern Yunanca eğitimi için bakınız:

• Prof. Dr. Melek DELİLBAŞI, ‘İ Neoelinikes Spudes Stin Turkia (Türkiye’ deki Modern Yunanca eğitimi)’, 30 Ağustos 2009 tarihinde Atina Üniversitesi tarafından düzenlenmiştir: http://kapodistriako.uoa.gr/stories/064_op_01/index.php?m=2

• Yrd.Doç.Dr. Sema SANDALCI, ‘İ erevna tis ellinikis glosas ke logotehnias stin Turkia (Türkiye’ de Yunan dili ve edebiyatı araştırması)’, Mandragoras 38 (Nisan 2008), s. 31-34.
• Öğr.Gör.Dr. İbrahim KELAĞA AHMET, ‘İ neoelinikes spudes stin Turkia. Provlimata ke prooiptikes (Türkiye’ deki Modern            Yunanca eğitimi. Sorunlar ve geleceğe ilişkin beklentiler)’,   1.Uluslararası Modern Yunanca Eğitim Kongresi tutanağı, Atina     3-5 Temmuz 2008, s. 222-226. 30 Ağustos 2009’ da düzenlenmiştir:            http://neoellinikesspoudes.elladastonkosmo.gr/files/BIBLIO%20            PRAKTIKWN1.pdf
• Öğr.Gör.Dr. Ferhan KIRLIDÖKME MOLLAOĞLU, ‘Ta nea ellinika stin Angira (Modern Yunanca Ankara’ da)’, Oropedio 7 (2009 Yaz’ ı),  s. 579-589.

2 Serez Merkez Belediye Kütüphanesi’ nin sitesinde tercüman Aris Tsokonas Türkiye’ de bulunan Yunan kitaplarının tercümelerini gösteren geniş bir liste sunmuştur. 30 Ağustos 2009’ da düzenlenmiştir: http://www.serrelib.gr/politistikes.php?id=141

³ Prof.Dr. Linos POLİTİS, Sinoptiki İstoria tis Neas Elinikis Logotehnias (Modern Yunan Edebiyatı’ nın Kısa Tarihi Kaynakça-İlave), Dodoni Yayınları, Atina-Yanya 1987.

⁴Prof.Dr. Linos POLİTİS, İstoria tis Neas Elinikis Logotehnias (Modern Yunan Edebiyatı’ nın Tarihi), Yunanistan Milli Bankası Eğitim Kurumu, Atina 1989 (5. Baskı).

⁵ Modern Yunan Edebiyatı’ na vermiş olduğu katkıları görmek için bakınız: Doç.Dr. Venetia APOSTOLİDU, ‘İ singrotisi tis neoelinikis filologias ke o Linos Politis: piisi, kritiki ke epistimi (Modern Yunan Edebiyatı’ nın kurulması ve Linos Politis: Şiir sanatı, eleştiri ve bilim), Meri MİKE – Miltos PEHLİVANOS – Lizi ÇİRİMOKU (düzenleme), O logos tis parusias. Timitikos tomos gia ton kathigiti Panagioti Mula (Varlığın sebebi. Profesör Panagiotis Mulas için onur sayısı), Sokoli Yayınları, Atina 1995, s. 44-45.