Δύο μυθιστορήματα στο περιθώριο της πεζογραφίας του 1880:
Η εικόνα του Έλληνα αστού της οθωμανικής περιφέρειας
Θανάσης Β. ΚΟΥΓΚΟΥΛΟΣ
Περίληψη
Στην ανακοίνωσή μας ασχολούμαστε με δύο άγνωστα μυθιστορήματα του ύστερου 19ου αιώνα, των οποίων οι συγγραφείς και οι ήρωες προέρχονται από τον χώρο του έξω ελληνισμού της περιφέρειας του οθωμανικού κράτους. Και τα δύο έργα κινούνται στο περιθώριο του λογοτεχνικού και ειδολογικού κανόνα της πεζογραφίας του 1880. Πρόκειται για το «μυθιστορικόν ειδύλλιον» Θρακικαί Σκηναί του Σαράντου Ι. Σαραντίδη (Εν Κωνσταντινουπόλει 1891) και το «πρωτότυπον Ηπειρωτικόν μυθιστόρημα ή σκηνή εν Ιωαννίνοις» Η μυστική θυρίς του Λεωνίδα Μ. Βασιλειάδου (Εν Κωνσταντινουπόλει 1900).
Ο Θρακιώτης Σαράντης Ι. Σαραντίδης υπογράφει το μυθιστόρημά του ως φοιτητής της Ιατρικής. Κατάγεται από την Τυρολόη Ανατολικής Θράκης. Λαμβάνει το πτυχίο του το 1895 από το Πανεπιστήμιο Αθηνών με «Λίαν Καλώς» και ασκεί το επάγγελμα του ιατρού στη Ραιδεστό. Μετά το 1900 δραστηριοποιείται στους κόλπους της ελληνικής κοινότητας της πόλης ως μέλος της διοίκησης του συλλόγου «Αναγνωστήριο ¨Η Βισάνθ稻 και της αντιπροσωπείας της κοινότητας. Εκλέγεται βουλευτής Ραιδεστού στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση (1920 – 1922). Ο Ηπειρώτης Λεωνίδας Μ. Βασιλειάδης (Μέβγεζα Πωγωνίου 1876 – 1920) είναι γιος του επιχειρηματία στην Κωνσταντινούπολη και στη Βοστίνα Μανθάκη Βασιλειάδη. Σπουδάζει στο Πωγώνι και στη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων, χρηματίζει διευθυντής του μονοπωλίου καπνού στη Βοστίνα, εκδίδει το ημερολόγιο Ηπειρωτικός Αστήρ (1904) και καταγίνεται με τη λογοτεχνία, την πολιτική και κοινωνική αρθογραφία, τη λαογραφία, την τοπική Ιστορία της Ηπείρου και τη συλλογή δημοτικών τραγουδιών.
Κοινός παρανομαστής των εν λόγω μυθιστορημάτων είναι μία ρομαντικών καταβολών ιστορία αγάπης που εκτυλίσσεται στον γενέθλιο τόπο των συγγραφέων (Τυρολή/Ραιδεστός – Ιωάννινα). Δύο ταξικά αταίριαστοι νέοι ερωτεύονται σφόδρα, υπερπηδούν πλήθος εμποδίων και ο έρωτάς τους καταλήγει σε αίσιο τέλος. Συγκεκριμένα, στο Θρακικαί Σκηναί ο Στέφανος από την Τυρολόη, γιος του πλούσιου κτηματία Λυσιμάχου και μεγαλωμένος στο σπίτι του Σιορ Αλέξανδρου στη Ραιδεστό, γνωρίζει στην Ηράκλεια την πανέμορφη αλλά κοινωνικά κατώτερή του Ιάνθη και την ερωτεύεται αμέσως. Τον έρωτά του αντιμάχονται ο πατέρας του, ένας αντίζηλος, ο Αναστάσιος Περπίνης και κυρίως ο Γεράσιμος, το ψυχοπαίδι του Σιορ Αλέξανδρου που είναι εγκληματική φύση. Ο Γεράσιμος συνεταιρίζεται με τον Περπίνη και συκοφαντούν τον Στέφανο για τον φόνο του γιου του Σιορ Αλέξανδρου. Ο Στέφανος οδηγείται άδικα στη φυλακή και η Ιάνθη καταφεύγει, έπειτα από δολοπλοκίες της συμμορίας του Γεράσιμου, στη Σηλύμβρια. Ο Στέφανος απελευθερώνεται από τη φυλακή και ανέρχεται σε υψηλά αξιώματα ενώ η Ιάνθη σχεδιάζει να αυτοκτονήσει, για να μην υποκύψει στις ερωτικές επιθυμίες του προστάτη της στη Σηλύμβρια. Στο τέλος θριαμβεύει η αρετή, καθώς ο Στέφανος συλλαμβάνει τον κακούργο Γεράσιμο, παντρεύεται την Ιάνθη και το δικαστήριο καταδικάζει σε θάνατο τον υπαίτιο των δεινών του. Στο Η μυστική θυρίς ο πλούσιος Αιμίλιος και η φτωχή Αγγελική, από τα Ιωάννινα, ανταλλάσσουν όρκους αγάπης και υπόσχονται να παντρευτούν. Η ευκατάστατη οικογένεια του Αιμίλιου αναχωρεί για την Κωνσταντινούπολη και ο Θωμάς, ο μάγειρας της οικογένειας, αρχικά βοηθά τον Αιμίλιο αλλά μετά τον προδίδει διότι ποθεί ερωτικά την Αγγελική. Στην Κωνσταντινούπολη ο πατέρας του Αιμίλιου θέλει να τον παντρέψει με μία ομογενή, κόρη πλούσιας οικογένειας. Ο Αιμίλιος αρνείται πεισματικά και απειλεί ότι θα σκοτωθεί. Ο Θωμάς, κατά θεία δίκη, δολοφονείται από μία γυναίκα που ξεγέλασε ενώ το κορίτσι της Κωνσταντινούπολης πεθαίνει αιφνιδίως. Έπειτα από ένδεκα ολόκληρους μήνες ο Αιμίλιος επιτέλους επιστρέφει στα Ιωάννινα για να παντρευτεί την Αγγελική.
Τα δύο μυθιστορήματα ακολουθούν τύπους και μοτίβα της προγενέστερης πεζογραφίας των ρομαντικών χρόνων σε συνδυασμό με στοιχεία και κατακτήσεις του ρεύματος της λεγόμενης ηθογραφίας. Παρότι διαδραματίζονται εντός του οθωμανικού κράτους σχεδόν αγνοούν τον τουρκικό παράγοντα. Με φόντο την παρόμοια ερωτική πλοκή αναπαριστούν την ιδεολογία της ελληνικής αστικής κοινωνίας των επαρχιών της οθωμανικής αυτοκρατορίας στα τέλη του 19ου αιώνα.
Αφήστε μια απάντηση