«Ηθογραφικό διήγημα και έξω ελληνισμός στον ύστερο 19ο αιώνα: η περίπτωση του Νικολάου Β. Φαρδύ από τη Σαμοθράκη», Πρακτικά Β’ Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών Η Ελλάδα των Νησιών από τη Φραγκοκρατία ως σήμερα, Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών – Τμήμα Φιλολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης, Ρεθύμνο 10 – 12 Μαίου 2002, Τόμος Α΄, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2004, σσ. 295-310.
Στην ανακοίνωσή μας αναφερόμαστε στο άγνωστο και αδημοσίευτο, στην πλειονότητά του, σωζόμενο πεζογραφικό έργο του λόγιου Νικολάου Β. Φαρδύ (1853 – 1901) από τη Σαμοθράκη. Τα αφηγήματα του Φαρδύ εμφανίζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη φιλολογική έρευνα. Κατά τη γνώμη μας συμβάλλουν στη συζήτηση για τη διαμόρφωση και την εξέλιξη της ηθογραφικής πεζογραφίας της γενιάς του 1880 και μας αποκαλύπτουν έναν αρκετά ικανό διηγηματογράφο της περιόδου από τη λογοτεχνικά πενιχρή τουρκοκρατούμενη Ελλάδα του τέλους του 19ου αιώνα.
Απ΄ όσο γνωρίζουμε μόνο ένα διήγημα του δημοσιεύτηκε όταν ζούσε («Ανθρωποσώστης αίλουρος») στην εφημερίδα Αμάλθεια της Σμύρνης το 1891, σύμφωνα με σημείωση που καταχωρείται στο αρχείο του. Τα ευρισκόμενα σήμερα πεζογραφήμάτα του σώζονται σε χειρόγραφη μορφή. Βρίσκονται διάσπαρτα, μεταξύ διαφόρων άλλων εργασιών, σε δύο αυτόγραφα τετράδια – ημερολόγια (στο αρχείο Ι. Δραγούμη της Γενναδείου Βιβλιοθήκης και στην κατοχή του κ. Νικολάου Ρηγόπουλου, συγγενή του Φαρδύ), γραμμένα, όπως συνήθιζε, χωρίς τόνους και πνεύματα.
Από αυτά ολοκληρώνονται επτά, ημιτελές παραμένει ένα και δύο αφορούν απλώς σύντομες σημειώσεις για μία σχεδιαζόμενη συλλογή διηγημάτων και ένα αυτοτελές διήγημα. Η έκταση τους είναι μικρή με εξαίρεση ένα βιβλίο-διήγημα, όπως το χαρακτηρίζει ο ίδιος, που έχει τα γνωρίσματα της νουβέλας. Όλα τα πεζογραφήματα ακολουθούν τις σταθερές του ηθογραφικού διηγήματος του τέλους του 19ου αιώνα, εικονογραφούν, προπάντων, σκηνές από την καθημερινή ζωή της Σαμοθράκης του καιρού του και στηρίζονται στη δυναμική χρήση της ειρωνείας. Η γλώσσα διακυμαίνεται από την αυστηρή καθαρεύουσα έως τη μεικτή και τη δημοτική ενώ στους διαλόγους απαντώνται, με κάποια προσαρμογή, στοιχεία του Σαμοθρακίτικου ιδιώματος.
Πάντως η περίπτωσή του -καθώς γράφει λίγα μόλις χρόνια αργότερα από τον πρωτοπόρο στο είδος, παρομοίως σπουδαγμένο στο εξωτερικό και επίσης Θράκα Γ. Βιζυηνό- προσφέρεται για να αναλυθούν ορισμένες ειδικότερες πτυχές της πεζογραφίας κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, όπως:
- η αναζήτηση του ρόλου που έπαιξε η Κωνσταντινούπολη και γενικότερα η τουρκοκρατούμενη Ανατολή
και
- η ερμηνεία του διαφορετικού ιδεολογικού υπόβαθρου που διακρίνει τα αφηγήματα ορισμένων πεζογράφων της ομογένειας/διασποράς στη γενιά του 1880 (π.χ. του Βιζυηνού, του Βικέλα και εν μέρει του Φαρδύ). Η ομάδα αυτών των λογοτεχνών απομακρύνεται από την καθαρά ειδυλλιακή και εξιδανικευμένη απόδοση της εντοπιότητας, στην οποία προφανώς υποκρύπτεται μία σύνδεση με τον μεγαλοϊδεατισμό του τότε ελληνικού κράτους, και στρέφεται πρώιμα προς την ανάδειξη της μη ιδανικής πλευράς της υπαίθρου.
Αφήστε μια απάντηση