Αρχείο ετικέτας Σταύρος Ζουμπουλάκης

Η γενναιότητα της μετριοπάθειας

Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗ

Ο αποτροπιαστικός αποκεφαλισμός του γυμνασιακού καθηγητή Σαμουέλ Πατί, σε προάστιο του Παρισιού, στις 16 Οκτωβρίου 2020, συγκλόνισε τη Γαλλία. Ακολούθησε λίγες μέρες αργότερα (29 Οκτωβρίου 2020) η δολοφονία τριών ανθρώπων στη Νίκαια, μέσα στην εκκλησία της Παναγίας (του νεωκόρου και δύο γυναικών που είχαν μπει να προσευχηθούν). Το κακό τρίτωσε με την επίθεση στη Βιέννη (3 Νοεμβρίου 2020), που άφησε πίσω της τέσσερις νεκρούς και αρκετούς τραυματίες. 

Η ισλαμιστική ιδεολογία οπλίζει το χέρι των οπαδών της και απειλεί τη ζωή των ανθρώπων. Η Γαλλία είναι η ευρωπαϊκή χώρα που έχει χτυπηθεί περισσότερο από όλες. Η Νίκαια για δεύτερη φορά μέσα σε λίγα χρόνια: Το 2016, στις 14 Ιουλίου, ημέρα εορτασμού της εθνικής επετείου, μέτρησε 86 νεκρούς και περίπου 500 τραυματίες. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι κοινωνίες πρέπει να προστατευθούν από την ισλαμιστική βία. Αυτονόητα πράγματα, τα οποία είμαστε υποχρεωμένοι να επαναλαμβάνουμε. Το ερώτημα είναι με ποιον τρόπο θα προστατευθούν. Αρκεί η ενίσχυση των στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων στους δρόμους που υποσχέθηκε ο πρόεδρος Μακρόν; Εδώ είναι που αρχίζουν οι διαφορές και οι διχογνωμίες. Στη Γαλλία, στην οποία θα περιοριστούμε, η συζήτηση είναι ζωηρή, αλλά τα επιχειρήματα δεν είναι πάντα δίκαια και αληθινά, συχνά μάλιστα όχι μόνο δεν φωτίζουν το ζήτημα, αλλά ρίχνουν λάδι στη φωτιά.

Παράδειγμα ενός τέτοιου αστάθμητου, υπερβολικού ιδεολογικού λόγου ήταν οι δηλώσεις του υπουργού Παιδείας Ζαν-Μισέλ Μπλανκέ στην τηλεόραση (Europe 1), στις 22 Οκτωβρίου 2020, ότι «αυτό που ονομάζουμε ισλαμοαριστερισμό (islamo-gauchisme) σαρώνει τα πανεπιστήμια», για να προσθέσει την ίδια μέρα στη Γερουσία ότι το ρεύμα αυτό νομιμοποιεί το έγκλημα. Οι δηλώσεις προκάλεσαν έντονη αντιπαράθεση. Ο όρος που χρησιμοποίησε ο υπουργός είναι πολεμικός, όσο και ο παλαιότερός του «εβραιομπολσεβικισμός», και άρα δεν ενδιαφέρεται για αποχρώσεις. Δεν ενδιαφέρεται καν για τη θεμελιακή διάκριση ανάμεσα στη θρησκεία του Ισλάμ και στο πολιτικό Ισλάμ, αλλά ενοχοποιεί μοιραία όλους τους πιστούς του Ισλάμ της Γαλλίας, οι οποίοι, σημειωτέον, δεν είναι Μαροκινοί ή Τυνήσιοι ή ό,τι άλλο, κατά πως λένε τα ΜΜΕ, αλλά Γάλλοι. Εχουν γεννηθεί στη Γαλλία, εργάζονται και φορολογούνται στη Γαλλία, έχουν πάει σε γαλλικό σχολείο, η μόνη γλώσσα που μιλούν είναι τα γαλλικά. Στο κλίμα αυτό, όποιος τολμήσει να υπερασπιστεί μουσουλμάνο έναντι, επί παραδείγματι, μιας αστυνομικής αυθαιρεσίας κατηγορείται αμέσως για ισλαμοαριστερισμό. Ο υπουργός έκανε λόγο και για την αποφασιστικότητα της γαλλικής Δημοκρατίας να τον αντιμετωπίσει, κάτι που δεν θα χρειαζόταν μάλλον αν είχε δείξει την ίδια αποφασιστικότητα να ενσωματώσει τους φτωχούς Γάλλους μουσουλμάνους.

Κάθε φορά που το θέμα του Ισλάμ έρχεται στη δημόσια συζήτηση θα συνοδευτεί πάντα με την περιβόητη ουδετεροθρησκία (laïcité). Εχουμε και άλλες φορές γράψει για αυτήν, και θα αρκεστούμε εδώ να θυμίσουμε ότι είναι μια ειρηνική ιδέα, που αποβλέπει στην κοινωνική ειρήνη και όχι στη διαίρεση, στον στιγματισμό και στον πόλεμο. Την ειρηνική αυτή ιδέα, στη σημερινή Γαλλία, πολλοί την έχουν κάνει όπλο εναντίον των μουσουλμάνων της χώρας και της θρησκείας του Ισλάμ εν γένει. Είναι αναμενόμενο επομένως να την ανεμίζει σήμερα ως σημαία της και η γαλλική αντιμεταναστευτική Ακροδεξιά. Πολλοί ρητορεύουν στα ΜΜΕ και στα λεγόμενα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υψώνοντας το λάβαρο της laïcité και ιδεάζονται ότι είναι γενναίοι μαχητές στον αγώνα υπέρ της γαλλικής République. Προτιμώ τη γενναιότητα της μετριοπάθειας, κυρίως τις στιγμές της πόλωσης, γιατί πράγματι η μετριοπάθεια θέλει πνευματική τόλμη, μια ειδικού τύπου γενναιότητα, εξαιρετικά δυσκατόρθωτη. 

Επειδή η δολοφονία του Σαμουέλ Πατί συνδέεται με τις γελοιογραφίες του Μωάμεθ στο Charlie Hebdo, η συζήτηση περιστράφηκε και γύρω από το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης. Μια εκδήλωσή του είναι και το δικαίωμα στη γελοιογράφηση. Ολοι χαιρόμαστε τις γελοιογραφίες στις εφημερίδες, που μας βοηθούν να παίρνουμε απόσταση και από τις δικές μας πεποιθήσεις. Υπάρχει, ωστόσο, ένας θεμελιώδης περιορισμός του δικαιώματος αυτού, που δεν συγκεκριμενοποιείται πάντα νομικά, και αυτός είναι ο σεβασμός του άλλου. Ο Ζιλ Φερί (1832-1893), ο πατέρας του σημερινού δημόσιου γαλλικού σχολείου, του δωρεάν, υποχρεωτικού και ουδετερόθρησκου, θα απευθύνει ένα γράμμα στους Γάλλους δασκάλους (27 Νοεμβρίου 1883) τη δεύτερη χρονιά εφαρμογής του νόμου της 28ης Μαρτίου 1882, ο οποίος θέσπιζε την υποχρεωτικότητα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και τη θρησκευτική ουδετερότητα, καταργώντας το μάθημα των θρησκευτικών και αντικαθιστώντας το με μάθημα ηθικής και πολιτικής αγωγής. Το γράμμα αυτό μας το θύμισαν οι Ολιβιέ Μονζέν και Ζαν-Λουί Σλεγκέλ στο καλύτερο κείμενο που γράφτηκε στον γαλλικό Τύπο (Le Monde, 3.11.2020) μετά τη δολοφονία του Σαμουέλ Πατί. 

Επειδή το μάθημα της ηθικής αγωγής ήταν καινούργιο, ο Φερί είχε την αγωνία μήπως κατά τη διδασκαλία του κάποιος δάσκαλος πληγώσει με τα λεγόμενά του έναν μικρό μαθητή. Πρότεινε, λοιπόν, τον εξής πρακτικό κανόνα στον καλό δάσκαλο που βρισκόταν σε αμηχανία μέχρι ποιο σημείο να προχωρήσει: «αναρωτηθείτε […] αν ένας και μόνο τίμιος άνθρωπος θα μπορούσε να πληγωθεί από αυτό που πρόκειται να πείτε. Αναρωτηθείτε αν ένας πατέρας, λέω ένας και μόνο, ακούγοντάς σας μέσα στην τάξη, θα μπορούσε με καλή πίστη να αρνηθεί τη συγκατάθεσή του σε αυτό που θα σας άκουγε να λέτε. Αν ναι, τότε αποφύγετε να το πείτε». Τόση ήταν η έγνοια του πατέρα του γαλλικού ρεπουμπλικανικού σχολείου για να μην νιώσει θιγμένος και πληγωμένος ούτε ένας μικρός μαθητής από τα λεγόμενα του δασκάλου του μέσα στην τάξη!

ΠΗΓΗ

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Πίστη – Ετήσιο Συνέδριο του Άρτου Ζωής 2018

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Το θέμα του φετινού, ένατου κατά σειρά, Συνεδρίου του Άρτου Ζωής είναι η πίστη. Το συνέδριο θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 23 και το Σάββατο 24 Νοεμβρίου 2018, στην Αίθουσα Λόγου της Στοάς του Βιβλίου (Αρσάκειο Μέγαρο, Πεσμαζόγλου 5 & Σταδίου).

AZ

Πρόγραμμα

Παρασκευή, 23 Νοεμβρίου 2018

5.00 μ.μ. Xαιρετισμός (Σταύρος Ζουμπουλάκης).

Α΄ συνεδρία (πρόεδρος: Σταύρος Γιαγκάζογλου).

5.10 μ.μ. Χρήστος Καραγιάννης, επίκ. καθηγητής στο Τμήμα Θεολογίας του ΕΚΠΑ, H πίστη ως ενοποιητικό στοιχείο στον βιβλικό Ισραήλ.

5.30 μ.μ. Μόσχος Γκουτζιούδης, επίκ. καθηγητής στο Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ, Η πίστη στις διηγήσεις θαυμάτων. Από την Πεντάτευχο στα συνοπτικά Ευαγγέλια.

5.50 μ.μ. Αικατερίνη Τσαλαμπούνη, αναπλ. καθηγήτρια στο Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του ΑΠΘ, «Πίστις Χριστού»: όρος-κλειδί στην παύλεια σωτηριολογία.

6.10 μ.μ. Συζήτηση.

6.40 μ.μ. Διάλειμμα.

Β΄ συνεδρία (πρόεδρος: Μόσχος Γκουτζιούδης).

6.50 μ.μ. Γιώργος Καραμανώλης, αναπλ. καθηγητής στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Βιέννης, H «πίστις» ως τεχνικός φιλοσοφικός όρος στην ελληνιστική φιλοσοφία και στον Φίλωνα τον Αλεξανδρέα.

7.10 μ.μ. Σταύρος Γιαγκάζογλου, επίκ. καθηγητής στο Τμήμα Θεολογίας του ΕΚΠΑ, Πίστη και γνώση στην πατερική θεολογία. Η ερμηνευτική των Ελλήνων Πατέρων στη βιβλική θεώρηση της εν Χριστώ πίστης.

7.30 μ.μ. Συζήτηση.

Σάββατο, 24 Νοεμβρίου 2018

Γ΄ συνεδρία (πρόεδρος: Στέλιος Βιρβιδάκης).

10.00 π.μ. Κώστας Ανδρουλιδάκης, καθηγητής στο Τμήμα ΦΚΣ του Πανεπιστημίου Κρήτης, Έννοια και λειτουργία της πίστης στη φιλοσοφία του Καντ.

10.20 π.μ. Γιάννης Πίσσης, επίκ. καθηγητής στο Τμήμα ΦΚΣ του Πανεπιστημίου Κρήτης, Δος μοι πα στω. Ο Γιακόμπι για τον Λόγο και την πίστη.

10.40 π.μ. Χαράλαμπος Βέντης, επίκ. καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας του ΕΚΠΑ, Ένας χριστιανισμός της καρδιάς: Η απολογητική της καταφυγής στο συναίσθημα στο έργο του Φρήντριχ Σλαϊερμάχερ.

11.00 π.μ. Συζήτηση.

11.30 π.μ. Διάλειμμα.

Δ΄ συνεδρία (πρόεδρος: Κώστας Ανδρουλιδάκης).

11.40 π.μ. Βασιλική Τσακίρη, διδάσκουσα στο ΕΑΠ, Εκφάνσεις της πίστης στο έργο του Σαίρεν Κίρκεγκωρ.

12.00 μ.μ. Μιχάλης Πάγκαλος, διδάσκων στο ΕΚΠΑ. Ο  Άλασνταιρ Μακιντάιρ μεταξύ πίστης και Λόγου.

12.20 μ.μ. Στέλιος Βιρβιδάκης, καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του ΕΚΠΑ, Η ηθική της πίστης.

12.40 μ.μ. Μιχάλης Φιλίππου, διδάσκων στο ΕΚΠΑ, Βούληση και θρησκευτική πίστη.

1.00 μ.μ. Συζήτηση.

Ε΄ συνεδρία (πρόεδρος: Βασιλική Τσακίρη).

5.30 μ.μ. Γιώργος Βλαντής, διευθυντής του Συμβουλίου των Εκκλησιών της Βαυαρίας, επιστημονικός συνεργάτης. της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, Η πίστη στον Καρλ Μπαρτ.

5.50 μ.μ. Άγγελος Γουνόπουλος, πολιτικός επιστήμονας, Το «πρωτείο της πίστης» στη Θεολογία της απελευθέρωσης.

6.10 μ.μ. Σταύρος Ζουμπουλάκης, πρόεδρος ΔΣ Άρτου Ζωής, Πίστη και αγάπη.

6.30 μ.μ. Συζήτηση.

Πέντε αιώνες Μεταρρύθμιση

Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗ

Το 2017 εορτάζονται σε όλο τον κόσμο τα 500 χρόνια από τη θυροκόλληση των 95 θέσεων του Λουθήρου στον πανεπιστημιακό ναό, που ήταν ταυτόχρονα και ναός του κάστρου της Βιτεμβέργης. Αυτή θεωρείται συμβολικά η γενέθλια πράξη του προτεσταντισμού. Στον φετινό εορτασμό μετέχουν άνθρωποι και θεσμοί κάθε πνευματικής και κοσμοθεωρητικής κατεύθυνσης, και ευλόγως αφού ο Λούθηρος και ο προτεσταντισμός διαμόρφωσαν καθοριστικά την πολιτιστική φυσιογνωμία της Ευρώπης και, σχεδόν αποκλειστικά, της Αμερικής.

Στον εορτασμό μετέχουν και χριστιανικές Εκκλησίες και οργανώσεις. Τι ακριβώς όμως τιμούν οι χριστιανοί όταν εορτάζουν ένα γεγονός που δίχασε τον δυτικό χριστιανισμό και προκάλεσε πολέμους, συγκρούσεις, αίμα και διωγμό εκατέρωθεν;

Ο Λούθηρος θυροκόλλησε τις 95 θέσεις, γραμμένες στα λατινικά, στις 31 Οκτωβρίου, την παραμονή δηλαδή της εορτής των Αγίων Πάντων, κατά το εορτολόγιο της Καθολικής Εκκλησίας, ημέρα κατά την οποία τιμάται η μνήμη όλων των αγίων των απ’ αιώνος ευαρεστησάντων, και προπαραμονή της ημέρας των κεκοιμημένων, όταν τα πλήθη των προσκυνητών συνέρρεαν στη Βιτεμβέργη, για να λάβουν συγχώρεση, δηλαδή να αγοράσουν συγχωροχάρτια, προσκυνώντας τα προσφιλή τους λείψανα. Την ίδια ακριβώς μέρα, σχεδόν πέντε αιώνες αργότερα, 31 Οκτωβρίου 2016, ο Πάπας Φραγκίσκος πήγε στη Σουηδία, όπου συνεόρτασε και συμπροσευχήθηκε με τον πάστορα Μάρτιν Γιούνγκε (Martin Junge), γενικό γραμματέα της Παγκόσμιας Λουθηρανικής Ομοσπονδίας, στον λουθηρανικό καθεδρικό ναό της Λουντ, της πόλης δηλαδή στην οποία ιδρύθηκε, το 1947, η Ομοσπονδία αυτή. Εξέδωσαν και κοινή δήλωση. Παραθέτω ορισμένα αποσπάσματά της: «Ενώ είμαστε βαθιά ευγνώμονες για τα πνευματικά και θεολογικά δώρα που λάβαμε από τη Μεταρρύθμιση, ομολογούμε επίσης και λυπούμαστε πολύ ενώπιον του Χριστού που λουθηρανοί και καθολικοί πλήγωσαν την ορατή ενότητα της Εκκλησίας. Οι θεολογικές διαφορές συνοδεύτηκαν από προκαταλήψεις και συγκρούσεις και η θρησκεία έγινε εργαλείο στην υπηρεσία πολιτικών σκοπών. Η κοινή πίστη στον Ιησού Χριστό και το βάπτισμά μας απαιτούν από εμάς καθημερινή μετάνοια, με την οποία απορρίπτουμε τις ιστορικές διαφωνίες και συγκρούσεις που εμποδίζουν το λειτούργημα της συμφιλίωσης. Ενώ το παρελθόν δεν μπορεί να αλλάξει, μπορούν ωστόσο να μεταμορφωθούν η μνήμη και ο τρόπος της μνήμης. Προσευχόμαστε για τη θεραπεία των πληγών μας και των αναμνήσεων που σκοτεινιάζουν το βλέμμα του ενός για τον άλλο. […] Απευθύνουμε έκκληση σε όλες τις λουθηρανικές και καθολικές ενορίες και κοινότητες να είναι τολμηρές και δημιουργικές, χαρούμενες και γεμάτες ελπίδα στη δέσμευσή τους να συνεχίσουν τη μεγάλη περιπέτεια που βρίσκεται ενώπιόν μας. […] Ριζωμένοι στον Χριστό και δίνοντας τη μαρτυρία γι’ αυτόν, ανανεώνουμε την αποφασιστικότητά μας να είμαστε πιστοί κήρυκες της δίχως όρια αγάπης του Θεού για όλη την ανθρωπότητα».

Η κοινή δήλωση του Προκαθημένου της Καθολικής Εκκλησίας και του γενικού γραμματέα της Παγκόσμιας Λουθηρανικής Ομοσπονδίας ορίζει ακριβώς τον λόγο, το πνεύμα και την κατεύθυνση του εορτασμού, εκ μέρους των χριστιανών, της πεντακοσιοστής επετείου της Μεταρρύθμισης. Το πνεύμα αυτό δεν μπορεί να είναι άλλο από εκείνο που έχει καλλιεργήσει με τα χρόνια ο οικουμενικός διάλογος, προς την κατεύθυνση της χριστιανικής συμφιλίωσης.

Για κάθε σώφρονα και καλής θελήσεως άνθρωπο το περιεχόμενο της κοινής δήλωσης αγγίζει τα όρια του αυτονόητου. Όποιος όμως γνωρίζει το μίσος και το αίμα που έχει χωρίσει τις δύο πλευρές, θα εκτιμούσε καλύτερα τη σημασία της. Στην ίδια τη Σουηδία, όπου ταξίδεψε ο Πάπας, η Μεταρρύθμιση επιβλήθηκε, με ακραία βία, από τον βασιλιά Γουσταύο Α΄ Βάσα (1495-1560), τον πατέρα του σουηδικού έθνους. Και μπορεί μεν το αίμα να έπαψε να χύνεται χάρις στην εδραίωση της πλουραλιστικής δημοκρατίας, το μίσος όμως και ο φανατισμός συνέχισαν να διαποτίζουν τις σελίδες αμέτρητων θεολογικών βιβλίων εκατέρωθεν. Στην καθολική παράδοση, την οποία γνωρίζω καλύτερα, αυτό κράτησε ουσιαστικά μέχρι τη Β΄ Βατικανή, και είναι αποπνικτικά παρόν ακόμη και σε έργα μεγάλης λογιοσύνης, όπως αίφνης του Χάινριχ Ντενίφλε (Heinrich Denifle), στις αρχές του εικοστού αιώνα. Όλα αυτά ευτυχώς πέρασαν, με εξαίρεση τις ορθόδοξες χώρες, όπου η προτεσταντική χριστιανική σκέψη και παράδοση παραμένουν εντελώς άγνωστες, ενώ η λέξη προτεστάντης είναι σχεδόν βρισιά, κάτι σαν να λες «εβραιομασόνος». Αξίζει επομένως να τονιστεί η σημασία της διοργάνωσης από το Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, στα τέλη Μαρτίου, τριήμερου συνεδρίου για τα 500 χρόνια της Μεταρρύθμισης, σε συνεργασία με ξένες προτεσταντικές και καθολικές θεολογικές σχολές, υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ας μου επιτραπεί, με την ευκαιρία, να προσθέσω ότι και το τακτικό ετήσιο συνέδριο του Άρτου Ζωής θα είναι φέτος αφιερωμένο στον Λούθηρο και στη μεγάλη τομή που δημιούργησε.

Η Μεταρρύθμιση επηρέασε συνολικά τη χριστιανική συνείδηση. Από τις πολλές αλλαγές που προκάλεσε θα διάλεγα να σημειώσω εδώ, μόνο τρεις: α) Ανέδειξε τη σημασία της Βίβλου, για τη ζωή και τη σκέψη των ανθρώπων, β) πρόβαλε και τόνισε τον προσωπικό χαρακτήρα της πίστης και της σχέσης με τον Θεό, γ) αποϊεροποίησε τον εκκλησιαστικό θεσμό, τη θεσμική, ορατή Εκκλησία. Και οι τρεις, εννοείται, θετικές. Επιπλέον, έξω από τα όρια της χριστιανικής εμπειρίας, ο προτεσταντισμός έφερε οριστικά στον πνευματικό ορίζοντά μας την ίδια την ιδέα της μεταρρύθμισης, που βρίσκεται και σήμερα στο επίκεντρο των πολιτικών συζητήσεων, όχι ως εκδοχή ενός κυνικού πραγματισμού, που αλλάζει λίγο την επιφάνεια των πραγμάτων, για να μένουν όλα ίδια τελικά, αλλά ως μια διηνεκή διαδικασία μετασχηματισμού, που προϋποθέτει την πεποίθηση ότι στη ζωή και στα έργα των ανθρώπων δεν υπάρχει τίποτε αμετάβλητα ιερό.

ΠΗΓΗ

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ