Αρχείο ετικέτας Παναγία

Η «Παναγιά της Νίκης» του Γιάννη Τσαρούχη

Η «Παναγιά της Νίκης». Η διάσημη εικόνα που ζωγράφισε ο Γιάννης Τσαρούχης μετά το όραμα ενός στρατιώτη στο μέτωπο. Τι απέγινε το εκκλησάκι που χτίστηκε στο σημείο με έρανο του στρατεύματος. Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου δεν ήταν λίγοι οι στρατιώτες που ανέφεραν ότι σε δύσκολες στιγμές στο μέτωπο, αναζήτησαν στήριγμα στο θεό και προσευχήθηκαν στην Παναγία για να τους προστατεύσει.  Κάποιοι από αυτούς που βρέθηκαν σε μεγάλη δοκιμασία, ανέφεραν ότι είχαν δει ακόμα και οράματα με την μορφή της Παναγίας. Η διήγησή τους εκείνες τις δύσκολες ώρες του πολέμου, διαδόθηκαν σαν αστραπή μέσα στο στράτευμα. Μία τέτοια αναφορά έγινε η αφορμή για να εμπνευστεί και να ζωγραφίσει ο Γιάννης Τσαρούχης την περίφημη «Παναγία της Νίκης».

Η ιστορία του εικονίσματος ξεκίνησε όταν ένας στρατιώτης έγραψε αναφορά στο στρατηγό Κατσιμήτρο για το όραμά του  Ο ανθυπασπιστής Νίκος Γκάτζαρος είχε βγει για ένα περίπατο και περιγράφει την ασυνήθιστη εικόνα που αντίκρισε: «ο αήρ είχε πάψει να φυσά, ο ουρανός ήταν αστεροειδής και κατά την επιστροφή, ούτε 10 βήματα δεν είχε κάνει, του εμφανίζεται και του κόβει το δρόμο μια γυνή μαυροφόρα, έχουσα σεμνή την εμφάνισή της». Το πρόσωπο της διακρινόταν στο ημίφως. Εκείνος αιφνιδιάστηκε από το θέαμα και έπεσε στα γόνατα στο έδαφος. Πήγε να την ασπαστεί, ενώ τα μάτια του ήταν συγκινημένα, τα πόδια και τα χέρια του έτρεμαν. Τότε άκουσε φωνές:  «Είμαι η Παναγία. Μη φόβισε παιδί μου. Εγώ ενεμφανίσθη να σου είπω τρεις λόγους. Τους οποίους να μη λησμονήσεις». Του είπε ότι πρώτον η Ελλάδα θα βγει νικηφόρα από τον πόλεμο, δεύτερον ότι ο πόλεμος κηρύχθηκε εναντίον της Ελλάδος για να γνωρίσει ο κόσμος ότι αφορμή είναι η απομάκρυνσή του από την χριστιανική θρησκεία και τρίτον ότι το δίκαιο πάντα υπερισχύει της βίας. Ο Κατσιμήτρος μόλις έμαθε για την αναφορά του στρατιώτη έδωσε εντολή να βρεθεί ζωγράφος. Ο Τσαρούχης ζωγράφισε τη εικόνα. Αρχικά ο ανθυπασπιστής ανέφερε ότι πέρασε την παρουσία για κάποια Αλβανή κατάσκοπο και ύψωσε το ρεβόλβερ του για να την πυροβολήσει, όμως τότε η γυναίκα ύψωσε την παλάμη της και του είπε: «Μη χτυπάς, έχω να σου πω κάτι: τη Λαμπρή θα είσαστε σπίτι σας». Ο στρατιώτης κατευθύνθηκε προς τη σκηνή του, το αναφέρει στον στρατηγό Κατσιμήτρο και ο ανθυπασπιστής Νίκος Γκάτζαρος διέταξε αμέσως να γίνει έρανος γιατί θεώρησε ότι στο σημείο που εμφανίστηκε η Παναγία της θα πρέπει να γίνει μικρός ναός.

Η ιστορία του στρατιώτη διαδόθηκε γρήγορα στο στράτευμα. Ένας λοχαγός φώναξε κάποιον φαντάρο που ήξερε να ζωγραφίζει. Ήθελε μια εικόνα που θα κοσμούσε το εκκλησάκι που θα χτιζόταν στο Γκολέμι. Εκεί, δηλαδή που ο ανθυπασπιστής ανέφερε, ότι είχε δει την Παναγία. Ο στρατιώτης που ζωγράφισε την εικόνα, ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης, ο οποίος στρατεύθηκε το 1939 και υπηρέτησε στο Κούτσι, στην Αλβανία. «Μπογιές είχε μαζί του ο λοχαγός μου, ο μακαρίτης Γεωργόπουλος, με την ελπίδα ότι θα μπορέσω να κάνω σκηνές από μάχες. Αυτές οι μπογιές εχρησίμευσαν στην αρχή του πολέμου για να καμουφλαριστούν τα νίκελ του αυτοκινήτου του διοικητού», αφηγήθηκε ο Τσαρούχης στο βιβλίο «Μαρτυρίες ’40-’41» του Κ. Χατζηπατέρα. Καμβά για να ζωγραφίσει δεν είχε και έψαχνε να βρει απεγνωσμένα. Σε γράμμα του, μαρτυρεί ο ίδιος, βρήκε ένα καπάκι από ένα κιβώτιο ρέγκας, το οποίο μύριζε έντονα. Πάνω σε αυτό ζωγράφισε την περίφημη «Παναγιά της Νίκης». Ως πρότυπο είχε μια κακοζωγραφισμένη Παναγία που κυκλοφορούσε σε δελτάρια. Η εικόνα παρίστανε την Παναγία με το Χριστό και στο κάτω μέρος τα θαύματά της. Αριστερά έδειχνε τον ανθυπασπιστή που πάει να πυροβολήσει την Παναγία και δεξιά τους στρατιώτες που χτίζουν το εκκλησάκι. Επειδή ο λοχαγός έμενε μακριά από το σημείο που ο Τσαρούχης ζωγράφισε την εικόνα έστειλε ένα μοτοσικλετιστή για να τον παραλάβει και να πάρει την εικόνα. Το έργο είχε ήδη αποκτήσει φήμη θαυματουργής εικόνας.

Η μαρτυρία του Τσαρούχη: «Καθώς πηγαίναμε προς τον διοικητή, έφραξαν σχεδόν τον δρόμο Έλληνες στρατιώτες από την Άρτα, που είχαν στρατοπεδεύσει εκεί κι είχαν πληροφορηθεί για την ύπαρξη της εικόνας. Ήδη το ταπεινό μου έργο, που δεν είχε στεγνώσει ακόμα, είχε αποκτήσει την φήμη θαυματουργής εικόνας και οι στρατιώτες οι Αρτινοί, σε έξαλλη θρησκευτική έκσταση, απαιτούσαν η θαυματουργή εικόνα να μείνει ένα βράδυ τουλάχιστον στην κατασκήνωσή τους. Άκουγες φωνές, από παντού. Όλοι οι στρατιώτες φωνάζανε: «Η Παρθένα, η Παρθένα. Να την αφήσετε μια βραδιά». Εκείνη την ώρα βάρεσε συναγερμός, δηλαδή ένας στρατιώτης με μια σάλπιγγα τυλιγμένη με ιμάντες από γκέτες από χακί ύφασμα εσάλπισε. Εγώ και ο μοτοσυκλετιστής πέσαμε μπρούμυτα σύμφωνα με τις διαταγές που είχαμε. Κανένας Αρτινός δεν έκανε το ίδιο. «Βρε συνάδελφε», μου είπε ένας, «βαστάς την Παρθένα και φοβάσαι;»

Το συνολικό ποσό που συγκεντρώθηκε από τον έρανο υπολογίστηκε γύρω στις 800 χιλιάδες δραχμές, ένα τεράστιο ποσό αν λάβει κανείς υπ’ όψιν τα οικονομικά δεδομένα των στρατιωτών του μετώπου. Η εκκλησία χτίστηκε στο Γκολεμί, στο σημείο που ο στρατιώτης είδε το όραμα με την Παναγία, η οποία όπως έχουν καταθέσει μάρτυρες καταστράφηκε επί Χότζα. H αρχική φωτογραφία  επιχρωματίστηκε από τον Χρήστο Καπλάνη και δημοσιεύτηκε στη σελίδα  Past in Color. Χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από την βιογραφία του Τσαρούχη «Μάτην ωνείδισαν την ψυχήν μου», εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1993.

ΠΗΓΗ
ΜΗΧΑΝΗ του ΧΡΟΝΟΥ

Η “σκάλα” του Θεού. Σχόλιο στα Βιβλικά αναγνώσματα του Δεκαπενταύγουστου: Γεν κη´10-17 και Φιλ 2:5-11

Γράφει ο ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ· Ομότιμος Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ – Άρχων Διδάσκαλος του Ευαγγελίου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας.

Η γιορτή της Παναγίας είναι αναμφίβολα το πιο διαδεδομένο πανηγύρι του καλοκαιριού σε ολόκληρο τον Ορθόδοξο κόσμο. Σχεδόν δεν υπάρχει περιοχή στην Ελλάδα που να μην έχει την περίοδο του Δεκαπενταύγουστου κάποιο πανηγύρι προς τιμήν της Παναγίας. Πέρα από το λαογραφικό ενδιαφέρον που παρουσιάζουν τα πανηγύρια αυτά, από θεολογική άποψη η εξαιρετική τιμή που αποδίδεται στο πρόσωπο της Παναγίας σχετίζεται με τον ιδιαίτερο ρόλο που κατά την Ορθόδοξη θεολογική σκέψη παίζει η Θεοτόκος στο σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία του κόσμου.

Η κατανόηση του θεολογικού περιεχομένου της γιορτής προϋποθέτει την αποσαφήνιση του τρόπου με τον οποίο προσεγγίζει κανείς την Αγία Γραφή. Όπως σαφώς διακηρύσσει ο απόστολος Παύλος, οι χριστιανοί ως «διάκονοι της Καινής Διαθήκης» αξιώθηκαν από τον Θεό να υπηρετήσουν «όχι το γράμμα του Νόμου αλλά το Πνεύμα του Θεού» (2Κο 3:6), τους δόθηκε, δηλαδή, με τη μεσολάβηση του Χριστού η δυνατότητα για μια άλλη θεόπνευστη κατανόηση της Γραφής στο φως της οποίας το περιεχόμενο των κειμένων της Παλαιάς Διαθήκης αποκτά νέα σημασία και καθιστά τα βιβλικά κείμενα ανοιχτά σε κάθε παρόν (πρβλ., 2Κο 3:12-18).

Αυτή η νέα δυνατότητα νομιμοποιεί και την εφαρμογή από πολλούς Πατέρες της Εκκλησίας της τυπολογικής ερμηνείας της Βίβλου. Έτσι, η Αγία Γραφή δεν κατανοείται πλέον σαν ένα βιβλίο που περιέχει διδακτικές αφηγήσεις ή ιστορικές πληροφορίες για πρόσωπα και γεγονότα ενός πολύ μακρινού παρελθόντος, αλλά ως μια καταγραφή των εμπειριών της κοινότητας εκείνης η οποία βίωσε την αποκάλυψη του Θεού μέσα στην Ιστορία της και την ερμήνευσε αυθεντικά, ώστε να κατανοήσει για την ίδια και για τις επόμενες γενιές το θέλημα του Θεού και το σχέδιό του για τον κόσμο. Διαβάζοντας, κατά συνέπεια, κανείς τις ιστορίες της Βίβλου ως μια καταγραφή της πορείας των σχέσεων του Θεού με τον άνθρωπο, θα διαπιστώσει – ανεπάντεχα ίσως – ότι, αν και η Αγία Γραφή φαίνεται να αφιερώνει ελάχιστους μόνο στίχους για να περιγράψει το ιστορικό πρόσωπο της Μαρίας, η μορφή και ο ρόλος της Παναγίας στην ιστορία της σωτηρίας προβάλλουν γλαφυρά πίσω από κάθε επεισόδιο αυτής της ιστορίας.

Από μια επισκόπηση, λοιπόν, ολόκληρης της ιστορίας των σχέσεων του Θεού με τον άνθρωπο, όπως αυτές σκιαγραφούνται μέσα στην Αγία Γραφή και κατανοούνται στο πλαίσιο της Εκκλησίας, θα προκύψει ότι, καθ’ όλη τη μακρά αυτή πορεία των σχέσεων, προκειμένου ο Θεός να σώσει τον άνθρωπο δεν παραβιάζει ποτέ την ελευθερία του, αλλά επιδιώκει πάντοτε τη συνεργασία μαζί του. Πίσω από τις αφηγήσεις, που περιγράφουν διάφορα επεισόδια αυτής της επιδίωξης του Θεού για ανθρώπινη συμμετοχή στο σχέδιό του, είδε η Εκκλησία να σκιαγραφείται ο ρόλος της Παναγίας στο έργο της σωτηρίας. Στο πλαίσιο της νέας προσέγγισης της Παλαιάς Διαθήκης από τη χριστιανική Εκκλησία, όπως αυτή περιγράφτηκε παραπάνω, τα κείμενα που διαβάζονται κατά την ακολουθία του Εσπερινού των αφιερωμένων στην Παναγία γιορτών αποκτούν ένα εντελώς καινούργιο περιεχόμενο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το πρώτο από τα αναγνώσματα αυτά, το οποίο αναφέρεται σε ένα όνειρο που είδε ο εγγονός του Αβραάμ, ο Ιακώβ, στη Βαιθήλ (Γεν 28:10-17).

Ο Ιακώβ εμφανίζεται στο κείμενο αυτό σε ένα οριακό για τη ζωή του σημείο· δραπετεύει από ένα παρελθόν που είναι απειλητικό για τον ίδιο και πορεύεται προς ένα μέλλον εντελώς αβέβαιο. Έχει εξαπατήσει και τον αδελφό του και τον πατέρα του, και τώρα είναι αναγκασμένος να αυτοεξοριστεί για να αποφύγει τις συνέπειες. Αυτήν ακριβώς τη στιγμή της απελπισίας, της απόγνωσης, του αδιεξόδου και της έλλειψης προοπτικών, τον συναντάει ο Θεός, για να ανανεώσει μαζί του τη Διαθήκη που είχε κλείσει με τον προπάτορά του, τον Αβραάμ. Η συνάντηση πραγματοποιείται μέσα από ένα όνειρο. Ο Ιακώβ πέφτει να κοιμηθεί και στον ύπνο του βλέπει μια σκάλα να ενώνει τη γη με τον ουρανό και στην κορυφή της τον Θεό να του υπόσχεται ότι θα του δώσει τη χώρα την οποία τώρα ετοιμάζεται να εγκαταλείψει, θα του χαρίσει πλήθος απογόνων και θα του συμπαρασταθεί σε όλες τις επιλογές του. Ο Ιακώβ ξυπνάει και αναγνωρίζει τον τόπο εκείνο ως “οίκο” του Θεού και “πύλη” του ουρανού.

Τόσο η στιγμή της ανανέωσης της Διαθήκης όσο και το πρόσωπο με το οποίο αυτή συνάπτεται θέτουν με τον πιο έντονο τρόπο το ερώτημα για τα κριτήρια των επιλογών του Θεού. Απάντηση στο ερώτημα αυτό μπορεί να προκύψει από μια επισκόπηση ολόκληρης της ιστορίας των σχέσεων του Θεού με τον λαό του. Ολόκληρη η ιστορία του Ισραήλ, όπως περιγράφεται στη Βίβλο, χαρακτηρίζεται από την εναλλαγή περιόδων κρίσεων και περιόδων δυναμικής πορείας προς την πραγμάτωση των στόχων του σχεδίου της θείας οικονομίας. Ο Αβραάμ είναι γέρος και άτεκνος, ο Ισαάκ οδηγείται στο θυσιαστήριο, ο Ιακώβ αναγκάζεται σε φυγή στη Μεσοποταμία, ο Ιωσήφ καταλήγει στις φυλακές της Αιγύπτου, ο Μωυσής ρίχνεται στον Νείλο και αργότερα αυτοεξορίζεται στην Μαδιάμ, οι Ισραηλίτες στην έρημο αντιμετωπίζουν πλήθος κινδύνων από πείνα, δίψα, ληστρικές επιδρομές και εσωτερικές επαναστάσεις· οχυρωμένες πόλεις εμφανίζονται σαν ανυπέρβλητα εμπόδια για την κατάκτηση της Χαναάν, η εχθρότητα των γειτονικών φυλών κατά την περίοδο των κριτών απειλεί με αφανισμό τον λαό του Θεού, ο Σαούλ, παρά τη γενναιότητά του, κρίνεται από τον Θεό ακατάλληλος για την εκπλήρωση των στόχων της εκλογής του, ο Δαβίδ αντιμετωπίζει αλλεπάλληλες αρνητικές καταστάσεις εξαιτίας των αμαρτιών του, το βασίλειο που ίδρυσε διασπάται και η διαφθορά της βασιλικής και θρησκευτικής εξουσίας στους επόμενους αιώνες θα φέρουν ως αποτέλεσμα την καταστροφή των βασιλείων, την εξορία του λαού και τη διασπορά του σε ολόκληρη τη γη.

Όλες αυτές οι αρνητικές καταστάσεις φαίνονται ανυπέρβλητες και απειλούν με ματαίωση το σχέδιο της θείας οικονομίας, όμως ο Θεός επεμβαίνει πάντοτε την κατάλληλη στιγμή για να δώσει λύσεις στα αδιέξοδα, εκλέγοντας για τον σκοπό αυτόν τα πρόσωπα εκείνα που αυτός θεωρεί κάθε φορά κατάλληλα. Αυτό που καθιστά ένα πρόσωπο άξιο της θείας εκλογής δεν είναι κάποιες ιδιαίτερες σωματικές ή διανοητικές ικανότητές του, ούτε καν η ηθική του, αλλά η ετοιμότητά του για υπακοή στο θέλημα του Θεού. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα πρόσωπα που επιλέγονται από τον Θεό για την επίτευξη των στόχων του θεωρούνται από τους ανθρώπους εντελώς ακατάλληλα, αλλά όπως χαρακτηριστικά τονίζει ο απόστολος Παύλος στην Α´ Προς Κορινθίους Επιστολή του (1:27-28): «Αυτούς που ο κόσμος τούς θεωρεί αφελείς, εκείνους διάλεξε ο Θεός για να ντροπιάσει τελικά τους σοφούς· κι αυτούς που ο κόσμος τούς θεωρεί ανίσχυρους, εκείνους διάλεξε ο Θεός για να ντροπιάσει τελικά τους κατά κόσμον ισχυρούς· κι αυτούς που ο κόσμος τούς θεωρεί παρακατιανούς και περιφρονημένους, εκείνους διάλεξε ο Θεός, τα μηδενικά, για να καταργήσει όσους θαρρούν πως είναι κάτι».

Οι εκλεκτοί, κατά συνέπεια, του Θεού δεν είναι αγγελικές υπάρξεις ούτε διαθέτουν κάποια ειδικά προσόντα ή ιδιαίτερες ικανότητες, αλλά είναι άνθρωποι με πάθη και αδυναμίες· όμως η ταπεινή υποταγή και η ανταπόκρισή τους στο θείο θέλημα τούς αξιώνει να γίνουν συνεργάτες του Θεού. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά την εμφάνισή του ο Θεός στο όνειρο του Ιακώβ δεν ασκεί καμιά κριτική για τις προηγούμενες ενέργειές του σε βάρος του πατέρα του και του αδελφού του, αλλά απευθύνεται προς αυτόν με μια σειρά υποσχέσεων χωρίς να θέτει οποιονδήποτε όρο. Έτσι, η παρέμβαση του Θεού στη ζωή του Ιακώβ μετατρέπει έναν ασήμαντο τόπο στη μέση του πουθενά και μια πέτρα σε “οίκο Θεού” και “πύλη του ουρανού”, και αυτό αναγνωρίζεται από έναν εγωκεντρικό και υπολογιστή άνθρωπο, ο οποίος θα μετατραπεί έτσι σε όργανο του Θεού για τη σωτηρία ολόκληρης της ανθρωπότητας. Μέσα από την αφήγηση για το όνειρο του Ιακώβ προβάλει με ιδιαίτερα εντυπωσιακό τρόπο ο καθοδηγητικός ρόλος του Θεού στην παγκόσμια ιστορία, καθώς ο αποφασιστικός παράγοντας που κινεί την Ιστορία είναι η χάρη και η δύναμη του Πνεύματός του και όχι οι όποιες ικανότητες των πρωταγωνιστών.

Όταν, λοιπόν, ήρθε ο κατάλληλος καιρός, ο Θεός αναζήτησε άλλον έναν άνθρωπο, που και πάλι ελεύθερα και χωρίς καταναγκασμό, θα δεχόταν να συνεργαστεί μαζί του. Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι χωρίς αυτήν την απροϋπόθετη συνεργασία της Μαρίας η πραγματοποίηση του σχεδίου του Θεού για τη σωτηρία του κόσμου θα ήταν αδύνατη. Όπως υπενθυμίζει η Εκκλησία με την επιλογή της περικοπής Φιλ 2:5-11 ως αποστολικού αναγνώσματος της γιορτής στους σύγχρονους πιστούς, η Μαρία είχε κατορθώσει να επιτύχει αυτό που παραγγέλλει ο απόστολος Παύλος στους πιστούς της εποχής του: «Φροντίστε στις μεταξύ σας σχέσεις να σκέφτεστε όπως κι ο Ιησούς Χριστός, ο οποίος ως πραγματικός Θεός που ήταν, δεν θεώρησε την ισότητά του με τον Θεό σαν κάτι ξένο που το άρπαξε, αλλά δέχτηκε να γίνει ένα τίποτα, να μοιάσει με δούλο, καθώς έγινε ίδιος με τους ανθρώπους· και όντας πραγματικός άνθρωπος, δέχτηκε να ταπεινωθεί, υπακούοντας στον Θεό μέχρι θανάτου, και μάλιστα θανάτου σταυρικού» (Φιλ 2:5-7).

Το παραπάνω κείμενο, μια από τις αρχαιότερες ομολογίες πίστεως της Εκκλησίας, περιγράφει μια επαναστατική για τις σχέσεις του Θεού με τον άνθρωπο αλήθεια. Μόνον αυτό που κατέχει κανείς πραγματικά μπορεί να το μοιραστεί με τους άλλους· αντίθετα, εκείνο που δεν του ανήκει και το αποκτά δι’ αρπαγής το κρατάει για τον εαυτό του, στερούμενος έτσι της χαράς του μοιράσματος και της σχέσης με τον άλλον. Ο Χριστός ως πραγματικός Θεός θέλει και προσφέρει στους ανθρώπους τη δυνατότητα μετοχής στη θεότητά του, για να το κάνει όμως αυτό χρειάζεται να σαρκωθεί. Και η Μαρία προσφέρει στον Θεό αυτό ακριβώς που δεν έχει, τη σάρκα, για να το κάνει όμως αυτό χρειάζεται να υποτάξει το δικό της θέλημα στο θέλημα του Θεού. Έτσι, η Μαρία κατόρθωσε να μιμηθεί τον Χριστό, όπως παραγγέλλει ο απόστολος Παύλος, πριν ακόμη γεννηθεί ο Χριστός. Και αφού ήταν ένας κοινός άνθρωπος σαν όλους τους άλλους, έγινε το σύμβολο της ανθρώπινης συμμετοχής στο σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία του κόσμου.

Αυτός είναι ο λόγος που το πρώτο ανάγνωσμα του Εσπερινού της γιορτής του Κοιμήσεως της Θεοτόκου αναφέρεται στο όνειρο του Ιακώβ και από αυτήν τη σκηνή είναι επηρεασμένη και η εικονογραφία των ορθόδοξων εκκλησιών. Το αρχιτεκτονικό τμήμα της εκκλησίας που συνδέει το δάπεδο, σύμβολο της γης, με την οροφή, σύμβολο του ουρανού, είναι η κόγχη του ιερού και γι’ αυτό στο συγκεκριμένο σημείο εικονογραφείται αυτή που σαν άλλη σκάλα του Ιακώβ ένωσε τη γη με τον ουρανό.

Η τοποθέτηση, λοιπόν, από την ορθόδοξη παράδοση μιας γiορτής της Παναγίας στην αρχή και στο τέλος κάθε εκκλησιαστικού έτους, σηματοδοτεί την ανανέωση της δέσμευσης των χριστιανών προς τον Θεό να είναι πάντοτε έτοιμοι -μιμούμενοι την ετοιμότητα της Μαρίας, και αναγνωρίζοντας το μερίδιο της δικής τους ευθύνης για τη σωτηρία του κόσμου- να συνεργαστούν μαζί του, ώστε «κάθε γλώσσα να ομολογήσει ότι Κύριος είναι ο Ιησούς Χριστός» (Φιλ 2:11).

ΠΗΓΗ

ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ INFO

“Όρθια Παναγιά στα μπλέ όπου αποβραδίς γονατίζει το πράσινο”

«Καρτέρι της θάλασσας.

Όρθια Παναγιά στα μπλέ όπου αποβραδίς γονατίζει το πράσινο.

Ολόγυρά της βουίζουν ανθάκια βουνίσια τάματα

                 που ξωκείλαν απ’ τις στενές νερομάννες.

Ροδιά ανθομάντιδα τα λουλούδια της στρέφει

                με τα χωνάκια γυρημανούσα φάρων πληθύς

Κι’ αδειάζουν τον Ήλιο στης αρμύρας το μεταξωτό φωτοστέφανο.

Άσπρο φως που ταξιδεύει ένα μέτρο πάνω απ’ τα κύματα

               με διπλό του Φωτοφόρου το άστραμμα

Η Κυρά λυγερόκορμη με δίφορη στο Βρέφος αγάπη αγάπη

              στον πυρετό η λεχώνα Ελλάδα…»

Δια χειρός ΜΑΡΚΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ,  Ιερή Γεωγραφία, εκδ. Συνάντηση, Θεσσαλονίκη 1992, σ. 9.

Η Παναγία του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη

Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Τέτοιες μέρες του Αυγούστου, κάθε χρόνο, όσο πλησιάζει η γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στο μυαλό μου έρχεται και θρονιάζει η  εικόνα της Παναγίας με το Βρέφος, έργο του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη, εκείνου του ιδιαίτερα ασυνήθιστου ανθρώπου, που γεννημένος στη Θεσσαλονίκη στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, υπήρξε πρωτοποριακός για την εποχή του πεζογράφος, αυτοδίδακτος ζωγράφος και φαρμακοποιός στο επάγγελμα. Πολυδιάστατη πράγματι προσωπικότητα. Αφηγητής ρευστού και ιδιαίτερα δύσκολου λόγου. Και βέβαια, βαθύτατα θρησκευόμενος άνθρωπος, όχι όμως εκείνης της θρησκευτικότητας της “ζητοορθοδοξίας” και του ευσεβισμού, που τέτοιες νοοτροπίες, δυστυχώς, ευδοκιμούν πολλές σήμερα στον εκκλησιαστικό και θεολογικό χώρο.

Για τα βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και του έργου του ενδεικτικά βλ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΣΜΑΤΟΠΟΥΛΟΣ, Λόγος εις τον Νίκον Γαβριήλ Πεντζίκη, εκδ. Ροές, Αθήνα 1988. ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΣΙΜΩΝΟΠΕΤΡΙΤΗΣ, Μνήμης Ένεκεν. Ν. Γ. Πεντζίκης, εκδ. Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βεροίας, 1996. Σημαντικό είναι και το αφιέρωμα της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ / ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ: Ν. Γ. Πεντζίκης. Ένας ασυνήθιστος άνθρωπος, (Κυριακή 2 Μαρτίου 1997). Πρβλ. ΣΟΦΙΑ ΣΚΟΠΕΤΕΑ, Βιβλιογραφία Ν. Γ. Πεντζίκη (1935-1970). Εκδόσεις και δημοσιεύσεις, εκδ. Ερμής, Αθήνα 1971.

ΝΙΚΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ, Η Παναγία και το Βρέφος

“Ύμνος στην Θεοτόκο”, Έντγκαρ Άλλαν Πόε

Του ΓΙΑΝΝΗ ΖΕΡΒΟΥ

«Από το χάραμα, το μεσημέρι, ως το σούρουπο / ολημερίς σε υμνώ Μαρία! / Στις χαρές και στις λύπες, στα καλά και στις συμφορές / Μείνε στο πλευρό μου Θεοτόκε! / Όταν οι Ώρες πέταξαν λαμπρά / στον ανέφελο ουρανό / Η χάρη σου οδήγησε σε σένα την αθλία μου ψυχή / Τώρα που της μοίρας οι θύελλες έχουν σκοτεινιάσει το Παρελθόν και το Παρόν μου / Κάνε το Μέλλον μου να λάμψει φωτεινό / με τη γλυκιά ελπίδα που μας δίνεις».

Ποίημα του διάσημου Αμερικανού μυθιστοριογράφου και ποιητή Έντγκαρ Άλλαν Πόε  γραμμένο το έτος 1835.

Ο ποιητής το εμπνεύσθηκε από τη γαλήνη που ένοιωσε, όταν περπατώντας στην πολύβουη πολιτεία άκουσε κωδωνοκρουσίες.

Υ. Γ. Για τον Πόε, αξίζει να διαβάσει κανείς και το κείμενο του Ηλία Βενέζη, “Η Καλύβα του Πόε”, Νέα Εστία, τχ. 545 (15/31950)

http://www.ekebi.gr/magazines/flipbook/showissue.asp?file=78884&code=0861