Αρχείο ετικέτας Τρεις Ιεράρχες
Η γονιμότητα της συνάντησης πολιτισμών
Του Μιλτιάδη Κωνσταντίνου
Ο πανηγυρικός της ημέρας από τον Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής στην εκδήλωση για τον εορτασμό των Τριών Ιεραρχών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Η καθιέρωση της 30ης Ιανουαρίου ως ημέρας αφιερωμένης στους Τρεις Ιεράρχες αποδίδεται στον σύμβουλο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μονομάχου (1042-1055 μ.Χ.), μητροπολίτη Ευχαΐτων Ιωάννη Μαυρόποδα. Πιθανότατα η θέσπιση της γιορτής συνιστούσε την απάντηση από εκκλησιαστικής πλευράς στην αναβίωση του ενδιαφέροντος για την ελληνική φιλοσοφία και τα αρχαιοελληνικά γράμματα που εκδηλώθηκε κατά τον ια΄ μ.Χ. αιώνα.
Όμως δεν ήταν η πρώτη φορά που εκδηλωνόταν ένα τέτοιο ενδιαφέρον. Όπως είναι γνωστό, το κύριο χαρακτηριστικό του χώρου όπου αναπτύχθηκε ο ελληνικός πολιτισμός ήταν η ανοιχτότητά του. Από την εποχή που πρωτοεμφανίστηκαν οι Έλληνες στην περιοχή ως τις αρχές του ιθ΄ μ.Χ. αιώνα, ο χώρος δεν είχε ενιαία κρατική υπόσταση, ούτε και σύνορα. Η απουσία συνόρων και η γεωγραφική διασπορά των ελληνικών φύλων σε όλα τα παράλια της ανατολικής Μεσογείου είχε ως αποτέλεσμα να καταστεί ο χώρος ένα σταυροδρόμι πολιτισμών. Και οι Έλληνες δεν έπαψαν ποτέ, από τότε που πρωτοεμφανίστηκαν στον χώρο να δείχνουν ξεχωριστό ενδιαφέρον για τους γύρω πολιτισμούς και να προσλαμβάνουν συνεχώς στοιχεία από αυτούς, να τα αφομοιώνουν και να τους δίνουν τελικά ένα νέο νόημα. Η πρακτική αυτή φτάνει στο απόγειό της στο πλαίσιο των βασιλείων που προέκυψαν από τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου, με αποτέλεσμα ο ελληνισμός όχι μόνο να ριζώσει για τρεις περίπου αιώνες στις νέες περιοχές αλλά, μπολιασμένος με τα τοπικά πολιτισμικά στοιχεία, αιγυπτιακά, βαβυλωνιακά, κλπ, να παράξει, χωρίς να χάσει τίποτε από την ελληνικότητά του, έναν καινούργιο πολιτισμό που οι ιστορικοί τον χαρακτηρίζουν με τον όρο “ελληνιστικός”. Και ήταν τέτοια η ζωτική δύναμη αυτού του πολιτισμού, που, όταν η Ρώμη κατέκτησε τις περιοχές αυτές, δεν βρήκε καλύτερο συνεκτικό μεταξύ τους στοιχείο, ώστε να συγκροτήσει την απέραντη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από αυτόν ακριβώς τον ελληνικό πολιτισμό. Ήδη από τον β΄ π.Χ. αιώνα, η αριστοκρατία της Ρώμης προτιμάει στις κοινωνικές συναναστροφές τη χρήση της ελληνικής γλώσσας. Έτσι, δεν είναι τυχαίο το ότι όταν τον α΄ μ.Χ. αιώνα ο απόστολος Παύλος θα απευθυνθεί στους Ρωμαίους με την ομώνυμη επιστολή του, δεν θα γράψει λατινικά, αλλά ελληνικά.
Διαβάστε τη συνέχεια εδώ: ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΕΚΡΙΔΑΚΗΣ. Το έργο των Τριών Ιεραρχών ως απόκριση στην πολιτισμική κρίση της εποχής τους
ΜΙΚΡΟ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Γράφει ο Α. Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
Αδιαμφισβήτητο είναι πια το γεγονός ότι η γιορτή των Τριών Ιεραρχών, για ένα μέρος της εκπαιδευτικής κοινότητας, (Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια), με τον τρόπο που κάθε χρόνο μνημονεύονται οι τρεις αυτοί κορυφαίοι Πατέρες της Εκκλησίας, αποτελεί πια ένα πρόβλημα που εναγωνίως ζητά τη λύση του. Σε αυτό ας προστεθεί και η αμφιταλαντευόμενη θέση της Πολιτείας, για το αν δηλαδή η 30η Ιανουαρίου είναι σχολική γιορτή ή αργία, η οποία θέση, ως γνωστόν κάθε χρόνο, ένα δεκαήμερο πριν την γιορτή, εξαντλείται σε μια σειρά πληκτικών εγκυκλίων που αποστέλλονται προς τις σχολικές μονάδες, για το πως θα τιμήσει η καθεμιά τους Τρεις Ιεράρχες. Ωστόσο, το πρόβλημα δεν είναι μόνο αυτό. Η Πολιτεία, δια του εκάστοτε Υπουργού Παιδείας, ουδέποτε μπήκε στον κόπο να αφουγκραστεί την αγωνία πολλών συναδέλφων που πολλές φορές έχουν επισημάνει λανθάνουσες εκδοχές αυτής της γιορτής, ούτως ώστε να αλλάξει ολίγον το πνεύμα κι ο τρόπος εορτασμού της. Προς αυτήν την κατεύθυνση η βιβλιογραφία είναι αρκετά πλούσια. Ενδεικτικά, εδώ, αναφέρω δύο βιβλία, που καλόν είναι κάποτε οι ιθύνοντες σοβαρά να μελετήσουν, μήπως και η γιορτή των Τριών Ιεραρχών αποκοπεί από τα βαρίδια του ελληνοχριστιανικού ιδεολογήματος, που κατά κόρον κάθε χρόνο αναπαράγονται σε πληκτικούς πανηγυρικούς λόγους και κυρίως ακούγονται σε σχολικές αίθουσες και ναούς. Συγγραφέας αυτών των βιβλίων είναι η ΕΦΗ ΓΑΖΗ. Οι τίτλοι τους με το καλύτερο δυνατό τρόπο αποτυπώνουν και δικαιολογούν τον παραπάνω προβληματισμό. Μπορεί κανείς σε μερικά σημεία τους να διαφωνεί, αυτό όμως δεν ακυρώνει την επιστημονική εγκυρότητά τους. Οι τίτλοι τους: Ο δεύτερος βίος των Τριών Ιεραρχών. Μια γενεαλογία του “ελληνοχριστιανικού πολιτισμού”, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2004, το πρώτο, και: Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια. Ιστορία ενός συνθήματος 1880-1930, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2001, το δεύτερο. [Πρβλ. ΡΕΝΑ ΣΤΑΥΡΙΔΟΥ – ΠΑΤΡΙΚΙΟΥ, “Αντιπαραθέσεις των κυρίαρχων ρευμάτων κατά τον 20ό αιώνα. Η αποτύπωση του ελληνοχριστιανικού ιδεολογήματος”, στο: Ιστοριογραφία της Νεότερης και Σύγχρονης Ελλάδας 1833-2002, Πρακτικά Δ΄ Διεθνούς Συνεδρίου Ιστορίας, τ. Α΄, ΚΝΕ / ΕΙΕ, Αθήνα 2004, 67-78]. Εξαίρεση, ωστόσο, αποτελεί η περίπτωση εορτασμού των Τριών Ιεραρχών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, όπου το ακαδημαϊκό κύρος της γιορτής διασώζεται ατόφιο. Εξαίρεση, όμως, αποτελούν και οι πανηγυρικοί λόγοι, που όταν τους ακούς ή τους διαβάζεις λυτρώνεσαι, αναπαύεσαι πνευματικά. Και το κυριότερο γιατί αυτοί εκφωνούνται από συναδέλφους με καλό θεολογικό υπόβαθρο. Ένας τέτοιος είναι κι αυτός που αναρτώ ευθύς αμέσως. Ευχαριστώ τον συνάδελφο ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΠΕΚΡΙΔΑΚΗ από τη γειτονική Χίο για την άδεια δημοσίευσής του.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΕΚΡΙΔΑΚΗΣ. Το έργο των Τριών Ιεραρχών ως απόκριση στην πολιτισμική κρίση της εποχής τους
