Αρχείο μηνός Ιανουάριος 2017

Η γονιμότητα της συνάντησης πολιτισμών

Του Μιλτιάδη Κωνσταντίνου

Ο πανηγυρικός της ημέρας από τον Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής στην εκδήλωση για τον εορτασμό των Τριών Ιεραρχών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 

Η καθιέρωση της 30ης Ιανουαρίου ως ημέρας αφιερωμένης στους Τρεις Ιεράρχες αποδίδεται στον σύμβουλο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μονομάχου (1042-1055 μ.Χ.), μητροπολίτη Ευχαΐτων Ιωάννη Μαυρόποδα. Πιθανότατα η θέσπιση της γιορτής συνιστούσε την απάντηση από εκκλησιαστικής πλευράς στην αναβίωση του ενδιαφέροντος για την ελληνική φιλοσοφία και τα αρχαιοελληνικά γράμματα που εκδηλώθηκε κατά τον ια΄ μ.Χ. αιώνα.

Όμως δεν ήταν η πρώτη φορά που εκδηλωνόταν ένα τέτοιο ενδιαφέρον. Όπως είναι γνωστό, το κύριο χαρακτηριστικό του χώρου όπου αναπτύχθηκε ο ελληνικός πολιτισμός ήταν η ανοιχτότητά του. Από την εποχή που πρωτοεμφανίστηκαν οι Έλληνες στην περιοχή ως τις αρχές του ιθ΄ μ.Χ. αιώνα, ο χώρος δεν είχε ενιαία κρατική υπόσταση, ούτε και σύνορα. Η απουσία συνόρων και η γεωγραφική διασπορά των ελληνικών φύλων σε όλα τα παράλια της ανατολικής Μεσογείου είχε ως αποτέλεσμα να καταστεί ο χώρος ένα σταυροδρόμι πολιτισμών. Και οι Έλληνες δεν έπαψαν ποτέ, από τότε που πρωτοεμφανίστηκαν στον χώρο να δείχνουν ξεχωριστό ενδιαφέρον για τους γύρω πολιτισμούς και να προσλαμβάνουν συνεχώς στοιχεία από αυτούς, να τα αφομοιώνουν και να τους δίνουν τελικά ένα νέο νόημα. Η πρακτική αυτή φτάνει στο απόγειό της στο πλαίσιο των βασιλείων που προέκυψαν από τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου, με αποτέλεσμα ο ελληνισμός όχι μόνο να ριζώσει για τρεις περίπου αιώνες στις νέες περιοχές αλλά, μπολιασμένος με τα τοπικά πολιτισμικά στοιχεία, αιγυπτιακά, βαβυλωνιακά, κλπ, να παράξει, χωρίς να χάσει τίποτε από την ελληνικότητά του, έναν καινούργιο πολιτισμό που οι ιστορικοί τον χαρακτηρίζουν με τον όρο “ελληνιστικός”. Και ήταν τέτοια η ζωτική δύναμη αυτού του πολιτισμού, που, όταν η Ρώμη κατέκτησε τις περιοχές αυτές, δεν βρήκε καλύτερο συνεκτικό μεταξύ τους στοιχείο, ώστε να συγκροτήσει την απέραντη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από αυτόν ακριβώς τον ελληνικό πολιτισμό. Ήδη από τον β΄ π.Χ. αιώνα, η αριστοκρατία της Ρώμης προτιμάει στις κοινωνικές συναναστροφές τη χρήση της ελληνικής γλώσσας. Έτσι, δεν είναι τυχαίο το ότι όταν τον α΄ μ.Χ. αιώνα ο απόστολος Παύλος θα απευθυνθεί στους Ρωμαίους με την ομώνυμη επιστολή του, δεν θα γράψει λατινικά, αλλά ελληνικά.

Διαβάστε τη συνέχεια εδώ: ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ

Αναζητώντας το φύλο της Αντιγόνης

Του ΤΑΚΗ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ

Η «Αντιγόνη», ο «Επιτάφιος» δεν μεταδίδουν γνώσεις που αφορούν μόνον τους ειδικούς, τους φιλολόγους. Eίναι άσκηση πολιτισμού. Είναι μάθημα ανθρώπινης αριστείας. Δείχνουν τις δυνατότητες του ανθρώπου. Προτείνουν αξίες που υπερβαίνουν τις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες. Πρέπει να διδάσκονται στο πρωτότυπο; Ναι και πάλι ναι. Η γλώσσα στην οποία δημιουργήθηκαν αποδεικνύει ότι η δημιουργία είναι κι αυτή αγώνας αριστείας. Η εκμάθησή της από τα Ελληνόπουλα είναι άσκηση πνευματικής πειθαρχίας. Η αποψίλωση της εκπαίδευσης από τα κλασικά γράμματα είναι στην πραγματικότητα κατάργηση της έννοιας της αριστείας. Ο στόχος της ισοπέδωσης επιτυγχάνεται σταθερά: η αποθέωση της ευκολίας και της μετριότητας αναπαράγει τη δημοκρατική λειψανδρία που γέννησε τους σημερινούς κυβερνώντες. Δεν θα έχουν να φοβηθούν τίποτε από τις αμόρφωτες γενιές που εκπαιδεύουν.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο εδώ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ· Αναζητώντας το φύλο της Αντιγόνης

21 Ιανουαρίου· Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού

“Ο Άγιος Μάξιμος επέδρασε ουσιαστικά στην ιστορική μοίρα της οικουμένης. Με τους αγώνες του εναντίον των αιρέσεων εμπόδισε τον εξανατολισμό του ελληνικού πνεύματος. Συνέτριψε τον ωριγενισμό που επέτρεπε την απορρόφηση του Λόγου από την κάρμα. Συνέτριψε τον μονοθελητισμό που επέτρεπε τη σύγκραση της Ορθοδοξίας με τον Ισλαμισμό. Έδωσε μια γνωσιολογία όπου λογικισμός και μέθεξη συλλειτουργούν και δεν αναιρούν το ένα τ΄ άλλο. Για να επιτύχει αυτό το τόλμημα, απέσπασε από τα χέρια του μονοφυσιτισμού τα αρεοπαγιτικά κείμενα και τα ερμήνευσε αποδίδοντάς τα στην Ορθοδοξία. Κατόρθωσε, μάλιστα, και έγιναν δεκτά ως μέρη της εκκλησιαστικής γραμματείας με ειδική απόφαση της συνόδου του Λατερανού, εισφέροντας πολύτιμο υλικό στον μυστικισμό Ανατολής και Δύσεως”.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, (21987), Μεσαίωνας. Ελληνικός και Δυτικός, Αθήνα: Εποπτεία, σ. 92.

Αποτέλεσμα εικόνας για Μάξιμος Ομολογητής

Μάξιμος ο Ομολογητής· χείρ Μανουήλ Πανσέληνου

«Kαι οι Άγιοι βγήκανε κρατώντας κεριά να μου φωτίσουνε»

IX

«Εχθές έχωσα κάτω απ’ την άμμο το χέρι μου κι έπιασα το δικό της. Όλο το απόγευμα ύστερα τα γεράνια με κοίταζαν απ’ τις αυλές με νόημα. Οι βάρκες, οι τραβηγμένες έξω στη στεριά, πήρανε κάτι γνώριμο, οικείο. Και το βράδυ, αργά, την ώρα που της έβγαλα τα σκουλαρίκια να τη φιλήσω έτσι όπως θέλω εγώ, με τη ράχη ακουμπισμένη στον μαντρότοιχο της εκκλησιάς, μπουμπούνισε το πέλαγος και οι Άγιοι βγήκανε κρατώντας κεριά να μου φωτίσουνε»

Χωρίς αμφιβολία υπάρχει για τον καθένα από μας κι από μια ξεχωριστή, αναντικατάστατη αίσθηση, που αν δεν τη βρει να την απομονώσει εγκαίρως και να συζήσει αργότερα μαζί της, έτσι που νάν τη γεμίσει πράξεις ορατές, πάει χαμένος.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ. (1996). Ο Μικρός Ναυτίλος. Αθήνα: Ίκαρος, σ. 52.

Αποτέλεσμα εικόνας για Προμετωπίδα Γεράσιμου Στέρη

Προμετωπίδα Γεράσιμου Στέρη

Ο καημός για λυτρωτική ομορφιά

Γράφει ο Α. Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Όσοι γονείς, στο σχολείο των παιδιών τους, αρνούνται  να φοιτήσουν προσφυγόπουλα, είναι προφανές ότι εις το έπακρον υιοθετούν την περιβόητη ρήση του Sartre «η κόλασή μου είναι οι άλλοι».  Ετούτη η έκφραση σημαίνει ότι την κόλαση των ανθρώπων δεν τη συνιστά η τιμωρία, αντίθετα ο κολασμός τους είναι οι «άλλοι». Και μιας και ομιλώ για κόλαση καλό είναι να υπενθυμίσω ότι στον αντίποδα του Sartre, ο κορυφαίος Ρώσος συγγραφέας Φ. Ντοστογιέβσκυ, μέσα από την ίδια σχεδόν προοπτική, για την κόλαση έκαμε πιο πληρέστερη διατύπωση, δίνοντας και θεολογική χροιά. Στο κλασικό έργο του Αδελφοί Καραμάζοβ γράφει: «κόλαση είναι το μαρτύριο τού να μην αγαπάει κανείς», γεγονός που σε μια ευθεία γραμμή μας συνδέει με τον άγιο Ισαάκ τον Σύρο: «εγώ δε λέγω, ότι οι εν τη γεέννη κολαζόμενοι τη μάστιγι της αγάπης μαστίζονται».

Όσοι, λοιπόν, γονείς υψώνουν τοίχος μίσους ενάντια σε μικρά παιδιά προσφύγων, και στο δικαίωμά τους στο αγαθό της παιδείας, καλό είναι να κατανοήσουν ότι η παντελής παραίτηση από κάθε εγωπαθή κυριαρχικότητα συνιστά και αναζήτηση της ομορφιάς που σώζει τον κόσμο, για να ξαναθυμηθούμε τον Ντοστογιέβσκυ.

ΝΙΚΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ, Λειτουργία στο Πρωτάτο.

Απεβίωσε ο διακεκριμένος κοινωνιολόγος Ζίγκμουντ Μπάουμαν

Απεβίωσε σε ηλικία 91 ετών ο διακεκριμένος κοινωνιολόγος, Ζίγκμουντ Μπάουμαν στο σπίτι του στο Λιντς της Μεγάλης Βρετανίας.

Ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν συνέγραψε περισσότερα από 50 βιβλία, όπως το «Νεωτερικότητα και Ολοκαύτωμα» (1989), όπου υποστήριξε ότι οι μαζική εξόντωση των Εβραίων αποτελεί άμεσο αποτέλεσμα της εκβιομηχάνισης και του εξορθολογισμού της γραφειοκρατίας, που συνιστούν δύο «πυλώνες» της μοντέρνας κοινωνίας.

Ζίγκμουντ Μπάουμαν, ο στοχαστής της ηθικής και της αγάπης | Προσκήνιο | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Περισσότερα εδώ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

«Πόσοι “κόσμοι” είναι ο σύγχρονος κόσμος μας»;

«O άνθρωπος δεν ζει για το ψωμί, αλλά ζει με το ψωμί και πρέπει όλοι να ‘χουν ψωμί.  Μόνο όταν η κοινωνία αναδομηθεί έτσι που ο καθένας θα ‘χει ψωμί, τότε πια θα τεθεί το πνευματικό πρόβλημα ενώπιον του ανθρώπου με τη μεγαλύτερη οξύτητά του».                                                                                                                                         

N. BERDIAEFF, Les sources et le sens du communisme russe, Paris 1951, p. 367.

Ο χιονιάς της ψυχής μας

Γράφει ο Α. Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Στη μνήμη του παπα-Στρατή Δήμου

Συμβαίνει συχνά, σε ημέρες γιορτινές και μη, όπως αυτές που τα τελευταία εικοσιτετράωρα ζούμε, θρησκευόμενοι και μη θρησκευόμενοι, θρησκόληπτοι, αλληλέγγυοι, κοινωνιστές, θιασώτες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολιτικοί, πολιτικάντηδες, υπεύθυνοι των κοινών (δηλαδή δήμαρχοι, περιφερειάρχες, βουλευτές), εκπρόσωποι της Εκκλησίας, κ.ά., όταν τα πράγματα με τη φύση δυσκολεύουν, προς τους κατατρεγμένους ο καθένας να δείχνει το «φιλάνθρωπο προσωπείο του», έτσι «για τα μάτια του κόσμου», όπως σοφά λέγει ο λαός μας. Κι όταν τα δύσκολα περάσουν, όλοι ξανά θα κλειστούν και θα περιχαρακωθούν γύρω από τον εαυτούλη τους.

Γράφω ετούτες τις σκέψεις ορμώμενος από την τραγικότητα των εικόνων προσφύγων και μεταναστών, στα δήθεν «κέντρα φιλοξενίας» εδώ στη Μυτιλήνη: άνθρωποι ΠΡΟΣΩΠΑ κάθε ηλικίας, εκτεθειμένοι σε ακραίες καιρικές συνθήκες – για την επέλαση του χιονιά οι ειδικοί ημέρες τώρα έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου – να μας κοιτούν κατάματα ζητώντας λύτρωση από το φονικό κρύο. Και τα ΜΜΕ, ηλεκτρονικά και έντυπα, το καθένα για τους δικούς του λόγους τηλεθέασης και ανάγνωσης να παίζει το «δικό του παιχνίδι». Στις πλάτες ποιών, με τον πόνο ποιών; Μα φυσικά των πονεμένων και κατατρεγμένων προσφύγων και μεταναστών.

Αποτέλεσμα εικόνας για πρόσφυγες στη Μόρια στα χιόνια

Φίλος καλός μού έθεσε τα παρακάτω ερωτήματα, καίρια κατ’ εμέ:  σ’ αυτό το πρόβλημα δεν θα ‘πρεπε να πρωτοστατεί η Εκκλησία; Δεν θα ‘πρεπε πρώτη αυτή να αδράξει την ευκαιρία, να ανοίξει τους ναούς και τα πνευματικά της κέντρα για να φιλοξενήσει τους ανθρώπους ΠΡΟΣΩΠΑ, πρόσφυγες και μετανάστες; Που είναι οι σύγχρονες Βασιλειάδες; Πριν λίγα χρόνια αγαπητός συνάδελφος, ο Θανάσης Ν. Παπαθανασίου είχε εκδώσει δύο σημαντικά βιβλία, άκρως διδακτικά. Το πρώτο με τίτλο: Ο Θεός μου ο αλλοδαπός. Κείμενα για μιαν αλήθεια που είναι του δρόμου, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2002, είναι μια κραυγή αγωνίας στην προσπάθεια του συγγραφέα να αφυπνίσει την υπνώτουσα χριστιανική ταυτότητά μας. Το δεύτερο, με τίτλο: Κοινωνική δικαιοσύνη και ορθόδοξη θεολογία. Μια προκήρυξη, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2001, με αιχμηρό και κοφτερό λόγο διατυπώνει την εξής βασική συνιστώσα: «μέσα στην πολύμορφη ιστορική όδευση, η Εκκλησία οφείλει να κρατά ενεργές το όραμά της και να κομίζει μια σύστοιχη πρόταση ζωής. Όποτε λησμονεί ή απεμπολεί το ίδιο της το όραμα, γίνεται τύραννος του ανθρώπου, φυλακή του Θεού και προδότης του εαυτού της. Αντίθετα, όποτε τάσσεται στο πλευρό των θυμάτων και μπολιάζει την ιστορία με δικαιοσύνη, αλληλεγγύη κι ελευθερία, προξενεί ρωγμές στις ταφόπλακες της κοινωνίας για να περάσει στο σήμερα το φως των Εσχάτων».

Για να μην θεωρηθώ ότι από τις ευθύνες έναντι συνανθρώπων μας βγάζω εκτός τον εαυτό μου ομολογώ κι ετούτο: πόσοι άραγε από εμάς που καταγινόμαστε με θεολογικά κείμενα αναρωτηθήκαμε ποτέ ότι ο «άλλος», ο πολιτισμικά και θρησκευτικά διαφορετικός, ο ξένος, ο αλλόφυλος, ο αλλοεθνής, ακόμη κι ο εχθρός τοποθετείται πάντα ως «πλησίον»; Αυτό το διαπιστωτικό ερώτημα, βγαλμένο μέσα από τα σπλάχνα της βιβλικής και πατερικής γραπτής παράδοσης, αν ποτέ κανείς το αφουγκραστεί και το διαβάσει σωστά, θα διαπιστώσει ότι ο φόβος του «ξένου», η «ξενοφοβία» – ας θυμηθούμε εδώ το λίαν πρόσφατο γεγονός της άρνησης στα μικρά προσφυγόπουλα του δικαιώματος να φοιτήσουν σε σχολείο – εξακολουθεί να είναι μια ασαφής συναισθηματική κατάσταση. Συνεπώς, οι οποιεσδήποτε αντιδράσεις έναντι του προσφυγικού ζητήματος, πέραν ότι γεννούν πολυειδείς ρατσισμούς, εμπεριέχουν και συγκεκριμένες προκαταλήψεις. Υπ’ αυτήν την έννοια δεν είναι λίγοι εκείνοι που στο όνομα της εθνοφοβίας και του εθνοφυλετισμού κατασκευάζουν το φαντασιακό πλαίσιο ότι «άλλος» δεν γίνεται και δεν μπορεί να υπάρξει.

Ξεδιπλώνοντας, λοιπόν, τις παραπάνω σκέψεις μου για το χιονιά της ψυχής μας έναντι των προσφύγων και μεταναστών, και επισημαίνοντας ότι εκείνο που τελικά συγκροτεί την ανθρώπινη και εκκλησιαστική μας ταυτότητα είναι ατόφια η φιλανθρωπία που βλέπει τον «άλλο» ως συνοδοιπόρο κι όχι ως απειλή, θεωρώ επιβεβλημένο να θυμίσω  αυτά που έλεγε ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης, αδελφός του Μεγάλου Βασιλείου. Πρόκειται για ένα κείμενο που δένει απόλυτα με τις εικόνες που όλοι είδαμε ετούτες τις ημέρες του χιονιά: «ήρθαν έτσι τα πράγματα, ώστε γύρω μας να αφθονούν οι γυμνοί και οι άστεγοι. Είναι πάμπολλοι οι πρόσφυγες που χτυπούν τις πόρτες μας. Πάμπολλοι είναι οι ξένοι και οι μετανάστες. Όπου κι αν κοιτάξεις, θα δεις χέρια απλωμένα σε ζητιανιά. Για σπίτι έχουν το ύπαιθρο. Κατάλυμα βρίσκουν στις στοές, τις παρόδους και τα ερημικότερα σημεία της αγοράς. Φωλιάζουν σε τρύπες όπως οι νυχτοκόρακες και οι κουκουβάγιες. Το ρούχο τους είναι διάτρητα κουρέλια. Για χωράφι έχουν τη διάθεση όσων δίνουν ελεημοσύνη. Για τροφή, ότι τύχει. Πίνουν νερό από τις κρήνες όπως τα ζώα, και για ποτήρια έχουν τις χούφτες τους. Για αποθήκη έχουν την κοιλιά τους, όσο μπορεί αυτή να συγκρατήσει ότι μπαίνει μέσα. Τραπέζι τους είναι τα γόνατά τους διπλωμένα. Κρεβάτι, το έδαφος. Μπάνιο, κάποιος ποταμός ή λίμνη, όπως τα έχει προσφέρει ακατέργαστα και κοινά σε όλους ο Θεός. Η ζωή τους είναι πλέον γεμάτη μετακινήσεις και αγριάδα, όμως δεν ήταν έτσι εξαρχής. Ας όψονται η συμφορά και η ανάγκη».

Η διήγηση της βάπτισης του Ιησού και η πρόσληψή της από τη λατρεία της Εκκλησίας

Του ΜΟΣΧΟΥ ΓΚΟΥΤΖΙΟΥΔΗ· Επίκουρου Καθηγητή Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ

Το περιστατικό της βάπτισης του Ιησού σε όλες τις εκδοχές του (Μτ. 3:13-17//Μκ. 1:9-11//Λκ. 3:21-22//Ιω. 1:29-34) έχει προσαρμοστεί στις χριστολογικές ιδέες του κάθε ευαγγελιστή. Στο κατά Μάρκον ο Ιησούς εισάγεται για πρώτη φορά στο προσκήνιο στο 1:9 καθώς έρχεται να βαπτιστεί από τον Ιωάννη στον ποταμό Ιορδάνη. Η διήγηση είναι σύντομη και απλή χωρίς λεπτομέρειες. Είναι πράγματι παράξενο πως ένα τόσο σημαντικό γεγονός περιορίζεται μόνο σε τρεις στίχους στο κατά Μάρκον. Ο Ιησούς εδώ παρουσιάζεται χωρίς κάποιον χριστολογικό τίτλο με τον τόπο καταγωγής του μόνο να δηλώνεται στο κείμενο (από Ναζαρέτ της Γαλιλαίας). Λίγο παρακάτω όμως, στο 1:11 ο Ιησούς φανερώνεται με θαυματουργικό τρόπο ως Υιός του Θεού. Τώρα λοιπόν οι αναγνώστες του ευαγγελίου πληροφορούνται ποιος πραγματικά είναι αυτός για τον οποίο ο Μάρκος θα αφηγηθεί διάφορα περιστατικά στη συνέχεια.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο εδώ: ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ

the-baptism-of-christ-1