Γράφει ο Α. Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
Του Ευστρατίου, χάρισμα
Η συζήτηση που είχα χθες με ένα φίλο και συνάδελφο, από τους ελάχιστους που όταν συναντιόμαστε, με πόνο ψυχής συζητάμε για τα εκπαιδευτικά μας πράγματα, κινήθηκε γύρω από τις πανελλαδικές εξετάσεις. Στα πολλά που είπαμε, σταθήκαμε και στο γεγονός της κατάτμησης της παρεχόμενης γνώσης στο σχολείο. Γνώσης, βέβαια, που ο κύριος όγκος της είναι άχρηστος και το χειρότερο, σε πολλά γνωστικά αντικείμενα γίνεται μονολιθικός, αφού ο καθένας από εμάς τους εκπαιδευτικούς που διδάσκει σ’ ένα σχολείο νοιάζεται μόνο για το δικό του μάθημα και δεν ενδιαφέρεται για άλλα γνωστικά αντικείμενα. Εκείνη η περίφημη διαθεματικότητα, διεπιστημονικότητα, που το παλαιότερα γνωστό Παιδαγωγικό Ινστιτούτο κόπτονταν για να γίνει διδακτική πράξη, όχι μόνον πήγε περίπατο, αλλά πολλοί εκ των συναδέλφων μας στα σχολεία, όχι μόνο δεν γνωρίζουν τα απαραίτητα γι’ αυτήν, αλλά ούτε που επιθυμούν να ακούσουν ό,τι από κοινού θα μπορούσαν να συνεργαστούν με άλλους συναδέλφους για να κάμουν ένα μάθημα ανοικτών επιστημονικών οριζόντων.
Ετούτη, λοιπόν, η κατάτμηση της γνώσης σε πολλαπλούς τομείς καταστρέφει την ομορφιά της αληθινής έρευνας. Αυτός ο τεμαχισμός του επιστητού στο σχολείο, κυρίως στο Λύκειο, τεμαχισμός του φυσικού και πνευματικού κόσμου σε επιμέρους τομείς και ακόμη παραπέρα σε κατευθύνσεις, νοοτροπία που πολλές φορές με ζήλο καλλιεργούμε όλοι μας – έτσι μας βολεύει – κάμει την παιδεία μας συνεχώς να βρίσκεται σ’ έναν επιθανάτιο ρόγχο. Λέγω βολεύει διότι έτσι γίνεται χρόνια στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση· λόγοι μεθοδολογικοί διαμορφώνουν αυτό το θολό τοπίο, με αποτέλεσμα ακόμη και οι ίδιοι οι μαθητές να καλύπτονται πίσω απ’ αυτό, με εκείνη την τραγικότητα ότι μόνον τα μαθήματα που μέσω των πανελλαδικών εξετάσεων θα τους οδηγήσουν σ’ αυτό που θέλουν να σπουδάσουν έχουν αξία, ενώ τα υπόλοιπα, συνεχώς θα είναι υποβαθμισμένα στη σκέψη τους, καθόλου δεν θα τους ενδιαφέρουν· με κείνη τη θλιβερή πολλές φορές εικόνα μέσα στην τάξη, όταν για παράδειγμα ένας φιλόλογος θα μπαίνει να διδάξει Ιστορία γενικής παιδείας, όλοι σχεδόν οι μαθητές θα έχουν ξεχασμένο το βιβλίο τους μονίμως κάτω από το θρανίο.
Στα παραπάνω αξίζει να προστεθεί και τούτο: ο καθένας μας σήμερα γνωρίζει πόσο δαιδαλώδης έχει γίνει η διαμόρφωση ειδικοτήτων, με μέτριους σε αρκετές περιπτώσεις ειδικούς επιστήμονες. Στις μέρες μας το φαινόμενο αυτό έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις. Το ερώτημα είναι καίριο: άραγε θα σπάσει ποτέ αυτός ο φαύλος κύκλος; Μάλλον όχι. Λυπηρό μεν αυτό, είναι δε η σκληρή πραγματικότητα. Οι διαπιστώσεις, ωστόσο, είναι οδυνηρές· ο κόσμος και η ζωή θα συνεχίσουν να κομματίζονται περισσότερο σε επιμέρους ενότητες, κι όσοι θα αρέσκονται σ’ αυτό το κομμάτιασμα πάντοτε θα είναι μετριότητες. Απεναντίας όσοι θα παλεύουν για καθολική κατάκτηση της γνώσης, όσοι δάσκαλοι και καθηγητές θα μεταβάλλουν ολάκερη τη ζωή τους σε κονίστρα αγώνων για να συγκροτηθεί μια ενότητα για τον κόσμο και την ανθρώπινη ζωή, θα είναι οι ελάχιστοι και ίσως οι πιο τίμιοι γι’ αυτό που κλήθηκαν να διακονήσουν και να διδάξουν σε μια σχολική τάξη. Και η εικόνα θα παραμένει η ίδια. Ένας απολιθωμένος σωρός άχρηστων αρκετές φορές γνώσεων, χωρίς καμιά εσωτερική ενότητα, που θα συντελεί σ’ ένα είδος «μολύνσεως του εγκεφάλου». Ο σωρός αυτός των γνώσεων πάντα θα μοιάζει με σωριασμένα οικοδομικά υλικά, χώμα, πέτρες, τούβλα, ασβέστη, τσιμέντο, σίδερα κι άλλα, χωρίς αρχιτεκτονικά σχέδια και χωρίς δημιουργικά χέρια για οικοδόμηση.
Και ο μεγαλοφυής θείος Πλάτων πάντα θα είναι επίκαιρος. Η παρακάτω ιστορία από τον Φαίδρο αξίζει συνοπτικά να την καταγράψω: μετά την ανακάλυψη του αλφαβήτου από τον θεό Θεύθ, οι πολλές κι αναφομοίωτες γνώσεις που αποκτούσε ο καθένας με την ανάγνωση των βιβλίων, χωρίς αυτοσυγκέντρωση και άσκηση της μνήμης, μετέβαλλε τους ανθρώπους από σοφούς σε «πολυγνώμονες και δοξόσοφους», (Φαίδρος, 274-275). Νομίζω ό,τι δεν χρειάζονται σχόλια…
