ailiadi's blog

"Ποίηση, ζωγραφική, ιστορία, πολιτισμός ως έννοιες αδιαπραγμάτευτες"

«Εργαστήρι δημιουργικής ανάγνωσης και γραφής: Μελέτη και επεξεργασία νεανικού μυθιστορήματος της Μ. Κλιάφα: Μια μπαλάντα για τη Ρεβέκκα». Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων (Συντονίστρια, Υπεύθυνη Καινοτόμου Εκπαιδευτικού Προγράμματος)

Κάτω από: ΓενικάΑΜΑΛΙΑ ΗΛΙΑΔΗ στις 9:40 πμ στις 20 Φεβρουαρίου, 2013

Βαλαωρίτου  33  – 42100  ΤΡΙΚΑΛΑ

Τηλέφ. :  24310-28697

Fax      :  24310-28618

Πληροφορίες: Αμαλία Ηλιάδη

Ιστοσελίδα: http://3gym-trikal.tri.sch.gr

Ε– mail mail@3gym-trikal.tri.sch.gr

«Εργαστήρι  δημιουργικής  ανάγνωσης  και  γραφής: Μελέτη  και  επεξεργασία  νεανικού  μυθιστορήματος  της  Μ. Κλιάφα: Μια  μπαλάντα  για  τη  Ρεβέκκα».

Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων (Συντονίστρια, Υπεύθυνη Καινοτόμου Εκπαιδευτικού Προγράμματος)

Δ/νση κατοικίας: Μ. Πιτσάκου 21
Τ.Κ. 42100 Τρίκαλα. Τηλ.& Fax:  2431071402
ailiadi@
sch.gr
http://users.sch.gr/ailiadi
http://blogs.sch.gr/ailiadi

Ο τίτλος  του  προγράμματός  μας:

«Εργαστήρι  δημιουργικής  ανάγνωσης  και  γραφής: Μελέτη  και  επεξεργασία  νεανικού  μυθιστορήματος  της  Μ. Κλιάφα: Μια  μπαλάντα  για  τη  Ρεβέκκα».

http://www.metaixmio.gr/images/ekpaideftiko_yliko/rebekka.pdf

http://www.jewishmuseum.gr/dyncontent/sitebuilder/dynamicpages/directory/360/textfiles/praktika_seminarioy.pdf

Μαρούλα Κλιάφα: Μια µπαλάντα για τη Ρεβέκκα

Ιστορία και µυθοπλασία  σε ένα εφηβικό µυθιστόρηµα

Εργαστήριο

Ένας  πρόσφορος τρόπος για να προσεγγίσουν οι µαθητές της Μέσης Εκπαίδευσης τον Β΄ Παγκόσµιο πόλεµο και το ολοκαύτωµα,  είναι η λογοτεχνία.Ο συνδυασµός ιστορίας και µυθοπλασίας σε ένα λογοτεχνικό εφηβικό βιβλίο που έχει για θέµα του τις διώξεις των Εβραίων από το ναζιστικό καθεστώς  δίνει τη δυνατότητα στο νεαρό αναγνώστη να µεταφερθεί νοερά σε εκείνη τη ζοφερή εποχή,  να κατανοήσει καλύτερα τα ιστορικά γεγονότα,  να συνδεθεί συναισθηµατικά µε τους ήρωες του βιβλίου και να προβληµατισθεί για το που µπορεί να οδηγήσει ο αντισηµιτισµός.

« Μια µπαλάντα για τη Ρεβέκκα»: Πρόκειται για ένα µυθιστόρηµα µυθοπλασίας- η ηρωίδα µου η Ρεβέκκα είναι πρόσωπο φανταστικό- όµως όλα τα ιστορικά στοιχεία που αναφέρονται στο βιβλίο είναι πραγµατικά,   όπως πραγµατικά είναι και τα περισσότερα επεισόδια του βιβλίου, τα οποία στηρίζονται σε βιώµατα και µαρτυρίες φίλων εβραίων.  Υπό αυτή την έννοια λοιπόν θα µπορούσε κανείς να πει πως πρόκειται για ένα βιβλίο βιωµατικό.

Η ιστορία της Ρεβέκκας που είναι ταυτόχρονα και η ιστορία της εβραϊκής κοινότητας Τρικάλων αρχίζει την πρώτη µέρα του ελληνοϊταλικού πολέµου,  διατρέχει όλη την κατοχή και τελειώνει την πρώτη µέρα της απελευθέρωσης. Η έφηβη Ρεβέκκα-  παιδί ενός µεικτού γάµου,  η µητέρα της είναι χριστιανή και ο πατέρας της εβραίος- στα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου µιλάει για την οικογένειά της και την εβραϊκή κουλτούρα  (γεγονός που επιτρέπει στον αναγνώστη να γνωρίσει έναν διαφορετικό πολιτισµό)  στη συνέχεια περιγράφει τα δεινά του πολέµου και της  κατοχής, την συµµετοχή της στην ΕΠΟΝ και  την καταφυγή των Εβραίων  µε παρότρυνση του ΕΑΜ , σε ορεινά 93 χωριά της περιοχής  για να γλυτώσουν από τις θηριωδίες των Ναζιστών. Μια ξαφνική   αρρώστια του αδελφού της υποχρεώνει την οικογένεια να κατέβει προσωρινά στην πόλη, όπου δυο µέρες αργότερα- στις 24 Μαρτίου 1944-   οι Γερµανοί µπλοκάρουν την εβραϊκή συνοικία,  συλλαµβάνουν και εκτοπίζουν 135 εβραίους, µαζί και την µητέρα και τον αδελφό της Ρεβέκκας. Η ίδια ,µε τη βοήθεια ενός χριστιανού,  κρύβεται για έξι ολόκληρους µήνες στη σοφίτα ενός νερόµυλου.  Εκεί, µέσα στην απόλυτη µοναξιά της αντιµετωπίζει τους φόβους της,  ωριµάζει και µε την απελευθέρωση παίρνει την απόφαση, παρά το µεγάλο κενό που νιώθει για τον χαµό των δικών της, να συνεχίσει τη ζωή της.

Χρονολόγιο των ιστορικών γεγονότων

Αφού οι µαθητές έχουν διαβάσει το βιβλίο,  ο εκπαιδευτικός   µε τη βοήθεια φωτογραφικού υλικού*  αναλύει µέσα στην τάξη τα πιο σηµαντικά ιστορικά γεγονότα στην Ευρώπη και στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1933-1945:  1933  άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία και εδραίωση του αντισηµιτισµού, 1936  ∆ικτατορία του Μεταξά, 1939   έναρξη του Β΄ Παγκοσµίου πολέµου, 1940 Όχι του Μεταξά και  αλβανικό έπος,1941 επίθεση της Γερµανίας στην Ελλάδα- κατοχή, 1942 έναρξη της ελληνικής αντίστασης, 1943-1944  συλλήψεις   ελλήνων εβραίων,  αποστολή τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης , 1944  απόβαση των συµµάχων στη Νορµανδία, 1945  ήττα των Ναζιστών, αυτοκτονία του Χίτλερ, τέλος του πολέµου.

Ο εκπαιδευτικός   καλεί τους µαθητές να παρατηρήσουν και σχολιάσουν το φωτογραφικό υλικό και να αιτιολογήσουν τις απαντήσεις τους.  Η χρήση του εποπτικού υλικού ενθαρρύνει την αυτενέργεια  των µαθητών. Μαθαίνουν να παρατηρούν,  εµπλέκονται στην Ιστορία και εκφράζουν τις σκέψεις τους και τον προβληµατισµό τους.

*  Σηµείωση.  Οι εκπαιδευτικοί µπορούν να αναζητήσουν το φωτογραφικό υλικό στο διαδίκτυο στο λήµµα «Μια µπαλάντα για τη Ρεβέκκα»

Μetaixmio.  94

Κατανοούµε το κείµενο και απαντάµε …

Ο εκπαιδευτικός συζητάει αναλυτικά µε τους µαθητές του τα διάφορα

επεισόδια του βιβλίου.  Τους ζητάει να τα σχολιάσουν,  να εκφράσουν τις απορίες τους ή τις ενστάσεις τους, να περιγράψουν τα συναισθήµατά τους και να εξάγουν τα συµπεράσµατα τους.

Τα πρόσωπα του έργου

Ο εκπαιδευτικός στη συνέχεια ζητάει από τους µαθητές του να σκιαγραφίσουν µε λίγα λόγια τα κυριότερα πρόσωπα του µυθιστορήµατος . Για να τους διευκολύνει τους δίνει µερικές λέξεις κλειδιά,  οι οποίες περιγράφουν την προσωπικότητά τους ή χαρακτηρίζουν τις πράξεις τους.

Με αφορµή το κείµενο προβληµατιζόµαστε και συζητάµε …

Το συγκεκριµένο λογοτεχνικό βιβλίο δίνει την ευκαιρία να συζητηθούν

µέσα στην τάξη διάφορα κοινωνικά θέµατα .

Στην εποχή µας λόγω και των πολλών µεταναστών έχουµε πολλού

µεικτούς γάµους .  Ζητούµε από τους µαθητές να πουν τη γνώµη τους για τους µεικτούς γάµους.

Μολονότι πολλές παλιές προλήψεις και στερεότυπα έχουν εκλείψει, π. χ. «Οι εβραίοι φτιάνουν τα άζυµα µε το αίµα των χριστιανών»  συχνά ακούµε για συνωµοσίες του αµερικάνικου εβραϊκού λόµπι, τις οποίες κάποιοι άκριτα υιοθετούν . Προτείνεται να συζητηθεί στην τάξη το θέµα του αντισηµιτισµού και του ρατσισµού και οι λόγοι(πολιτικοί,  κοινωνικοί και κυρίως οικονοµικοί) που δηµιουργούν αυτά τα φαινόµενα. Η ηρωίδα του βιβλίου αναφέρεται στον  τρόπο ζωής και νοοτροπίας των ανθρώπων της πόλης και του χωριού.  Συζητήστε και συγκρίνετε τις διαφορές. Υπήρχαν πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα;  Ποια; Σήµερα υπάρχουν οι ίδιες διαφορές ;

Η καλύτερη φίλη της Ρεβέκκας κάποια στιγµή της ζητάει να πάψουν να βλέπονται. Γιατί;  95

Συζητήστε το θέµα της φιλίας.  Τι σηµαίνει για τον έφηβο αληθινός

φίλος;

Τη Ρεβέκκα και τον Αντρίκο τους συνδέει ένα αµοιβαίο αίσθηµα που οι

ίδιοι πιστεύουν ότι είναι έρωτας. Τι ρόλο παίζει σήµερα ο έρωτας στη ζωή των νέων;

Ο πατέρας της Ρεβέκκας πιστεύει πως «  για να πάµε µπροστά σαν χώρα χρειαζόµαστε ανθρώπους µορφωµένους». Ρωτείστε τους µαθητές σας αν συµφωνούν µε την άποψη αυτή και ζητήστε τους  να εξηγήσουν πώς αντιλαµβάνονται τη λέξη «µόρφωση». Είναι ένα πτυχίο ή πρόκειται για µια γενικότερη παιδεία;

∆ιαθεµατικές ∆ραστηριότητες

Στο βιβλίο συναντάµε µερικές λέξεις οι οποίες σήµερα δεν βρίσκονται στο καθηµερινό µας λεξιλόγιο. Επειδή κάποιες από αυτές παραπέµπουν σε ιστορικά γεγονότα π.  χ.  οι λέξεις   λεγεωνάριος,  τριεψιλίτης,  δωσίλογος , o  εκπαιδευτικός προτρέπει τους µαθητές να   ψάξουν την ερµηνεία τους στο λεξικό και στη συνέχεια τους εξηγεί   τα ιστορικά γεγονότα,  όπως για παράδειγµα   την προσπάθεια των λεγεωναρίων να δηµιουργήσουν στη Θεσσαλία το «Πριγκιπάτο της Πίνδου».

∆ιαβάζουµε µέσα στην τάξη τη µαρτυρία ενός εβραίου που έχει επιστρέψει από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης ή βλέπουµε στο αµφιθέατρο του σχολείου ένα ντοκιµαντέρ   σχετικό µε το ολοκαύτωµα.  Ακολουθεί συζήτηση.

Ζητούµε από τους µαθητές να µαγνητοφωνήσουν ένα περιστατικό που

έζησαν οι παππούδες τους ή άλλα συγγενικά τους πρόσωπα   κατά την

κατοχή.

Στο βιβλίο γίνεται λόγος για µια θεατρική παράσταση των ανταρτών

στην οποία συµµετείχε και η Ρεβέκκα . 96   Προτρέπουµε τους µαθητές µας να ψάξουν στο διαδίκτυο το λήµµα «Θέατρο στο βουνό»  για να δουν φωτογραφίες από τις θεατρικές αυτές παραστάσεις.

Στο µυθιστόρηµα υπάρχουν πολλές αναφορές σε κλασσική µουσική.  Αν στο σχολείο υπάρχει η δυνατότητα προτείνεται τα παιδιά να ακούσουν το χορωδιακό τραγούδι «Va  Ρansiero»  από την όπερα «Ναµπούκο».  Επίσης µπορούν να ακούσουν σε  cd αποσπάσµατα από τον κύκλο των τραγουδιών «Μαουτχάουχεν»του Μίκη Θεοδωράκη , σε στίχους Ιάκωβου Καµπανέλη.

Το µυθιστόρηµα «Μια µπαλάντα για τη Ρεβέκκα» δίνει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό,  παράλληλα µε την ιστορία του Β΄Παγκοσµίου πολέµου και το ολοκαύτωµα,  να µυήσει τους µαθητές του και σε θέµατα καλλιτεχνικά. Η σωστή και πολύπλευρη ενηµέρωση των µαθητών αποσκοπεί στη δηµιουργία υπεύθυνων και  καλλιεργηµένων πολιτών.

Α. Υποθέματα (ποιες  διαστάσεις-όψεις  του  θέματος  θα  προσεγγιστούν):

1. Η  ανάγνωση  ως  δημιουργική  και  κριτική  δραστηριότητα.

2. Η  γραφή  ως  προσωπική  αφήγηση, κατάθεση  απόψεων.

3. Προσέγγιση  της  ιστορίας  μέσα  από  τη  λογοτεχνία.

4. Η  λογοτεχνία  ως  μέσο  κατανόησης  και  εμβάθυνσης, συνειδητοποίησης  και  επεξεργασίας  του  «διαφορετικού».

Β. Ποιους  παιδαγωγικούς  στόχους  βάλατε; ( συνοπτικά  τους  πιο  σημαντικούς)

1. Δημιουργική  ανάγνωση  και, κατ’ επέκταση, μελέτη  του  νεανικού  μυθιστορήματος  ως  μέσου  συνειδητοποίησης  του  εφήβου.

2. Γνώση  της  Τοπικής  και  Ευρύτερης  Ιστορίας  κατά  την  Κατοχή  (1940-45).

3. Βιωματική  διαπίστωση  των  τρόπων  με  τους  οποίους  ο  άνθρωπος  είναι, ταυτόχρονα  θύτης  και  θύμα  στην  Ιστορία.

Γ. Μεθοδολογία  υλοποίησης – Συνεργασίες  με  άλλους  φορείς:

1. Ανάγνωση – Επεξεργασία  κειμένου – Γραφή: Περιγραφή, Αφήγηση, Κατάθεση  Εντυπώσεων.

2. Συλλογή  εικονογραφικού  Υλικού – Φωτογραφιών –> Προβολές  για: Ναζισμό, Β΄ Παγκόσμιο  Πόλεμο, Κατοχή, Ολοκαύτωμα.

3. Συζήτηση  με  τη  συγγραφέα  του  βιβλίου  κ. Μαρούλα  Κλιάφα.

Δ. Πεδία  σύνδεσης  με  τα  προγράμματα  σπουδών  των  αντίστοιχων  γνωστικών  αντικειμένων.

1. Λογοτεχνία – Έκθεση  Ιδεών.

2. Τοπική  και  Γενική  Ιστορία.

3. Εικαστικά: Φωτογραφία, Ζωγραφική.

4. Πολιτική  και  Κοινωνική  Αγωγή.

1ος Μήνας

Διερεύνηση  θέματος:

Βιβλιογραφική  έρευνα  για  την  εποχή  στην  οποία  εκτυλίσσεται  η  πλοκή  και  η  δράση  του  ιστορικού  μυθιστορήματος.

2ος Μήνας

Συλλογή  εικονογραφικού  υλικού: φωτογραφίες, πίνακες. Προβολή  και  σχολιασμός  του  εκπαιδευτικού  υλικού  σε  ψηφιακή  μορφή (ppt) – Συσχέτιση  Ιστορίας – Λογοτεχνίας.

3ος Μήνας

Επεξεργασία: δημιουργική  ανάγνωση  και  γραφή  κειμένων. Συνεργασία  με  τη  συγγραφέα  και  επισκέψεις  στη  Δημοτική  Βιβλιοθήκη  για  αποδελτίωση  σχετικών  παραθεμάτων.

4ος Μήνας

Υλοποίηση  Δράσεων  και  Επισκέψεων: Συναγωγή  Εβραϊκής  Κοινότητας  Τρικάλων, Εβραϊκό  Μουσείο  Ελλάδος  στην  Αθήνα, στη  Θεσσαλονίκη, Επιτόπια  Έρευνα  στην  Εβραϊκή  Συνοικία.

5ος Μήνας

Τελική  παρουσίαση  του  Προγράμματος, παρουσία, της  συγγραφέως  κ. Μ. Κλιάφα  στη  σχολική  κοινότητα  και  δημοσίευση  του  «αποτελέσματος»  στον  τοπικό  τύπο  με  ανάρτηση  και  στην  Ιστοσελίδα  του  Σχολείου.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Ξημέρωμα 28ης Οκτωβρίου 1940. Η Ρεβέκκα, μια νεαρή εβραιοπούλα, χάνει την πρώτη μέρα του πολέμου, εξαιτίας μιας αμυγδαλίτιδας, και παίρνει μια σημαντική απόφαση: να είναι παρούσα σε όλες τις μεγάλες στιγμές που έρχονται. Την εφηβεία της σημαδεύουν διάφορα γεγονότα, ευχάριστα και δυσάρεστα, συνθήματα και διαδηλώσεις, φιλίες και προδοσίες, νεανικά χτυποκάρδια, όνειρα και επώδυνοι αποχωρισμοί.
Τα πρόσωπα που κινούνται γύρω από την ηρωίδα, η τραγική Ελένη-Εσθήρ, ο ξεπεσμένος γαιοκτήμονας Χριστόφορος, ο ιδεαλιστής Αντρίκος, ο δωσίλογος Εμμανουήλ, ο καπετάν Κόζιακας, ο τρυφερός και ταλαντούχος Κωνσταντίνος και πολλοί άλλοι, ζωντανεύουν την πιο σκληρή και συνάμα ηρωική εποχή της νεότερης ιστορίας μας, φέρνοντας στο προσκήνιο γεγονότα άγνωστα σε πολλούς.
Ένα βιβλίο μυθοπλασίας που διατρέχει την Κατοχή, περιγράφοντας ταυτόχρονα το εσωτερικό ταξίδι της ηρωίδας προς την ενηλικίωση. Ένα βιβλίο που με την πλοκή του θα συναρπάσει και με την αλήθεια του θα συγκινήσει όχι μόνο τους έφηβους αλλά και τους ενήλικους αναγνώστες.

ΤΙ ΕΓΡΑΨΕ Ο ΤΥΠΟΣ
Με φόντο τις αναζητήσεις της εφηβείας, η νεαρή εβραιοπούλα ζει την ταραγμένη εποχή με τη διπλή της ταυτότητα και προσπαθεί να επιβιώσει στη λαίλαπα του πολέμου. Ένα συγκινητικό μυθιστόρημα το οποίο αναφέρεται με λεπτότητα σε θέματα που για χρόνια ήταν ταμπού στην Ελλάδα.
Μαρίζα Ντεκάστρο, ΤΑ ΝΕΑ

Εκείνο που θα είχε να παρατηρήσει κανείς για το ανά χείρας βιβλίο, κάτι το οποίο αποτελεί και το στοιχείο που το ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα του συγκεκριμένου λογοτεχνικού χώρου, είναι η αναφορά του, με την ευκαιρία της διήγησης της ζωής της νεαρής εβραιοπούλας του τίτλου κατά τη διάρκεια της Κατοχής, σε κοινωνικά, στρατιωτικά και πολιτιστικά γεγονότα και σε ιστορικά πρόσωπα της περιόδου, που σημάδεψαν τη ζωή τόσο των ενηλίκων όσο και των εφήβων της εποχής. Έτσι, στις Σημειώσεις που το συνοδεύουν και σχολιάζουν τα αντίστοιχα σημεία στο κείμενο, βρίσκουμε ποικίλες πληροφορίες, όπως, επί παραδείγματι: για την ΕΟΝ, για το χορωδιακό τραγούδι «Va, pensierο» από την όπερα Ναμπούκο του Βέρντι, για το «Πριγκιπάτο της Πίνδου» και τη «Ρωμαϊκή Λεγεώνα» (τα μέλη της οποίας μετά την απελευθέρωση δικάστηκαν ως δωσίλογοι), για τις αντάρτικες ομάδες στα τρικαλινά βουνά και τους καπετάνιους του ΕΛΑΣ, για τον θίασο της «Λαϊκής Σκηνής» της 8ης Μεραρχίας, που είχε ως εμψυχωτή τον Γιώργο Κοτζιούλα, αλλά και για την εξέγερση των μαθητών στα Τρίκαλα, στις αρχές του Φεβρουαρίου του 1944. Μιας και τα παραπάνω είναι ένα μικρό μόνον μέρος των Σημειώσεων και των αντίστοιχων αναφορών στο κείμενο, εύκολα συνάγει κανείς το συμπέρασμα πως το εν λόγω μυθιστόρημα είναι γερά στερεωμένο στην πραγματικότητα της τότε εποχής και άρα συνιστά έναν χρήσιμο και ταυτόχρονα «ελκυστικό» οδηγό στα οδυνηρά εκείνα συμβάντα. Η Μαρούλα Κλιάφα, παλαιά γνώριμη και βραβευμένη συγγραφέας, παραδίδει ένα αναγκαίο για τους σημερινούς νέους βιβλίο, ευρισκόμενη στην «προνομιακή» θέση, αφενός να έχει ζήσει η ίδια την Κατοχή στη Θεσσαλία, και αφετέρου να έχει μελετήσει, με αφορμή και το παρόν βιβλίο, τις ιστορικές πηγές και μαρτυρίες αλλά και την ιουδαϊκή κουλτούρα. «Τίποτα καλό δεν βγαίνει χωρίς παίδεμα».
Σταυρούλα Γ. Τσούπρου, Η ΑΥΓΗ



Δεν υπάρχουν σχόλια »

Χωρίς σχόλια ακόμα.

RSS κανάλι για τα σχόλια του άρθρου.

Αφήστε μια απάντηση