ailiadi's blog

“Ωφέλιμη διήγηση Βυζαντινών χρόνων”

Στην “ωφέλιμη” διήγηση για κάποιον γεωργό που ονομαζόταν Μέτριος, η οποία αναφέρεται στα χρόνια του Λέοντα ΣΤ΄του σοφού- και του Βασιλείου του Μακεδόνος, υπάρχουν πληροφορίες για την κοινωνική και οικονομική κατάσταση στην περιοχή της Παφλαγονίας τον 9ο αιώνα και 10ο αιώνα.

Ο γεωργός Μέτριος βλέποντας το γείτονά του να φροντίζει να ευνουχίσει τα αρσενικά παιδιά του για να τα στείλει στην Κων/πολη, όπου θα ακολουθούσαν υψηλή καριέρα ως ευνούχοι και αξιωματικοί στην υπηρεσία των κατά καιρούς αυτοκρατόρων, φθόνησε την κατάστασή του και τις “προοπτικές” του και γι’ αυτό παρακάλεσε το Θεό να του χαρίσει αρσενικό παιδ, ως στήριγμα στα γηρατειά του (με την προπόθεση, βέβαια, ότι θα ευνουχιζόταν κι αυτό για να έχει τη δυνατότητα να καταλάβει κάποιο ανώτερο αυλικό αξίωμα και να ωφεληθεί απ’ αυτό ο πατέρας του).

Η παραπάνω πάγια πρακτική εφαρμοζόταν απ’ τα μέλη των κατώτερων κοινωνικών τάξεων στο Βυζάντιο, προκειμένου ν’ αποκτήσουν πρόσβαση σε μια “καλύτερη” ζωή από άποψη κοινωνική και οικονομική, μ’ όλα, φυσικά, τα αρνητικά στοιχεία που, αναμφισβήτητα, φέρει μέσα της μια τέτοια σκληρή πρακτική. Πάντως, όπως φαίνεται, οι γονείς όχι μόνο δε δίσταζαν να ευνουχίσουν τα αρσενικά παιδιά τους για ένα τέτοιο σκοπό, αλλά θεωρούσαν αυτή τη “θυσία” απαραίτητη, προκειμένου να τους εξασφαλίσουν ένα βέβαιο και ένδοξο μέλλον.

Αφού ο Γεωργός Μέτριος παρακάλεσε το Θεό να εκπληρώσει την επιθυμία του, ξεκίνησε να συμμετάσχει στην ετήσια εμπορική πανήγυρη της Παφλαγονίας. Φόρτωσε στην άμαξά του όσα ήταν αναγκαία και έφτασε στο χώρο της πανήγυρης, όπου άλλα πράγματα πούλησε και άλλα αντάλλαξε. Η παραπάνω πολύτιμη μαρτυρία της διήγησης αποτελεί μια ακόμη απόδειξη για την ταυτόχρονη ύπαρξη νομισματικής-εμπορευματικής και πρωτόγονης ανταλλακτικής οικονομίας στις περιοχές της Μ.Ασίας, κατά τη Μέση βυζαντινή περίοδο.

Όταν τελείωσε η εμποροπανήγυρη, ο γεωργός πήγε σε ένα λιβάδι όπου υπήρχε νερό για να ξεκουράσει τα βόδια του. Καθώς κοίταζε αφηρημένος το χώμα βρίσκει πεταμένο ένα παλιό βαλάντιο, που περιείχε 1.500 φλουριά, ποσό πολύ μεγάλο για τα δεδομένα της εποχής. Αφού το πήρε, το έβαλε όπως ήταν βουλωμένο στην άμαξά του και εξακολούθησε το δρόμο του. Έφθασε στο σπίτι του κια απέθεσε το βαλάντιο σε τόπο ασφαλή, χωρίς ούτε ο ίδιος να το ανοίξει για να δει πόσα χρήματα περιείχε. Αυτή η ασυνήθιστη συμπεριφορά του γεωργού Μετρίου προκαλεί μεγάλη απορία και θαυμασμό στο συγγραφέα της διήγησης, ώστε να τον κατατάξει, εκ των προτέρων σχεδόν, στη χορεία των Αγίων, τουλάχιστον λεκτικά. Ο συγγραφέας εξυπονοεί ότι οποιοσδήποτε άλλος στη θέση του θα έπαιρνε δικαιωματικά τα χρήματα που βρήκε, σαν να του ανήκαν.

Όταν αργότερα (μετά την παρέλευση ενός χρόνου) ο γεωργός Μέτριος γνωρίζει τυχαία τον άνθρωπο που έχασε το βαλάντιο με τα φλουριά, ο οποίος ήταν ικανός και πετυχημένος έμπορος με μεγάλη πραμάτεια, πληροφορείται ότι είχε πάρει κι αυτός μέρος στην ίδια ετήσια εμποροπανήγυρη της Παφλαγονίας και απ’ την πώληση της πραμάτειας του συγκέντρωσε τα 1.500 φλουριά του βαλαντίου του, το οποίο είχε δέσει στερεά με μεταξωτό σειράδι (κορδέλα, σειρήτι). Η απώλεια του βαλαντίου του τον κατέστησε πολύ φτωχό, από πολύ πλούσιο που ήταν προηγουμένως.

Η απόδοση του βαλαντίου στον ιδιοκτήτη του απ’ τον φτωχό γεωργό Μέτριο, του προσφέρει την εκ Θεού εκπλήρωση της επιθυμίας του: παρουσιάζεται άγγελος στον ύπνο του και του αναγγέλει πως θ’ αποκτήσει αρσενικό παιδί, το οποίο έχει κάθε δικαίωμα να το μεταχειρισθεί όπως θέλει (εξυπονοείται ο ευνουχισμός του) και το οποίο θα αποκτήσει δόξα και θα γεμίσει την οικογένειά του με κάθε αγαθό.

Η “καθιέρωση-νομιμοποίηση” απ’ τον άγγελο Κυρίου, της πρακτικής του ευνουχισμού καθώς ο Θεός δίνει σιωπηλά το δικαίωμα, με τον απεσταλμένο του στο γονέα, να ευνουχίσει το γιό του, αποτελεί εγγύηση για τη βέβαιη και θετική εξέλιξη των γεγονότων: το όνειρο του γεωργού Μέτριου προοικονομεί τη σπουδαία θέση που θα καταλάβει ο ευνούχος γιός του.

Όταν το παιδί φθάνει στην Κων/πολη παραλαμβάνεται απ’ την αυτοκράτειρα η οποία το εισάγει στο περιβάλλον του Λέοντα ΣΤ΄ του σοφού. Ο αυτοκράτορας εκτιμά τόσο τις ικανότητές του ώστε του δίνει τον τίτλο του πατρικίου και το αξίωμα του Παρακοιμώμενου.

Το ασυνήθιστο όνομα του πατέρα του, γεωργού Μετρίου, φανερώνει ίσως την οικονομική και κοινωνική του κατάσταση: ανήκε στην τάξη των γεωργών που ήταν μεν μικροιδιοκτήτες γης, αλλά συναντούσαν δυσκολίες στην καθημερινή τους επιβίωση, λόγω της φτώχειας που συχνά τους έπληττε.

Οι βίοι των αγίων της Μέσης Βυζαντινής Περιόδου ως ιστορικές πηγές, της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη

Ο Συμεών ο Μεταφραστής έζησε επί αυτοκράτορος Λέοντος του Σοφού (886) και κατέλαβε το αξίωμα του μαγίστρου και λογοθέτου. Κατέχοντας ένα τόσο σημαντικό αξίωμα συνόδευσε στην Κρήτη τον ναύαρχο Ημέρειο, ως μεταφραστής γιατί οι Άραβες λεηλατούσαν διάφορες περιοχές και κάστρα της Κρήτης, έχοντας ορμητήριό τους το Χάνδακα. Ο βίος του Συμεών του μεταφραστή μας λέει πως ο αυτοκράτορας έδωσε την αρμοδιότητα στον Ημέρειο και το Συμεών να πολεμήσουν τους Άραβες στην περίπτωση που δεν μπορέσουν να τους υποτάξουν με ειρηνικό-διπλωματικό τρόπο. Και χάρη στη διπλωματική ικανότητα και στη λεκτική δεινότητα του Συμεών, που ως διερμηνέας-μεταφραστής έπεισε τους Άραβες να πληρώσουν στο βυζαντινό αυτοκράτορα “φόρο”, έληξε ευνοικά για τους Βυζαντινούς η υπόθεση της Κρήτης.

Στο διάστημα που ο Συμεών ήταν μοναχός συνέγραψε τους βίους των Αγίων που βρήκε απ’ τους παλιότερους, όπως μας παραδίδει ο βίος του. Και επειδή ήταν πλούσιος και είχε τη δύναμη και “τον τρόπο” έστειλε ανθρώπους σε διάφορα κάστρα και τόπους για να μαζέψουν και να του φέρουν όσους βίους Αγίων έβρισκαν.

Ο Όσιος Δουναλέ ο ομολογητής, που μετονομάστηκε Στέφανος, ήταν άρχοντας στη χώρα του, το νησί Νιβερτίς ή Βερρόη, που βρίσκεται κοντά στα Γάδειρα της Ισπανίας. Γίνεται μοναχός και μεταβαίνει στην Κων/πολη, όπου συνομιλεί με τους Πορφυρογέννητους αυτοκράτορες Κων/νο και Ρωμανό (919), οι οποίοι μετά από επιθυμία του και αίτησή του να επισκεφτεί τους Άγιους Τόπους, τον στέλνουν στα Ιεροσόλυμα. Εκεί παίρνει ξανά το μέγα και αγγελικό σχήμα, απ’ τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Χριστόδουλο και από Δουναλέ μετονομάζεται Στέφανος. Στη συνέχεια βασανίζεται απ’ τους Άραβες-Σαρακηνούς και φυλακίζεται στην Αίγυπτο μαζί με δύο ιερείς-ακόλουθούς του. Για έξι μήνες ταλαιπωρείται με πείνα και δίψα στη φυλακή και στο τελός στέλνεται στον Αμηρά της Αιγύπτου, όπου ομολογεί την πίστη του στο Χριστό και πεθαίνει απ’ τα βασανιστήρια.

Στο βίο του Αγίου Κλήμεντος Αχρίδας, που ήταν μαθητής του Κυρίλλου και του Μεθοδίου, λέγεται ότι οι κύριοι αντίπαλοί του ήταν ο Βιχνίκος ο αρχιερέας και ο Σφεντόπλικος ο άρχοντας, οι οποίοι υποστήριζαν τις θεολογικές απόψεις της Ρώμης ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και εκ του Υιού (το filioque). Ο Κλήμης χειροτονήθηκε απ’ το Μεθόδιο επίσκοπος του Ιλλυρικού και του έθνους των Βουλγάρων και της πόλεως των Λυχνιδών δηλαδή της Αχρίδας και της Γλαβηνίτσας. Στην Αχρίδα ο Άγιος Κλήμης έχτισε μοναστήρι αφιερωμένο στον Άγιο Παντελεήμονα στο οποίο ζούσε ασκητικά, αποθησαυρίζοντας παράλληλα θεολογικά χειρόγραφα και γράφοντας τα έργα του που θεωρούνται απ’ τα πρώτα φιλολογικά κειμήλια της γλώσσας των Βουλγάρων. Στην Γλαβηνίτσα σώζονται πέτρινοι στύλοι με χαραγμένες επιγραφές που μας πληροφορούν ότι ο Κλήμης εκχριστιάνισε το έθνος των Βουλγάρων, παρακινώντας ταυτόχρονα το βασιλιά τους να χτίζει ιερούς ναούς. Ο Κλήμης, του οποίου η καταγωγή, άλλοι μελετητές υποστηρίζουν ότι είναι ελληνική και άλλοι ότι είναι σλαβική, επινόησε σαφέστερους και καθαρότερους χαρακτήρες σλαβονικών γραμμάτων και μ’ αυτούς μετέγραψε όλη την Αγία Γραφή, τους πανηγυρικούς λόγους των γιορτών, τους βίους των μαρτύρων και των Οσίων και τους ασματικούς κανόνες. Το καινούργιο του αλφάβητο το δίδαξε στα εξυπνότερα παιδιά των εκχριστανισμένων Βουλγάρων, μερικά απ’ τα οποία χειροτόνησε ιερείς.