ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

Β. ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ

Δικαίωμα συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι

Είναι το δικαίωμα των πολιτών να συγκεντρώνονται και να δημιουργούν πολιτικούς συνεταιρισμούς – κόμματα.

Ναπαίοι

Πρόκειται για άλλη ονομασία του Ρωσικού κόμματος.

Επανάσταση του 1862

Τον Φεβρουάριο του 1862 η δυσαρέσκεια μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού λόγω της οικονομικής δυσπραγίας και της δυσλειτουργίας του πολιτικού συστήματος κατέληξε σε επανάσταση με αίτημα την απομάκρυνση του

βασιλιά. Στην επανάσταση συμμετείχαν, κατά κύριο λόγω, αξιωματικοί, άνεργοι απόφοιτοι πανεπιστημίου που δεν ήθελαν να εργαστούν στους κλάδους της αγροτικής και βιοτεχνικής παραγωγής και αισθάνονταν κοινωνικά

αδικημένοι και πολλά άτομα ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων, τα οποία απαιτούσαν ενεργότερη συμμετοχή στα πολιτικά πράγματα. Στις 12 Οκτωβρίου 1862, ο Όθων αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα.

Πεδινοί

Ήταν η μία από τις δύο μεγάλες παρατάξεις που συγκροτήθηκαν στην εθνοσυνέλευση του 1862-64, μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1862. Είχε ως ηγέτη τον Δημήτριο Βούλγαρη, ο οποίος υπονόμευε τους

κοινοβουλευτικούς θεσμούς. Με παρεμβάσεις στο στρατό επιχείρησε τη δημιουργία σώματος «πραιτωριανών» για να εξασφαλίσει την παραμονή του στην εξουσία. Ο Βούλγαρης έβρισκε οπαδούς ανάμεσα σε εκείνους που είχαν διοριστεί στο στρατό ή στο δημόσιο παράνομα και φοβούνταν μη χάσουν τη θέση τους σε περίπτωση επικράτησης συνθηκών κοινοβουλευτικής νομιμότητας, σε ανέργους πτυχιούχους και στους μικροκαλλιεργητές.

«Πραιτωριανοί»

Ήταν ομάδα στρατιωτικών την οποία επιχείρησε να δημιουργήσει ο Δ. Βούλγαρης για να εξασφαλίσει την παραμονή του στην εξουσία. Στην αρχαία Ρώμη ήταν επίλεκτο σώμα του ρωμαϊκού στρατού, που είχαν ως κύριο έργο του την ασφάλεια του αυτοκράτορα. Παρενέβαιναν ποικιλότροπα στα πολιτικά πράγματα της Ρώμης. Ρύθμιζαν την αυτοκρατορική εξουσία και αρκετές φορές προκάλεσαν πολιτικές κρίσεις. Διαλύθηκαν από τον Μ. Κωνσταντίνο.

Ορεινοί

Ήταν η μία από τις δύο μεγάλες παρατάξεις που συγκροτήθηκαν στην εθνοσυνέλευση του 1862-64, μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1862. Απαρτίστηκαν από διάφορες ομάδες υπό τον Δ. Γρίβα και τον Κ. Κανάρη, με κοινό στόχο την αντίσταση στην πολιτική των πεδινών. Βρήκαν υποστηρικτές μεταξύ των μικροκαλλιεργητών, των κτηνοτρόφων, των εμπόρων και των πλοιοκτητών.

Εθνικόν Κομιτάτον

Ηταν πολιτικός σχηματισμός υπό τον Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, που συγκροτήθηκε την περίοδο της εθνοσυνέλευσης του 1862-64 και είχε μικρότερη απήχηση σε σχέση με τις δύο μεγάλες παρατάξεις των Πεδινών και των Ορεινών. Υποστήριζε την ανάπτυξη του κοινοβουλευτισμού και τον εκσυγχρονισμό της χώρας, οικονομική ανάπτυξη και μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση και στο στρατό,και πολιτισμική εξάπλωση στην Οθωμανική

αυτοκρατορία.

Εκλεκτικοί

Ηταν ένας πολιτικός σχηματισμός που συγκροτήθηκε την περίοδο της εθνοσυνέλευσης του 1862-64 και είχε μικρότερη απήχηση σε σχέση με τις δύο μεγάλες παρατάξεις των Πεδινών και των Ορεινών. Ήταν μια ετερόκλητη παράταξη εξεχόντων πολιτικών, λογίων και αξιωματικών, με μετριοπαθείς θέσεις, η οποία προσπαθούσε να μεσολαβεί μεταξύ των άλλων παρατάξεων και να υποστηρίζει σταθερές κυβερνήσεις.

Αρχή δεδηλωμένης

Πρόκειται για μία πολιτική κοινοβουλευτική αρχή, κατά την οποία η κυβέρνηση οφείλει να διαθέτει τη δεδηλωμένη εμπιστοσύνη της βουλής. Η αρχή της δεδηλωμένης ψηφίστηκε το 1875. Η ιδέα ανήκε στον Χαρίλαο Τρικούπη, ο οποίος υποστήριξε δημόσια ότι η μόνη λύση στο πρόβλημα της πολιτικής αστάθειας ήταν η συγκρότηση δύο μεγάλων κομμάτων εξουσίας, σύμφωνα με το πρότυπο της Αγγλίας. Ο βασιλιάς έπρεπε να αναθέτει την εντολή σχηματισμού της κυβέρνησης μόνο σε πολιτικό ο οποίος είχε σαφώς τη “δεδηλωμένη” εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας των βουλευτών. Αυτό θα στερούσε από τα κόμματα μειοψηφίας τη δυνατότητα να σχηματίζουν

κυβέρνηση, θα τα ωθούσε σε συνένωση με τα μεγάλα και θα είχε ως αποτέλεσμα σταθερότερες κυβερνήσεις πλειοψηφίας. Ο βασιλιάς υιοθέτησε τελικά την άποψη του Τρικούπη, η οποία αποτελεί τομή στην πολιτική ιστορία

της χώρας, καθώς οδήγησε σε μεταβολή του πολιτικού τοπίου.

Κράτος δικαίου

Είναι το κράτος στο οποίο η οργάνωση και η λειτουργία όλων των θεσμών και των τομέων της κρατικής εξουσίας ρυθμίζονται με κανόνες του θετικού

δικαίου, δηλαδή με νόμους που το ίδιο το κράτος έχει θεσπίσει.

Σφαιρίδιο

Ηταν μικρή σφαίρα από μολύβι, που χρησιμοποιούσαν οι ψηφοφόροι αντί για ψηφοδέλτιο. Η άμεση, μυστική και καθολική (για τους άνδρες) ψήφος με σφαιρίδια καθιερώθηκε από το Σύνταγμα του 1864. Για τελευταία φορά

σφαιρίδια χρησιμοποιήθηκαν στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του 1920. Οι εκφράσεις “έφαγε μαύρο” και “το έριξε δαγκωτό” σχετίζονται με τη χρήση των σφαιριδίων κατά τη διαδικασία της ψηφοφορίας.

Ταξικό κόμμα

Είναι το κόμμα που εκπροσωπεί κατά κύριο λόγο ή αποκλειστικά τα συμφέροντα μιας κοινωνικής τάξης. Στην Ελλάδα το τελευταίο τέταρτο του 19ου αι. δεν προέκυψαν ταξικά κόμματα, σε αντίθεση με άλλες χώρες της Ευρώπης.

Ομάδα Ιαπώνων

Ήταν πολιτικό μόρφωμα υπό τον Δημήτριο Γούναρη, που ιδρύθηκε το 1906. Ήταν το μοναδικό νέο πολιτικό στοιχείο που εμφανίστηκε την περίοδο 1893-1909. Επίκεντρο της κριτικής τους ήταν η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να προσαρμοστεί στις εξελίξεις της κοινωνίας. Η ομάδα δεν μπόρεσε να επιβιώσει και διαλύθηκε το 1908.

Στρατιωτικός Σύνδεσμος

Ηταν  η μυστική ένωση στρατιωτικών, η οποία οργάνωσε το κίνημα στο Γουδί (15 Αυγούστου 1909), με αιτήματα που αφορούσαν μεταρρυθμίσεις στο στρατό, τη διοίκηση, τη δικαιοσύνη, την εκπαίδευση και τη δημοσιονομική πολιτική. Δεν εγκαθίδρυσε δικτατορία, αλλά προώθησε τα αιτήματά του μέσω της Βουλής. Διαλύθηκε στις 15 Μαρτίου 1910 έχοντας επιτύχει τις επιδιώξεις του.

Κίνημα στο Γουδί

Αυτό το κίνημα  έγινε στις 15 Αυγούστου 1909 από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο, μια μυστική ένωση στρατιωτικών, με αιτήματα που αφορούσαν μεταρρυθμίσεις στο στρατό, τη διοίκηση, τη δικαιοσύνη, την εκπαίδευση και τη δημοσιονομική πολιτική. Το κίνημα αυτό αποτέλεσε τομή στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας γενικότερα και των πολιτικών κομμάτων ειδικότερα.

«Ανόρθωση»

Ήταν το γενικό σύνθημα των ανεξάρτητων πολιτικών που συμμετείχαν στις εκλογές της 8ης Αυγούστου 1910. Με την «ανόρθωση», ανάλογα με την περιοχή που ήταν υποψήφιοι και τον πληθυσμό στον οποίο απευθύνονταν,

εννοούσαν είτε την υλοποίηση των αιτημάτων των συντεχνιών, όπως εκφράστηκαν στα συλλαλητήρια του 1909, είτε την επίλυση του αγροτικού ζητήματος με την παροχή γης στους ακτήμονες.

Κόμμα Φιλελευθέρων

Ήταν το πολιτικό κόμμα που ιδρύθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και μέλη της Εθνοσυνέλευσης στις 22 Αυγούστου 1910. Ονομαζόταν και βενιζελικό κόμμα από το όνομα του ηγέτη του.

Λέσχη Φιλελευθέρων

Ιδρύθηκε το 1912 στην Αθήνα και σε ορισμένες άλλες εκλογικές περιφέρειες, στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης του κόμματος των Φιλελευθέρων.

Ραλλικό κόμμα

Ήταν ένα από τα αντιβενιζελικά κόμματα υπό το Δημήτριο Ράλλη. Ήταν αντίθετο προς τον εκσυγχρονισμό και κατά της ισχυρής εκτελεστικής εξουσίας και υποστήριζε ότι το Κοινοβούλιο έπρεπε να έχει ισχυρή θέση στο πολιτικό σύστημα. Στο πρόσωπο του βασιλιά έβλεπε το σύμβολο της εθνικής ενότητας. Απευθυνόταν κατά κύριο λόγο στα μεσαία και κατώτερα στρώματα των πόλεων καθώς και στους καλλιεργητές. Ζητούσε ενίσχυση της παραγωγής και αύξηση των θέσεων εργασίας, ώστε με την οικονομική ανάπτυξη να εξευρεθούν χρήματα για εξοπλισμούς, να καταπολεμηθεί η διαφθορά και η πατρωνία των κομμάτων. Δεν είχε κάποιο συγκροτημένο πρόγραμμα για την οικονομική ανάπτυξη.

Εθνικό Κόμμα (Κόμμα Μαυρομιχάλη)

Ήταν ένα από τα αντιβενιζελικά κόμματα. Δε διέφερε από το ραλλικό κόμμα. Οι εκπρόσωποί του προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν τη συμμετοχή του αρχηγού τους, Κ. Μαυρομιχάλη, στα πολιτικά πράγματα μετά το κίνημα του

1909. Υποστήριζαν την «Ανόρθωση», που κατά την εκτίμησή τους δεν μπόρεσαν να υλοποιήσουν οι Βενιζελικοί.

Κόμμα Γ. Θεοτόκη

Ήταν ένα από τα αντιβενιζελικά κόμματα. Ήταν πιο μετριοπαθές από το ραλλικό και το Εθνικό κόμμα, και ζητούσε να διορθώσει αυτά που θεωρούσε λάθη των Φιλελευθέρων. Συμφωνούσε με την πάση θυσία αύξηση των

εξοπλισμών και ζητούσε φορολογικές ελαφρύνσεις για τους μικροεισοδηματίες. Από το κίνημα στο Γουδί έως τη συνταγματική κρίση του 1915, μεταξύ των αντιβενιζελικών κομμάτων το θεοτοκικό κόμμα είχε τη μεγαλύτερη εκλογική βάση, και έτσι αποτέλεσε τον πυρήνα των Αντιβενιζελικών.

Κοινωνιολογική Εταιρεία

Ήταν μία σοσιαλδημοκρατική ομάδα που εμφανίστηκε για πρώτη φορά στις εκλογές του Αυγούστου του 1910. Ήταν η σοβαρότερη από τις αντίστοιχες ομάδες της περιόδου. Ξεκίνησε από μερικούς διανοούμενους ως αριστερός

μεταρρυθμιστικός σύνδεσμος, με στόχο να προπαγανδίσει πολιτικές θέσεις και στη συνέχεια να ιδρύσει κόμμα. Επιζητούσε για όλα τα μέλη της κοινωνίας ισότητα ευκαιριών, κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και διανομή των αγαθών ανάλογα με τις ανάγκες καθενός, πράγμα που θα μπορούσε να υλοποιηθεί με τη σταδιακή αναμόρφωση της οικονομίας και τη συνταγματική μεταβολή. Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι έπρεπε να οργανωθούν οι εργάτες σε επαγγελματικές ενώσεις και να ιδρύσουν κόμμα. Στα μέσα του 1910 οι Κοινωνιολόγοι ίδρυσαν το Λαϊκό κόμμα, με αρχηγό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου.

Λαϊκό Κόμμα (1910)

Ιδρύθηκε στα μέσα του 1910 από τα μέλη της Κοινωνιολογικής Εταιρείας, της σοσιαλδημοκρατικής ομάδας που πρωτοεμφανίστηκε στις εκλογές του Αυγούστου του 1910. Αρχηγός του ήταν ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου.

Βασικές προγραμματικές του δηλώσεις ήταν η αναμόρφωση του πολιτικού συστήματος και η επιβολή αρχών κοινωνικής δικαιοσύνης. Στις δεύτερες εκλογές του 1910 εξελέγησαν 7 υποψήφιοι του κόμματος, οι οποίοι

παρείχαν κριτική υποστήριξη στους Φιλελευθέρους.

Σοσιαλδημοκρατία

Πρόκειται για κομματική τάση, η οποία επιζητεί το συνδυασμό των αρχών του σοσιαλισμού με εκείνες της δημοκρατίας. Η πρώτη ελληνική σοσιαλδημοκρατική ομάδα που συμμετείχε σε εκλογές ήταν η Κοινωνιολογική Εταιρεία (ως Λαϊκό Κόμμα) τον Αύγουστο του 1910.

Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης (1916)

Πρόκειται για την κυβέρνηση που συγκρότησε ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη (26 Σεπτεμβρίου 1916) την περίοδο του Εθνικού Διχασμού.

«Εθνική Άμυνα»

Πρόκειται για την οργάνωση φιλοβενιζελικών στρατιωτικών, η οποία δημιουργήθηκε την περίοδο του Εθνικού Διχασμού. Μετά την παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου υπό την πίεση της Αντάντ και την ανάληψη της κυβέρνησης στην Αθήνα από τους Φιλελευθέρους, οι αξιωματικοί της «Εθνικής Άμυνας» ευνοήθηκαν εις βάρος άλλων και ο διχασμός εξαπλώθηκε στο στράτευμα.

ΣΕΚΕ

Ήταν το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας. Ιδρύθηκε το 1918, προς το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, από συνέδριο σοσιαλιστών. Λίγο αργότερα προσχώρησε στην Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνή. Βασικές θέσεις του

προγράμματός του ήταν δημοκρατία, παροχή εκλογικού δικαιώματος στις γυναίκες, αναλογικό εκλογικό σύστημα και εθνικοποίηση των μεγάλων πλουτοπαραγωγικών πηγών. Σχετικά με την εξωτερική πολιτική, ζητούσε

ειρήνη, χωρίς προσάρτηση εδαφών, βασισμένη στο δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών. Τα προβλήματα που αφορούσαν διαμφισβητούμενα εδάφη, θα λύνονταν με δημοψηφίσματα. Το ΣΕΚΕ ήταν το πιο αυστηρά οργανωμένο κόμμα. Έως το 1919 ήταν υπέρ της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Σταδιακά απομακρύνθηκε από αυτή, υιοθετώντας την αρχή της δικτατορίας του προλεταριάτου. Σο 1924 μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ).

ΚΚΕ

Ήταν το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Έτσι μετονομάστηκε το 1924 το ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας), αφού προσχώρησε στην Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνή και απομακρύνθηκε σταδιακά από την κοινοβουλευτική δημοκρατία, υιοθετώντας την αρχή της δικτατορίας του προλεταριάτου.

δίχως ετικέτα