ΛΑΤΙΝΙΚΑ 1/3

Γράφτηκε το τεστ στην Γ’κλίση.

Έγινε έλεγχος των αρχικών χρόνων του 8 και 9.Η άσκηση τροπής του επιθέτου σε πρόταση αναφορική: bellum ingens=bellum quod ingens est (ουδέτερο το bellum και η εξάρτηση αρκτικού χρόνου)

Ξεκινήσαμε το κείμενο 10: Κλίναμε την οριστική μέλλοντα του gero:

geram,geres,geret,geremus,geretis,gerent.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ X

 

  1. ingens, ferox: Τα τριγενή και μονοκατάληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης
  2. mores: Το συγκεκριμένο ουσιαστικό υπάγεται στα ετερόσημα, δηλαδή σε εκείνα τα ουσιαστικά που διαθέτουν διαφορετική σημασία στον ενικό και διαφορετική σημασία στον πληθυντικό αριθμό. Στον ενικό αριθμό mos, moris = συνήθεια, έθιμο, ενώ στον πληθυντικό αριθμό mores, morum = ήθη, θεσμοί.
  3. moenia: Το συγκεκριμένο ουσιαστικό υπάγεται στα pluralia tantum, σε εκείνα, δηλαδή, τα ουσιαστικά που δεν διαθέτουν ενικό αριθμό. Ανήκει στη γ΄ κλίση ουσιαστικών και ως προς το γένος του είναι ουδέτερο.
  4. caelum: Το συγκεκριμένο ουσιαστικό υπάγεται στη β΄ κλίση και είναι ετερογενές, δηλαδή εμφανίζεται με διαφορετικό γένος στον ενικό αριθμό και διαφορετικό γένος στον πληθυντικό αριθμό. Έτσι το ουσιαστικό caelum, -i στον ενικό αριθμό απαντά ως ουδέτερο, ενώ στον πληθυντικό αριθμό caeli, -orum απαντά ως αρσενικό.ΟΜΟΡΡΙΖΟ:σιέλ.
  5. post annos: Στη συγκεκριμένη περίπτωση το post (όπως και το ante) λειτουργούν ως προθέσεις, γιατί συντάσσονται με αιτιατική και δημιουργούν εμπρόθετο προσδιορισμό του χρόνου. Τόσο το post (= μετά) όσο και το ante (= πριν) είναι δυνατόν να συντάσσονται και με αφαιρετική, οπότε σε αυτή την περίπτωση λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου και η αφαιρετική χαρακτηρίζεται ως αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς. Το post και το ante δηλώνουν το πόσο μετά ή το πόσο πριν έγινε κάτι.
  6. trecentos: Υπάγεται στα απόλυτα αριθμητικά επίθετα και κλίνεται όπως τα τριγενή και τρικατάληκτα επίθετα της β΄ κλίσης. Τα απόλυτα αριθμητικά δεν κλίνονται:
    1. από το 4 (quattuor) μέχρι το 100 (centum) είναι άκλιτα.
    2. κλίνονται μόνο τα τρία πρώτα, δηλ. το unus, una, unum = 1, το duo, duae, duo = 2 και το tres, tres, tria = 3.
    3. το 1000 (mille) είναι άκλιτο.
    4. κλιτά είναι όσα φανερώνουν εκατοντάδες (π.χ. trecenti, -orum//trecentae, -arum//trecenta, -orum).
    5. Επίσης, το milia (ή millia) που είναι επίσης απόλυτο αριθμητικό, όταν αφορά μια χιλιάδα παραμένει άκλιτο, ενώ, όταν φανερώνει χιλιάδες (milia) κλίνεται και ακολουθεί την κλίση του tria (millia, millium, millibus, millia, – , millibus).3 (πρβλ. centum – trecenti / mille – tria millia)
  7. Aeneas: Το κύριο όνομα Aeneas υπάγεται στην α΄ κλίση των ουσιαστικών και κατά κανόνα δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό. Στην αιτιατική του ενικού αριθμού, εκτός από τη βασική κατάληξη -am, μπορεί να εμφανίσει και την κατάληξη –an/-en. Αυτό συμβαίνει, γιατί τα ελληνικά πρωτόκλιτα ονόματα, κυρίως τα κύρια ονόματα, τα οποία δανείστηκε και η λατινική γλώσσα, σχηματίζουν κατά την κλίση τους μερικές πτώσεις του ενικού αριθμού όπως και στην αρχαία ελληνική.4Αἰνείας (αρχαία ελληνική) → Aeneas (λατινική)
    Αἰνείαν (αρχαία ελληνική) → Aenean (λατινική)
  8. Romanosque: Τα εθνικά ονόματα ή τα ονόματα λαών δεν σχηματίζουν ενικό αριθμό (pluralia tantum),5 με εξαίρεση τα Graecus, -i = ο Έλληνας, Romanus, -i = ο Ρωμαίος, Latinus, -i = ο Λατίνος, τα οποία σχηματίζουν και ενικό αριθμό.
  9. filius:γενική ενικού: filii και filiκλητική ενικού: fili
  10. fero, transfero: Οι τύποι του ρήματος που σχηματίζονται από το θέμα του ενεστώτα (fer-) συγκόπτουν α) το συνδετικό φωνήεν i μπροστά από το s και t των καταλήξεων και β) το συνδετικό φωνήεν ĕ, όταν το ακολουθεί r,δηλαδή στο απαρέμφατο ενεστώτα:ferre από ferere.

11.Είπαμε για τα σύνθετα του do: Το απλό do είναι 1ης συζυγίας με ιδιόμορφο παρακείμενο:dedi (do-dedi-datum-dare),ενώ τα σύνθετά του με μονοσύλλαβη πρόθεση είναι 3ης συζυγίας.Π.χ. condo-condidi-conditum-condere (δηλαδή οι καταλήξεις των αρχικών είναι: -do/didi/ditum/dere.

ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ:

gero, gessi, gestum, gerĕre
contundo, contudi, contusum, contundĕre
impono, imposui, impositum, imponĕre+δοτική+αιτιατική
condo, condidi, conditum, condĕre

fero,tuli,latum.ferre

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ:

  • gerο: πρβλ. γερούνδιο
  • populus: πρβλ. πόπολο, ποπολάρος
  • ferox: θήρ, θηρίο, πάνθηρας
  • mos: πρβλ. αμοραλισμός, αμοραλιστής
  • impono (in + pono): πρβλ. πόστο (βάζω κάποιον πόστα = επιπλήττω κάποιον)
  • condo (con < cum = ὁμοῦ + do): δί-δω-μι (δώρο, παραδίδω, παράδοση, επιδίδομαι, δωροθέτης, δόση, προδοσία, μισθοδοσία, αιμοδότης)
  • moenia: ά-μυνα·muri: πρβλ. μουράγιο
  • caelum: πρβλ. σιέλ
  • fero ≃ φέρω: ενδιαφέρομαι, φορείο, φαρέτρα, ισοφαρίζω, αυτόφωρο
  • Iulus > Ιούλιος
  • regnum < rex, regina· rego (= βασιλεύω), regius (= βασιλικός) > ρήγας, ρηγάτο
  • transfero (trans + fero ≃ φέρω): ενδιαφέρομαι, φορείο, φαρέτρα, ισοφαρίζω, αυτόφωρο
  • albus > άλμπουμ· πρβλ. αλμπίνος, αλμπινισμός
  • longus: δολιχός, ενδελεχής
  • munio· πρβλ. moenia· (muri,-orum): άμυνα· (μουράγιο)
  • trecenti < tres ≃ τρεῖς + centum ≃ ἑκατόν
  • duo ≃ δύο
  • Romulus < Roma < Ρώμη
  • Remus < Ρώμος
  • Martius (< Mars = Άρης) ≥ Μάρτιος
  • nomen ≃ όνομα
  • imperium: πρβλ. ιμπεριαλισμός, ιμπεριαλιστής
  • finis: πρβλ. φίνις, φινάλε
  • erit <*esit: *esmi > εἰμί
  • Caesar: πρβλ. καισαρική τομή, καισαρισμός, καισαροπαπισμός
  • Augustus ≥ Αύγουστος
  • ortus : ὄρνυμι (= κινώ, διεγείρω), κονιορτός / κουρνιαχτός, κονιορτοποιώ, ούριος (= ευνοϊκός), ορμή
  • porta > πόρτα
  • restituo (re + statuo = ἀποκαθίστημι): ἵστημι (προΐσταμαι, στάση, απόστημα, ιστίο, σταθμός, στάθμη, κατάστημα, στύλος)

ΜΕΛΕΤΗ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ αρχικών χρόνων του 9 και αρχικοί του 10.

Κλίση του fero σε ενεστώτα,παρατατικό και μέλλοντα.

Ασκήσεις I K III σελ.89.