ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ (1517 – 1555)

 

 

α. Η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία σε κρίση

 

Τέλη Μεσαίωνα : υποχωρεί το κύρος της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας

  • Διοικητική ανεπάρκεια
  • Υπερβολική πολυτέλεια της αυλής
  • Ηθική διαφθορά πολλών εκκλησιαστικών αξιωματούχων
  • Αμάθεια της πλειονότητας του κατώτερου κλήρου
  • Έλεγχος πιστών με τη διαρκή απειλή του κακού
  • εφεύρεση τρόπων άφεσης αμαρτιών (π.χ. συγχωροχάρτια)

 

  • Αντίδραση από φορείς τους φορείς του ανθρωπιστικού κινήματος : στόχος η αναζήτηση του αυθεντικού πνεύματος του Χριστιανισμού
  • μελέτη Αγίας Γραφής και γενικότερα άμεσα επαφή με τα ιερά κείμενα.

 

β. Η Μεταρρύθμιση του Λουθήρου

 

Γερμανία : μεγαλύτερη αντίδραση κατά της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας

  • Επιβάρυνση οικονομική από την Εκκλησία για την ανέγερση μεγάλων οικοδομημάτων στη Ρώμη
  • Προσπάθεια Γερμανών ηγεμόνων να αποδεσμευτούν από την παπική επιρροή & την επικυριαρχία του αυτοκράτορα

 

Αφορμή :

  • 1515 : Λέων Ι΄ → έκδοση συγχωροχαρτιών, τα οποία διέθετε με εμπορευματικό τρόπο ο μοναχός Τέντζελ
  • Αντίδραση Λουθήρου (Γερμανός μοναχός και θεολόγος)
  • 1517 : θυροκόλλησε σε εκκλησία της Βιτεμβέργης 95 θέσεις επιχειρήματα που
  • καταδίκαζαν τα συγχωροχάρτια
  • και αμφισβητούσαν τις παπικές απόψεις σε δογματικά θέματα.

 

Ο πάπας αφορίζει το Λούθηρο

  • Ο Λούθηρος έκαψε δημόσια τη βούλλα (=δημόσιο έγγραφο του πάπα) του αφορισμού του
  • Ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας(Γερμανίας) καλεί το Λούθηρο να απολογηθεί ενώπιον της Δίαιτας (=ανώτατο συμβούλιο των αντιπροσώπων των ευγενών, του κλήρου και των αστών στη Γερμανία)
  • Ο Λούθηρος αρνείται να αναιρέσει τις απόψεις του
  • Η Δίαιτα το καταδικάζει ως αιρετικό
  • Σώθηκε χάρη στην παρέμβαση του εκλέκτορα της Σαξονίας

 

Συνέπειες

  • Επίδραση στην κοινωνική, πολιτική και οικονομική πραγματικότητα όλης της Ευρώπης
  • 1529 : η Δίαιτα αποκήρυξε το Λουθηρανισμό → οι Γερμανοί ηγεμόνες – οπαδοί του Λουθήρου διαμαρτυρήθηκαν (ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΕΣ ή ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΟΜΕΝΟΙ)
  • 1530 : Ομολογία της Αυγούστας: υπόμνημα με τις βασικές αρχές του λουθηρανισμού που υποβλήθηκε στην ομώνυμη γερμανική πόλη
  • Γενικευμένος εμφύλιος
  • συμβιβασμός με πρωτοβουλία του αυτοκράτορα Ειρήνη της Αυγούστας (1551) : αναγνώριση νομιμότητας λουθηρανισμού + δικαίωμα κάθε ηγεμόνα να επιβάλει στην περιοχή της δικαιοδοσίας του το δόγμα της προτίμησής του
  • Η Γερμανία διαιρείται σε κράτη καθολικά και διαμαρτυρόμενα

 

 

δ. Η Αντιμεταρρύθμιση

 

Αίτια : Η Καθολική Εκκλησία

  • έβλεπε τη θρησκευτική και την πολιτική επιρροή της να συρρικνώνονται δραματικά,
  • αποφάσισε να αντιδράσει δυναμικά,
  • έλαβε μια σειρά από μέτρα.

 

Μέτρα :

 

  • Τα μοναχικά τάγματα:

ως το πλέον αποτελεσματικό μέτρο κρίθηκε

  • η αναδιοργάνωση των μοναχικών ταγμάτων
  • και η ίδρυση νέων.

Έργο των ταγμάτων αυτών ήταν

  • να βοηθήσουν την πνευματική και ιδεολογική επιβολή του καθολικισμού
  • με την άσκηση συνεχούς προπαγάνδας μέσω
  • της ίδρυσης και διαχείρισης εκπαιδευτηρίων, νοσοκομείων και άλλων φιλανθρωπικών ιδρυμάτων
  • και της έκδοσης βιβλίων.

 

  • Η Ιερά Εξέταση:
  • Ήταν ένας μεσαιωνικός θεσμός που είχε πέσει σε αχρηστία.
  • Με την αναδιοργάνωση της Ιεράς Εξέτασης επιχειρήθηκε η καταστολή των μεταρρυθμιστικών ιδεών.

Οι ιεροεξεταστές,

  • είχαν σκοπό να κάμψουν το φρόνημα των μεταρρυθμιστών ή αιρετικών, κατά την άποψη της Καθολικής Εκκλησίας,
  • μετέρχονταν κάθε μέσο, συμπεριλαμβανομένων παντός είδους βασανιστηρίων και της καύσης πάνω στην πυρά (autodafe).
  • Η λογοκρισία:
  • Επειδή η συμβολή του βιβλίου ήταν αποφασιστική στη διάδοση των μεταρρυθμιστικών ιδεών,
  • η Καθολική Εκκλησία
  • ίδρυσε ένα Συμβούλιο Λογοκρισίας στη Ρώμη,
  • με έργο να συντάσσει έναν κατάλογο απαγορευμένων βιβλίων (Index Librorum Prohibitorum), κατά διαστήματα
  • όχι μόνο θεολογικών
  • αλλά και φιλολογικών ή επιστημονικών, που, κατά την άποψη της Εκκλησίας, περιείχαν αιρετικές θέσεις.

 

  • Η Σύνοδος του Τρέντο (1545-1563)
  • Η Καθολική Εκκλησία
  • δεν περιορίστηκε μόνο στη λήψη κατασταλτικών μέτρων εναντίον των μεταρρυθμιστών,
  • αλλά προχώρησε και στη θεραπεία των αδυναμιών της, οι οποίες είχαν προκαλέσει τη Μεταρρύθμιση.

Η Σύνοδος του Τρέντο, που συγκλήθηκε το 1545 ανέλαβε το έργο

  • της ηθικοπνευματικής ανασυγκρότησης
  • και της αποσαφήνισης του καθολικού δόγματος

 

ε. Οι συνέπειες Μεταρρύθμισης

 

  • Τέλος θρησκευτικής ενότητας Ευρώπης
  • χωρισμός σε τμήματα με διαφορετικό ιδεολογικοπολιτικό προσανατολισμό
  • Διαδικασία διαμόρφωσης εθνικών ταυτοτήτων :

β΄μισό 16ου αι. :

  • Η Γαλλία κλονίζεται από θρησκευτικές διαμάχες
  • Η Ολλανδία (καλβινιστική) αποσπάται από την Ισπανία (καθολική)

17ος  αι. :

  • Οι Γερμανοί αυτοκράτορες προσπαθούν να ανασυγκροτήσουν ενιαίο κράτος μέσω της επιβολής του καθολικισμού → τριακονταετής πόλεμος (1618-1648)

 

  • Ανάπτυξη του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος και του κεφαλαιοκρατικού συστήματος
  • Μεταβολή στις νοοτροπίες και τις κοινωνικές σχέσεις
  • Νέα ρεύματα στις επιστήμες, στα γράμματα, στις τέχνες
  • Διάδοση παιδείας (τόσο από διαμαρτυρόμενους όσο και από καθολικούς)

Παρουσίαση: Θρησκευτική μεταρρύθμιση (1517-1555)