5. Εικονομαχία ( 726 – 843 μ.Χ.)

  1. Εικονομαχία ( 726 – 843 μ.Χ.)

 

 

ΟΡΙΣΜΟΣ : Με τον όρο Εικονομαχία εννοείται μεγάλη μεταρρυθμιστική κίνηση που ξέσπασε στο Βυζαντινό Κράτος τον 8ο και 9ο αι. που από θρησκευτική εξελίχθηκε και σε πολιτική διαμάχη για τη λατρεία των εικόνων (726-843μ.Χ).

Ξεκινά στα χρόνια των Ισαύρων – πρωτεργάτες οι δύο πρώτοι Ίσαυροι ( Λέων Γ΄και Κωνσταντίνος Ε΄ )

 

  • Συνθήκες εκδήλωσης

 

  • Συχνές οι υπερβολές κατά τη λατρεία των εικόνων και των λειψάνων, που φτάνουν στα όρια της δεισιδαιμονίας
  • Οι κάτοικοι των ανατολικών επαρχιών υποστηρίζουν την ανεικονική1 παράσταση του θείου : ο χριστιανισμός καθαρά πνευματική θρησκεία – δε συμβιβάζεται με την απεικόνιση του θείου με μορφή ανθρώπινη.
  • Το βυζαντινό κράτος στηρίζεται σ’ αυτούς, για να αντιμετωπίσει τους Άραβες πειρατές στα παράλια και τα νησιά , τους Σλάβους και τους Βούλγαρους στη Βαλκανική. Οι αυτοκράτορες αναγκασμένοι σχεδόν να υποστηρίξουν τους εικονομάχους
  • Οι μοναχοί, των οποίων ο αριθμός συνεχώς αυξάνεται,. είναι απαλλαγμένοι από τη στρατιωτική θητεία, σε μια εποχή που το κράτος κινδυνεύει από εξωτερικούς εχθρούς . Επιπλέον είναι αντίθετοι σε κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια. Είναι οι κυρίως υπέρμαχοι της λατρείας των εικόνων
  • Οι μονές , αν και διαθέτουν μεγάλα κτήματα, είναι απαλλαγμένες από τη φορολογία – το κράτος ζημιώνεται οικονομικά
  • Οι αυτοκράτορες  κάνουν μια γενικότερη προσπάθεια να υποτάξουν την Εκκλησία στη βούλησή τους

 

  • Έναρξη εικονομαχίας

 

  • Ένας μεγάλος σεισμός στη Σαντορίνη (το 726) ερμηνεύεται ως θεϊκή οργή για την ειδωλολατρική προσκύνηση των εικόνων
  • Πρώτη εκδήλωση της εικονομαχίας η διαταγή του Λέοντα Γ’ να απομακρυνθεί μια εικόνα του Χριστού από τη Χαλκή Πύλη του Παλατιού (726 μ.Χ.)
  • Ξεσπούν αντιδράσεις που απλώνονται ως τη Στερεά Ελλάδα – ο θεματικός στόλος κινείται εναντίον του αυτοκράτορα, αλλά νικιέται στον Ελλήσποντο
  • Το 730 το πρώτο επίσημο εικονομαχικό διάταγμα : κατά την εφαρμογή του έχουμε καταστροφή των εικόνων, βασανισμούς, διώξεις, δημεύσεις περιουσιών των εικονολατρών
  • Ο Πάπας αντιδρά στο διάταγμα και στρέφεται πλέον προς τους Φράγκους – αρχίζει να γίνεται φανερή η ρήξη Ανατολικής – Δυτικής Εκκλησίας
  • Έτσι η εικονομαχία έχει αρνητικές συνέπειες για τις σχέσεις του Βυζαντίου με τη Δύση.

 

 

  • Κορύφωση
  • Στα χρόνια του Κωνσταντίνου Ε΄ ανελέητη εκστρατεία εναντίον μοναχών και μοναστηριών που αποτελούσαν προπύργια εικονολατρίας . Οι διώξεις νομιμοποιούνται με τη Σύνοδο της Ιέρειας το 754
  • Όμως Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος 787 : επί Κωνσταντίνου τουΣΤ΄ και Ειρήνης της Ζ΄ καταδικάζει την εικονομαχία

 

  • Αναζωπύρωση και τέλος Εικονομαχίας

Η τελική φάση πιο ήπια

  • Το θέμα επαναφέρουν οι αυτοκράτορες Λέοντας Ε’ και Θεόφιλος
  • Οριστική λύση από τη Θεοδώρα ( γυναίκα Θεόφιλου, κρυφή εικονολάτρισσα ) – με τους συνεργάτες της Βάρδα και Θεόκτιστο αποφάσισε την αποκατάσταση των εικόνων.

 

  • Οριστική αποτυχία του κράτους να υποτάξει οριστικά στη βούλησή του την Εκκλησία

 

 

1Ανεικονική αντίληψη: η καλλιτεχνική τάση, βάσει της οποίας στις παραστάσεις δε γίνεται χρήση της ανθρώπινης μορφής.

 

 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

 

  • Τι ονομάζεται Εικονομαχία;
  • Ποια ήταν η ιδεολογική βάση της Εικονομαχίας;
  • Ποια ήταν η αφορμή της Εικονομαχίας;
  • Ποιες ιδιαίτερες περιστάσεις στο βυζαντινό κράτος του 7ου αιώνα ώθησαν τους δύο πρώτους Ισαύρους αυτοκράτορες να πάρουν μέτρα κατά των εικονολατρών;
  • Ποιος πληθυσμούς της αυτοκρατορίας ήθελαν ουσιαστικά να προσεταιριστούν οι εικονομάχοι αυτοκράτορες;  Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Σε πόσες φάσεις διακρίνεται η Εικονομαχία; Ποια είναι τα σημαντικότερα γεγονότα της α΄ φάσης;
  • Πότε και από ποιον εκδόθηκε το πρώτο εικονομαχικό διάταγμα; Τι προέβλεπε; Τι αντιδράσεις προκάλεσε; Ποιες ήταν οι συνέπειες των αντιδράσεων αυτών για το βυζαντινό κράτος;
  • Με ποιο τρόπο νομιμοποιήθηκε θεολογικά η Εικονομαχία στη διάρκεια της κορύφωσής της;
  • Ποιοι και με ποιο τρόπο θέτουν τέλος στην α΄ φάση της Εικονομαχίας;
  • Ποιοι αυτοκράτορες αναζωπυρώνουν την Εικονομαχία; Ποιοι και με ποιο τρόπο θέτουν τέλος στη μάχη κατά των εικόνων;

Δείτε την παρουσίαση στον παρακάτω σύνδεσμο:

https://blogs.sch.gr/agofilippo/files/2023/09/Εικονομαχία.pptx