Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων, γνωστός και ως υπολογιστής των Αντικυθήρων ή αστρολάβος των Αντικυθήρων, χρονολόγιο των Αντικυθήρων, είναι ένα αρχαίο τέχνεργο, το οποίο λειτουργούσε ως αναλογικός  μηχανικός υπολογιστής και όργανο αστρονομικών παρατηρήσεων και παρουσιάζει ομοιότητες με πολύπλοκο ωρολογιακό μηχανισμό.

Ο μηχανισμός έχει αποφασισθεί πως δεν πρέπει να μετακινηθεί εκτός Ελλάδας λόγω της σημασίας και της ευαίσθητης κατάστασής του.Περισσότερο από 2.000 χρόνια μετά από την κατασκευή του, ο μηχανισμός που σήμερα θεωρείται ο αρχαιότερος γνωστός αστρονομικός υπολογιστής έχει αποκαλύψει πολλά από τα μυστικά του, όμως υπάρχουν αναπάντητα ερωτήματα που εξακολουθούν να μας εξάπτουν την περιέργεια και την φαντασία.  Είναι ένας πολύπλοκος μηχανισμός, φτιαγμένος από χαλκό και τοποθετημένος μέσα σε ξύλινο πλαίσιο.

. Βρέθηκε σε βάθος 60 μέτρων από σφουγγαράδες σ’ ένα ναυάγιο κοντά στα Αντικύθηρα.

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων θεωρείται ένα από τα πρώτα υπολογιστικά συστήματα. Είναι ένας ωρολογιακός μηχανισμός με δεκάδες οδοντωτούς τροχούς μεγάλης ακριβείας, που περιστρέφονται γύρω από πολλούς άξονες, όπως στα μηχανικά ρολόγια.Ο μηχανισμός δεν είναι ρολόι. Δεν είναι φτιαγμένος για να μετρά ώρες, αλλά έτη και αστρονομικούς κύκλους που διαρκούν δεκαετίες. Μπορεί επίσης να προβλέπει εκλείψεις και να αναπαριστά τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων. Ο Μηχανισμός δηλαδή είναι ένας συνδυασμός αστρονομικού υπολογιστή και πλανηταρίου, και χρησιμοποιόταν για τη μελέτη ή την πρόβλεψη ουρανίων φαινομένων και, ίσως, για τη ρύθμιση ημερολογίων. Εκτιμάται ότι φτιάχτηκε γύρω στο 87 π.Χ. από τον ρόδιο αστρονόμο Γέμινο.Θεωρείται η αρχαιότερη σωζόμενη διάταξη με γρανάζια.

Εμπρόσθια όψη:

• Δείχνει το Αιγυπτιακό Ημερολόγιο, στον εξωτερικό κύκλο της όψης, το οποίο ήταν ηλιακό και όχι σεληνιακό. Τα αιγυπτιακά ονόματα των μηνών αποδίδονται με ελληνικούς χαρακτήρες. Το αιγυπτιακό έτος είχε διάρκεια μόνο 365 ημερών ως το 238 π.Χ., όταν ο Πτολεμαίος Γ΄ εισήγαγε το θεσμό του δίσεκτου έτους. Ο κατασκευαστής του Μηχανισμού φαίνεται να το γνώριζε, γιατί υπάρχει δυνατότητα μετακίνησης του ημερολογίου για να αναπληρώνεται η απώλεια μιας ημέρας κάθε 4 χρόνια.
• Δείχνει το ηλιακό έτος, στον εσωτερικό κύκλο, ο οποίος φέρει τα ονόματα των αστερισμών. Το έτος διαιρείται σε 12 ίσα μέρη, σύμφωνα με τη Βαβυλωνιακή παράδοση, παρόλο που τα μεγέθη των αστερισμών διαφέρουν.
• Δείχνει τη θέση του Ήλιου σε σχέση με τ’ αστέρια, μέσω ενός δείκτη που μετακινείται μπροστά από τους κύκλους του αιγυπτιακού έτους και του ζωδιακού κύκλου. Δηλαδή, για κάθε ημέρα του έτους, ο μηχανισμός δείχνει τη θέση του ήλιου στην εκλειπτική.
• Δείχνει τη θέση της σελήνης σε σχέση με τα αστέρια, μέσω ενός δεύτερου δείκτη.
• Έδειχνε τις φάσεις της σελήνης, μέσω ενός δίχρωμου σφαιριδίου πάνω στο δείκτη της Σελήνης. Το ασπρόμαυρο σφαιρίδιο στρεφόταν δείχνοντας τη φάση που αντιστοιχούσε στην εκάστοτε ημερομηνία.
• Έδειχνε τη θέση σημαντικών άστρων και αστερισμών στην εκλειπτική, καθώς και την ανατολή ή τη δύση τους κατά τη διάρκεια του έτους. Αυτό γινόταν μέσω συμβόλων στον εσωτερικό από τους δύο κύκλους, τα οποία αντιστοιχούσαν σε επεξηγήσεις στο παρακείμενο «παράπηγμα», ένα είδος λεζάντας.
• Έδειχνε τις θέσεις των 5 πλανητών που ήταν γνωστοί στην αρχαιότητα: Ερμής, Αφροδίτη, Άρης, Δίας, Κρόνος. Έχοντας διαβάσει τα ονόματα του Άρη και της Αφροδίτης στις επιγραφές, οι ερευνητές υπέθεταν την ύπαρξή δεικτών για όλους τους πλανήτες, πράγμα που επιβεβαιώθηκε από τις ψηφιακές απεικονίσεις του 2005. Συνολικά, μαζί με τον ήλιο και τη Σελήνη, ο μηχανισμός απέδιδε τις κινήσεις 7 ουρανίων σωμάτων.

• Οπίσθια όψη

• Η πίσω όψη είναι πιο πολύπλοκη από την εμπρόσθια, με πέντε διαφορετικά «καντράν»
• Έδειχνε τον Κύκλο του Μέτωνος, στο επάνω καντράν. Ο κύκλος αυτός βασίζεται στην παρατήρηση ότι οι κύκλοι ηλίου και σελήνης επαναλαμβάνονται, σχεδόν τέλεια, κάθε 235 σεληνιακούς μήνες ή κάθε 19 έτη. Η παρατήρηση αυτή χρησίμευσε για τη βελτίωση πολλών αρχαίων ημερολογίων, καθώς επέτρεπε να υπολογιστούν με ακρίβεια πόσες «δίσκεκτες» μέρες θα έπρεπε να προστεθούν και πόσο συχνά. Δεν είναι τυχαίο ότι το εβραϊκό ημερολόγιο, που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα, βασίζεται στον κύκλο του Μέτωνος. Είναι ενδιαφέρον ότι, ενώ στη μπροστική όψη τα ονόματα των μηνών είναι αιγυπτιακά, εδώ είναι Κορινθιακά.
• Έδειχνε τον Καλλιπικό κύκλο που διαρκεί 79 έτη. Ο κύκλος αυτός αποτελεί ουσιαστικά τετραπλασιασμό του Μετωνικού με αφαίρεση μιας μέρας μετά από τέσσερις Μετωνικούς κύκλους. Αυτό επιτρέπει τον καλύτεροσυντονισμό ενός σεληνιακού ημερολογίου με το ηλιακό έτος. Ο μικρός Καλλιπικός δίσκος (στο εσωτερικό του Μετωνικού κύκλου, αριστερά), διαιρείται σε τέταρτα, έτσι ο δείκτης δείχνει σε ποιον από τους τέσσερις Μετωνικούς Κύκλους ανήκει το τρέχον έτος.
• Έδειχνε πότε τελούνταν οι μεγάλοι πανελλήνιοι αγώνες. Ένας μικρός δίσκος, μέσα στο καντράν του Κύκλου του Μέτωνος (δεξιά), αναφέρει τις Ολυμπιάδες, τα Πύθια των Δελφών και τα Νάια της Δωδώνης που τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια (αλλά όχι την ίδια χρονιά), καθώς επίσης τα Ίσθμια και τα Νέμεα (κάθε δύο έτη). Υπάρχει ακόμη μια διοργάνωση, από την οποία σώζεται μόνο το –ΕΙΑ. Πιθανολογείται πως πρόκειται για τα Αλίεια, προς τιμήν του Ήλιου, που τελούνταν στη Ρόδο. Προέβλεπε εκλείψεις, μέσω ενός δεύτερου «καντράν» στο κάτω μέρος της πίσω όψης, το οποίο έδειχνε τον Κύκλο του Σάρου. Ο Σάρος είναι μια περίοδος 223 σεληνιακών μηνών, μετά από την οποία ο Ήλιος, η Γη και η Σελήνη βρίσκονται στις ίδιες θέσεις μεταξύ τους. Αυτό σημαίνει πως μια έκλειψη που συμβαίνει την ημέρα x ενός Σάρου, θα επαναληφθεί την ίδια ημέρα στον επόμενο κύκλο. Γνωρίζοντας λοιπόν τις εκλείψεις που έχουν συμβεί στο παρελθόν, μπορούμε με ακρίβεια να προβλέψουμε σε ποιες μέρες θα συμβούν οι επόμενες.
• Προέβλεπε την ώρα των εκλείψεων, μέσω του μικρότερου καντράν του Εξελιγμού (που βρίσκεται μέσα στο καντράν του Σάρου). Οι 223 συνοδικοί μήνες του Σάρου αντιστοιχούν σε 18 χρόνια, 11 ημέρες και 8 ώρες (ένα τρίτο της μέρας δηλαδή). Αυτό σημαίνει ότι οι εκλείψεις θα συμβαίνουν την ίδια μέρα, αλλά σε διαφορετικές χρονικές στιγμές μέσα στη μέρα για τρεις κύκλους και μετά το μοτίβο θα επαναληφθεί. Ο Εξελιγμός είναι μια περίοδος 54 ετών που αντιστοιχεί σε 3 Σάρους. καντράν είναι διαιρεμένο σε τρίτα τα οποία φέρουν επιγραφές που υποδεικνύουν στο χρήστη να προσθέσει 0 ώρες για τον πρώτο κύκλο, 8 ώρες για το δεύτερο κύκλο και 16 ώρες για τον τρίτο κύκλο. Με αυτό τον τρόπο ο χρήστης μπορεί να προβλέψει όχι μόνο τη μέρα, αλλά και την ώρα της έκλειψης με μεγάλη ακρίβεια

• .Πώς γίνονταν οι υπολογισμοί;

Συνδυάζοντας γρανάζια με διαφορετικό αριθμό δοντιών (και διαφορετικές αναλογίες) ο μηχανισμός μπορούσε να «πολλαπλασιάζει» και να «διαιρεί» διάφορα μεγέθη. Παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με τους πρώτους μηχανικούς υπολογιστές του 18ου αιώνα, όπως ο Υπολογιστής του Πασκάλ, ή με μηχανικά συστήματα υπολογισμού βολής του που ήταν σε χρήση τον 20ο αιώνα.