Η 21 Μαρτίου είναι η παγκόσμια ημέρα κατά του ρατσισμού. Καθιερώθηκε το 1966 από την Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων με αφορμή ενός τραγικού συμβάντος.
Στις 21 Μαρτίου του 1960 η αστυνομία της ρατσιστικής Νότιας Αφρικής σκότωσε 70 ανθρώπους, οι οποίοι διαμαρτύρονταν ειρηνικά κατά των νόμων του Απαρτχάιντ.
«Ο ρατσισμός είναι μια κηλίδα στο πρόσωπο της ανθρωπότητας, που αμαυρώνει πρακτικά κάθε χώρα του κόσμου. Οι κυβερνήσεις πρέπει να αντιμετωπίσουν ενεργά τον ρατσισμό και να διασφαλίσουν ότι η δικαιοσύνη απονέμεται με βάση τα ανθρώπινα δικαιώματα για όλους»
«Ο ρατσισμός είναι μια χυδαία επίθεση ενάντια στην ίδια την έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων – ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα ανήκουν σε όλους τους ανθρώπους, εξίσου. Τα συστήματα δικαιοσύνης θα έπρεπε να διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην καταπολέμηση του ρατσισμού, κι όμως πάρα πολύ συχνά καταλήγουν να τον διαιωνίζουν αντικατοπτρίζοντας τις προκαταλήψεις των κοινωνιών τους», αναφέρει η Διεθνής Αμνηστία σε έκθεση της με τίτλο «Ρατσισμός και Απονομή Δικαιοσύνης»
– Υπολογίζεται ότι περίπου 12 εκατομμύρια Αμερικάνων ιθαγενών ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής εξοντώθηκαν μεταξύ 1600 και 1850. Μεταξύ 10 και 20 εκατομμύρια μαύρων Αφρικανών τεκμαίρετε ότι έχουν πεθάνει κατά τη διάρκεια των 200 χρόνων από το διεθνές εμπόριο σκλάβων.
– «Ένας Πολιτισμός πρέπει να κρίνεται από την μεταχείριση των μειονοτήτων» Μαχάτμα Γκάντι
– «Κατά τη διάρκεια της ζωής μου έχω τον εαυτό μου αφιερωμένο σε αυτόν τον αγώνα του αφρικανικού λαού, αγωνίστηκα εναντίον της λευκής κυριαρχίας, και αγωνίστηκα εναντίον της μαύρης κυριαρχίας. Έχω ιστορικά το ιδανικό μιας δημοκρατικής και ελεύθερης κοινωνίας στην οποία όλα τα πρόσωπα συμβιώνουν αρμονικά και με ίσες ευκαιρίες. Πρόκειται για μια ιδέα, την οποία ελπίζω να ζήσω και να επιτύχει. Αλλά αν πρέπει ,είναι ένα ιδανικό για το οποίο είμαι έτοιμος να πεθάνω. » Νέλσον Μαντέλα
Τι είναι τα Ανθρώπινα Δικαιώματα;
Ανθρώπινα Δικαιώματα θα μπορούσαν γενικά να ορισθούν ως εκείνα τα δικαιώματα που ενυπάρχουν στη φύση μας, που είναι έμφυτα και χωρίς τα οποία δεν μπορούμε να ζήσουμε ως ανθρώπινα όντα. Τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θεμελιώδεις ελευθερίες μας επιτρέπουν να αναπτύξουμε πλήρως και να χρησιμοποιήσουμε τις ανθρώπινες αρετές μας, τη νοημοσύνη μας, τα ταλέντα μας και τη συνείδησή μας και να ικανοποιήσουμε τις πνευματικές και άλλες ανάγκες μας. Αυτά βασίζονται πάνω στις αυξανόμενες απαιτήσεις της ανθρωπότητας για μια ζωή μέσα στην οποία η έμφυτη αξιοπρέπεια και η αξία κάθε ανθρώπου θα τυγχάνει σεβασμού και προστασίας. Η αποστέρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών δεν είναι μόνο μια ατομική και προσωπική τραγωδία αλλά επίσης δημιουργεί συνθήκες κοινωνικής και πολιτικής αναταραχής, ενσπείροντας τη βία και τη σύγκρουση μέσα και μεταξύ κοινωνιών και εθνών. Όπως δηλώνει η πρώτη πρόταση της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια «αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο».
Η Οικουμενική Διακήρυξη υπογραμμίζει την άρρηκτη σχέση των θεμελιωδών ελευθεριών με την κοινωνική δικαιοσύνη, την ειρήνη και την ασφάλεια. Η Διακήρυξη δεν ιεραρχεί τα δικαιώματα. Πιστεύει στην ισοτιμία των πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων, καθώς και στη μεταξύ τους αλληλεξάρτηση.
Η Διακήρυξη οραματίστηκε έναν κόσμο όπου όλοι -άνδρες, γυναίκες και παιδιά- θα ζουν με αξιοπρέπεια, χωρίς πείνα, βία και διακρίσεις. Έναν κόσμο όπου ο καθένας απολαμβάνει τα αγαθά της στέγασης, της υγείας, της περίθαλψης, της εκπαίδευσης και των ίσων ευκαιριών.
Οι αρχές της Διακήρυξης αντικατοπτρίζονται στο Σύνταγμα και στους νόμους σε περισσότερες από 90 χώρες. Διεθνείς, περιφερειακοί και εθνικοί μηχανισμοί δημιουργήθηκαν με σκοπό την προστασία και την προώθηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η κοινωνία των πολιτών επαγρυπνά για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αποκτώντας όλο και μεγαλύτερη επιρροή. Δεν υπάρχει ωστόσο αμφιβολία ότι παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί, τόσο σε νομικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρά κενά όσον αφορά την προστασία από τον φόβο, την αδικία και την ανισότητα.
Η ατιμωρησία, οι ένοπλες συγκρούσεις και τα απολυταρχικά καθεστώτα δεν έχουν ηττηθεί. Ο ρατσισμός, οι διακρίσεις και η μισαλλοδοξία είναι μερικές από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας. Σε πάρα πολλές χώρες, η βία κατά των γυναικών εξακολουθεί να αποτελεί καθημερινό φαινόμενο.
Η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει σήμερα τις προκλήσεις της καταπίεσης και της φτώχειας όπως ακριβώς και το 1948. Την ίδια στιγμή εμφανίζονται νέες φοβερές προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή, η επισιτιστική και χρηματοπιστωτική κρίση, η παγκοσμιοποίηση, η τρομοκρατία, οι νέες και επανεμφανιζόμενες επιδημίες.
Ο αγώνας για την προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ενώνει ολόκληρη την ανθρωπότητα. Μόνο με την προστασία όλων των δικαιωμάτων μας θα είμαστε σε θέση να επιτύχουμε ένα καλύτερο επίπεδο ζωής και μεγαλύτερες ελευθερίες, όπως η Ελινορ Ρούσβελτ και οι άλλοι συντάκτες της Διακήρυξης ζήτησαν για λογαριασμό μας πριν από 60 χρόνια.
Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα.
Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης.
1ο Άρθρο της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Ο.Η.Ε
Ρατσισμός
Ο ρατσισμός είναι το δόγμα που αναπτύσσεται με σύνδεσμο συγκεκριμένα γνωρίσματα
(εθνικά, θρησκευτικά, πολιτιστικά κ.λπ.) προκειμένου να αναγάγει μια ομάδα (κοινωνική, φυλετική, θρησκευτική), ως υπέρτερη άλλων.
Οι ρατσιστές πιστεύουν σε βιολογικές διαφορές μεταξύ των φυλών, βάσει των οποίων και προσδιορίζουν αυτές σε ανώτερες και κατώτερες. Έτσι, με την θεωρία αυτή υποστηρίζουν ότι η φυλή με συγκεκριμένα (ανώτερα) εξωτερικά ή ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά, έχει το δικαίωμα να θεωρεί ότι είναι ανώτερη από τις άλλες.
Σήμερα, η λέξη ρατσισμός χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις πράξεις μιας ομάδας ανθρώπων εναντίον μίας άλλης ομάδας. Έτσι, οι ρατσιστές υποστηρίζουν την διαφορετικότητα των φυλών. Επίσης, οι φυλετικοί ρατσιστές θεωρούν μία συγκεκριμένη ομοιογενή ομάδα ανθρώπων ως ανώτερη, π.χ. θεωρούν τους «λευκούς» ανθρώπους ανώτερους από τους «μαύρους». Ο ρατσισμός θεωρείται παραβίαση του θεμελιώδους δικαιώματος του ανθρώπου στην ισότητα στους τομείς της εργασίας, της πολιτικής, της οικονομίας και άλλων παραγόντων της καθημερινότητας.
Από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα ρατσισμού αποτελούν οι πεποιθήσεις του Αδόλφου Χίτλερ, ο οποίος πίστευε ότι η ξανθή Άρεια φυλή (άνθρωποι που κατάγονται από τη φυλή των Αρείων) έχει δικαίωμα να κυριαρχεί στον πλανήτη, εις βάρος όλων των άλλων.
Παραδείγματα ατόμων κατά του ρατσισμού είναι ο Νέλσον Μαντέλα και ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ που έκαναν αγώνα κατά του ρατσισμού χωρίς την χρήση βίας.
Η Ευρώπη έχει μακρά ιστορία στον ρατσισμό.
Ιστορικά, η ύπαρξη της «ανώτερης» και «κατώτερης» φυλής έχει υποστηριχθεί για λόγους βιολογικών διαφορών.
Η δαρβινική θεωρία της εξέλιξης είχε εφαρμοστεί στον άνθρωπο, προκειμένου να χαρακτηρίσει τους ανθρώπους σύμφωνα με την «φυλή».
Αποικιοκρατία, όταν τα ευρωπαϊκά έθνη είχαν υποταγμένα άλλα έθνη με σκοπό την εκμετάλλευσή τους, αυτό ήταν δυνατό λόγω της ευρείας αποδοχής του κοινωνικού Δαρβινισμού και άλλων παρόμοιων ρατσιστικών θεωριών. Το «βάρος του λευκού ανθρώπου» συνεπάγεται το «καθήκον» των αποικιοκρατών Ευρωπαίων να «εκπολιτίσουν» τους άλλους λαούς.
Δουλεία, μια άλλη κοινή πρακτική μεταξύ των ευρωπαίων επιχειρηματιών και των κυβερνήσεων μέχρι τον 19ο αιώνα, βασίστηκε επίσης στην πεποίθηση ότι οι σκλάβοι ανήκαν στις «κατώτερες φυλές».
Σήμερα, οι ρατσιστές δίνουν έμφαση στις πολιτισμικές διαφορές και όχι για τη βιολογική κατωτερότητα .Ο πολιτιστικός ρατσισμός βασίζεται στην πεποίθηση ότι υπάρχει μια ιεράρχηση των πολιτισμών ή ότι ορισμένες κουλτούρες, παραδόσεις, έθιμα, και ιστορίες είναι ασυμβίβαστες. Ο αποκλεισμός και η διάκριση των αλλοδαπών και των μειονοτήτων είναι δικαιολογημένη στο όνομα του δήθεν «ασυμβίβαστου των πολιτισμών»ή θρησκειών.
Η ισχύς και η χρήση της και η κατάχρησή της συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με το ρατσισμό. Ρατσισμός είναι αυτό που ορίζεται από εκείνους που έχουν εξουσία και προσδιορίζει τις σχέσεις εξουσίας μεταξύ δραστών και θυμάτων. Τα θύματα του ρατσισμού βρίσκονται σε αδύναμη θέση.
Προκατάληψη, ή η αρνητική κρίση των άλλων ατόμων ή ομάδων (χωρίς σημαντική γνώση και εμπειρία των εν λόγω προσώπων ή ομάδων), συνδέεται επίσης με το ρατσισμό.
Ως εκ τούτου, ο ρατσισμός μπορεί να νοηθεί ως η πρακτική μετάφραση των προκαταλήψεων σε δράσεις ή μορφές συμπεριφοράς από εκείνους που ασκούν την εξουσία και που είναι επομένως σε θέση να πραγματοποιήσουν αυτές τις ενέργειες.
Φυλετικές διακρίσεις
Ορίζεται από τη Διεθνή Σύμβαση για την Εξάλειψη όλων των Μορφών Φυλετικών Διακρίσεων «κάθε διάκριση, αποκλεισμός, περιορισμός ή προτίμηση με βάση τη φυλή, το χρώμα, την καταγωγή ή την εθνική ή εθνοτική προέλευση, που έχει σκοπό ή αποτέλεσμα να εξαλείψει ή να περιορίσει την αναγνώριση σε ισότιμη βάση, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών στον πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό ή οποιονδήποτε άλλου τομέα της δημόσιας ζωής
Συνέπειες του ρατσισμού και των φυλετικών διακρίσεων
καταρράκωση ανθρώπινης προσωπικότητας
Αποδοχή σκοταδιστικών αντιλήψεων με αποτέλεσμα την παρακώλυση της κριτικής σκέψης.
Πνευματική ανελευθερία
Κυριαρχία της αδικίας, της αναξιοκρατίας και της περιφρόνησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εις βάρος της ισότητας, δικαιοσύνης και της ηθικής κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής…
Παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις ατομικές ελευθερίες, που υποστήριξαν όλα τα φωτισμένα πνεύματα της ιστορίας. Προσβάλλει την ανθρώπινη προσωπικότητα ,περιφρονείται η αξία «άνθρωπος» και εξευτελίζεται η προσωπικότητά του,
Ο ρατσισμός στερεί από τους λαούς, θύματα του ρατσισμού, την ευκαιρία να αναπτύξουν πολιτισμό.
Έλλειψη διαλόγου και συνεργασίας: τροχοπέδη για πρόοδο-ευημερία (κοινωνική και ατομική)
Οικονομική εκμετάλλευση και υποδούλωση ατόμων και λαών
κοινωνικοί αποκλεισμοί, περιθωριοποιήσεις ατόμων ή ομάδων, δημιουργία γκέτο
κοινωνικές κρίσεις, συγκρούσεις
βία, αναρχία, εγκληματικότητα…διάλυση κοινωνικής συνοχής
υπονόμευση δημοκρατίας
μισαλλοδοξία, φανατισμός
διαιώνιση εθνικισμού
πόλεμος, ιμπεριαλιστικές τάσεις
αισθήματα ανασφάλειας, καχυποψίας, φόβου στις διαπροσωπικές σχέσεις
Ιστορική αναδρομή
Μολονότι σήμερα, στις χώρες ιδίως της Ευρώπης, τα Δικαιώματα του Ανθρώπου θεωρούνται αυτονόητα και δεδομένα, με διάφορες πάντως αποκλίσεις και παραλλαγές, ιστορικά τα δικαιώματα αυτά συνδέονται με κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες και υπήρξαν προϊόν της ιστορικής εξέλιξης. Πράγματι, μόνο ύστερα από μακρά περίοδο τυραννικής καταπίεσης και περιφρόνησης των ατομικών ελευθεριών, ο Ευρωπαίος Άνθρωπος κατέκτησε σταδιακά την αναγνώριση των δικαιωμάτων και ελευθεριών του και τη δικαστική προστασία τους.
Στην αρχαία Ελλάδα, ιδίως στην Αθήνα του 5ου π.Χ. αιώνα, είχαν αναγνωριστεί, από την ιδεοκρατική φιλοσοφία, από τους Στωικούς και από σοφιστές, κάποιες πτυχές ατομικής ελευθερίας και το δικαίωμα αυτοκαθορισμού του αθηναίου πολίτη. Το δικαίωμα αυτό αποτελούσε το θεμέλιο της αθηναϊκής δημοκρατίας. Ωστόσο η απόλαυση των δικαιωμάτων αυτών και η συμμετοχή στις δημοκρατικές διαδικασίες ήταν προνόμια της τάξης των ελεύθερων πολιτών, ανδρικού μόνο γένους, ενώ παράλληλα υπήρχε ο θεσμός και η κοινωνική πραγματικότητα της δουλείας. Οι δούλοι δεν είχαν ανθρώπινα δικαιώματα και υποβάλλονταν ενίοτε σε σκληρή και απάνθρωπη μεταχείριση.
Οι ρωμαίοι νομομαθείς κατά την εποχή της δημοκρατίας, δηλαδή έως τα χρόνια του Αυγούστου (27 π.Χ.), αλλά και κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους, ανέπτυξαν, μόνο όμως υπέρ των κοινωνικά ανώτερων τάξεων (των πατρικίων και συγκλητικών), κάποιες φιλελεύθερες απόψεις και θεσμούς, χωρίς όμως να αμφισβητούν το καθεστώς επί των δούλων, των δουλοπαροίκων και άλλων κατηγοριών υποτελών, οι οποίοι δεν εθεωρούντο άνθρωποι αλλά πράγματα δεκτικά απόλυτης εξουσίασης. Ούτε λοιπόν στην αρχαία Ρώμη μπορεί να γίνει λόγος για αναγνώριση δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Στη Δύση η αναγνώριση και προστασία κάποιων ανθρώπινων ελευθεριών (human rights) εγκαινιάστηκε στην Αγγλία κατά τον 12ο και 13ο αιώνα, με τη Μagna Carta και την καθιέρωση του Habeas corpus, την απαγόρευση δηλ. των αυθαίρετων συλλήψεων και κρατήσεων και την υποχρέωση άμεσης προσαγωγής των συλλαμβανομένων προς δικαστική κρίση. Στην ηπειρωτική Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα εμφανίστηκε μια πατερναλιστική απλώς προστασία, από την Καθολική ιδίως Εκκλησία, κάποιων κατηγοριών αδυνάτων (απόκληρων, φτωχών, διανοητικά καθυστερημένων). Μερικούς αιώνες αργότερα, ιδίως δε καθ’ όλο τον 17ο αιώνα, όλοι αυτοί αντιμετωπίστηκαν μάλλον ως βάρος για την αστική τάξη και εγκλείονταν σε ιδρύματα, νοσοκομεία, στρατώνες, όπου εξαναγκάζονταν σε υποχρεωτική εργασία και σε πειθαρχημένη διαβίωση. Έτσι, κατά τις απαρχές του Διαφωτισμού οι ελευθερίες του Ανθρώπου βρίσκονταν στο χειρότερο επίπεδο, με παράλληλη έξαρση πάντως των αντιδυναστικών, κοινωνικών αγώνων και αγροτικών εξεγέρσεων ιδίως από το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα.
Οι Γάλλοι διαφωτιστές και εγκυκλοπαιδιστές του 18ου αιώνα (Ρουσώ, Βολταίρος, Ντιντερό κ.ά.) καθώς και Σκώτοι και Άγγλοι φιλόσοφοι του 17ου και 18ου αιώνα (Λοκ, Χιούμ κ.ά.) καλλιέργησαν την ιδέα της ισότητας των ανθρώπων, καθώς και των εγγενών σε κάθε άνθρωπο «φυσικών» δικαιωμάτων και ελευθεριών. Στο Αμερικανικό Σύνταγμα του 1787 και, ιδίως, στη γαλλική επαναστατική Διακήρυξη του 1789 καθιερώθηκαν οι βασικές πολιτικές ελευθερίες και δικαιώματα κάθε ανθρώπου: «Τous les hommes naissent et demeurent égaux en droit» («όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται και παραμένουν ίσοι ενώπιον του νόμου»). Απαρτίστηκε έτσι ένα «σώμα» δικαιωμάτων, που χαρακτηρίστηκαν ως ατομικά διότι είχαν αμυντικό, έναντι της κρατικής εξουσίας, χαρακτήρα. Ωστόσο, μετά την Παλινόρθωση στη Γαλλία (1833) τα Δικαιώματα του Ανθρώπου επισκιάστηκαν από τον «φιλελευθερισμό», ιδεολογία της ακμάζουσας αστικής τάξης.
Κατά τον 19ο και τον 20ο αιώνα ορισμένες φιλελεύθερες αρχές, δικαιώματα και φυσικές ανθρώπινες ελευθερίες, διακηρύχθηκαν σε όλα σχεδόν τα συντάγματα των ευρωπαϊκών κρατών, αλλού με μεγαλύτερη και αλλού με μικρότερη εμβέλεια. Διακήρυξη ελευθεριών και ατομικών δικαιωμάτων περιλήφθηκε και στα ελληνικά επαναστατικά καθώς και στα μετεπαναστατικά συντάγματα των ετών 1844, 1864, 1911, 1927, 1952 και 1975.
Στο τελευταίο αυτό, που είναι και το ισχύον σήμερα στη χώρα μας Σύνταγμα, όπως αναθεωρήθηκε κατά τα έτη 1986 και 2001, έχει περιληφθεί, στο «Μέρος Δεύτερο» (άρθρα 4 έως 25) ένας πλήρης, σύγχρονος κατάλογος ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, όπως η ισότητα ενώπιον του νόμου, το δικαίωμα ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και συμμετοχής στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, το απαραβίαστο της προσωπικής ελευθερίας, το άσυλο της κατοικίας, η προστασία των προσωπικών δεδομένων, το δικαίωμα αναφοράς προς τις αρχές, το δικαίωμα συνάθροισης και σύστασης ενώσεων, σωματείων κ.λπ., η θρησκευτική ελευθερία, η ελευθερία γνώμης, τύπου, δημόσιας έκφρασης, τέχνης, επιστήμης, έρευνας, διδασκαλίας, παιδείας, το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, το απόρρητο των επιστολών, της ανταπόκρισης και της επικοινωνίας, το δικαίωμα στην παροχή έννομης προστασίας και ακρόασης, το δικαίωμα στην εργασία, η συνδικαλιστική ελευθερία, η προστασία του περιβάλλοντος κ.λπ.
Στο πλαίσιο των σημερινών ευρωπαϊκών θεσμών τα βασικά διεθνή κείμενα προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου είναι δύο: Πρώτον, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (ΕΣΔΑ), η οποία, όπως ήδη αναφέρθηκε, καταρτίστηκε στα πλαίσια του Συμβουλίου της Ευρώπης και υπογράφηκε από εκπροσώπους ορισμένων ευρωπαϊκών κρατών (ιδρυτικών) στη Ρώμη, το έτος 1950, άρχισε δε να ισχύει το έτος 1953. Και, δεύτερον, ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.E., που υπογράφηκε, όπως ήδη σημειώθηκε, με τη Συνθήκη της Νίκαιας (2000-2001). Μολονότι αυτός έχει προς το παρόν διακηρυκτικό απλώς χαρακτήρα, οι διατάξεις του, όπως υποστηρίζεται από σημαντική μερίδα της θεωρίας, έχουν υψηλή συμβολική αξία και ακτινοβολία και αποτελούν για τους νομικούς πηγή έμπνευσης και στέρεο ερμηνευτικό έρεισμα.
Όπως προκύπτει από την ιστορική αναδρομή που προηγήθηκε, τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, αν και χαρακτηρίζονται «εγγενή» σε κάθε ανθρώπινο ον και σύμφυτα προς την ανθρώπινη ιδιότητα, δεν είναι «φυσικά» ούτε «δεδομένα». Είναι προϊόντα διεκδικητικής δράσης. Κατοχυρώνονται από τους θεσμούς που σταδιακά, με την κοινωνική εξέλιξη και πρόοδο, επιβλήθηκαν.
