Αρχική » Ο ΤΗΛΕΓΡΑΦΟΣ ΤΟΥ ΑΙΝΕΙΑ

Πρόσφατα άρθρα

Ιστορικό

Kατηγορίες

Ο ΤΗΛΕΓΡΑΦΟΣ ΤΟΥ ΑΙΝΕΙΑ

Υδραυλικός τηλέγραφος (ο τηλέγραφος του Αινεία)

Γύρω στα 330 π.χ. ο Αρκάδας στρατηγός Αινείας ο Τακτικός επινόησε ένα έξυπνο σύστημα τηλεγραφίας. Στους σηματοδοτικούς σταθμούς υπήρχαν 2 πανομοιότυποι κάδοι κυλινδρικοί γεμάτοι με νερό μέχρι το ίδιο σημείο που είχαν στη βάση τους από μια βρύση ίδιας διαμέτρου, ώστε όταν έτρεχε νερό η ροή του να ήταν ίδια και στους δύο κάδους. Το ύψος των κάδων ήταν περίπου 1,50 μέτρα και το πλάτος τους περίπου μισό μέτρο. Πάνω στο νερό του κάθε κάδου επέπλεε ένα ξύλινο ραβδί που ήταν κάθετα στηριγμένο σε έναν κυλινδρικό φελό που είχε διάμετρο λίγο μικρότερη από τους κάδους. Το ραβδί ήταν χωρισμένο σε παράλληλους κύκλους που είχαν απόσταση περίπου 6 εκατοστά μεταξύ τους. Στα κενά αυτών των κύκλων ήταν σημειωμένες διάφορες κωδικοποιημένες πληροφορίες στρατιωτικής κυρίως φύσης οι ίδιες και στους 2 κάδους. Η επικοινωνία γινόταν ως εξής όταν επρόκειτο να μεταδοθεί ένα μήνυμα. Ειδοποιούσαν τον επόμενο σταθμό υψώνοντας έναν πυρσό. Όταν ο επόμενος σταθμός ειδοποιούσε και αυτός με έναν πυρσό ότι ήταν έτοιμος, ο πομπός ύψωνε τον πυρσό του και πάλι και τότε άνοιγαν και οι δύο τις βρύσες ταυτόχρονα. Όταν το ραβδί καθώς κατέβαινε έφτανε στο μήνυμα που ήθελαν να μεταδώσουν τότε ο πομπός έσβηνε τον πυρσό και τότε έκλειναν και οι δύο βρύσες. Το μήνυμα είχε μεταδοθεί. Το σύστημα αυτό βασίζεται στο συγχρονισμό κινήσεων πομπού και δέκτη.

Ο Αινείας ο Τακτικός συνδύασε τους πυρσούς και τη μηχανική έτσι ώστε η επικοινωνία μεταξύ του αποστολέα και του δέκτη να περιέχει σαφείς πληροφορίες, όπως,για παράδειγμα, “πεζικό με βαρύ οπλισμό” κ.α. Βασική προϋπόθεση για τη σωστή μετάδοση του μηνύματος ήταν οι υδραυλικοί τηλέγραφοι να είναι όμοιοι. Θα έπρεπε επίσης τα κεραμικά αγγεία να έχουν το ίδιο μέγεθος σε πλάτος και βάθος.

Τις ίδιες διαστάσεις είχαν και οι φελλοί, στους οποίους στηρίζονταν μεταλλικές ράβδοι, οι οποίοι ήταν χωρισμένοι σε ίσα μέρη, τριών δαχτύλων το καθένα. Εκεί υπήρχε ευκρινής διαχωρισμός και σε κάθε ράβδο αναγράφονταν τα κυριότερα και τα γενικότερα που συνέβαιναν στους πολέμους. Επίσης μια ακόμα βασική προϋπόθεση για να διαβαστεί σωστά το μήνυμα ήταν οι τρύπες των αγγείων να έχουν την ίδια διάμετρο έτσι ώστε να φεύγει η ίδια ποσότητα νερού.

Οι υδραυλικοί τηλέγραφοι βρίσκονταν πάντα σε υψόμετρα, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η καλύτερη οπτική επαφή. Η απόσταση που είχαν μεταξύ τους δύο ή περισσότεροι τηλέγραφοι δεν ήταν σταθερή, παρ’ όλα αυτά μπορούμε να πούμε ότι συνήθως ξεπερνούσε τα δεκάδες χιλιόμετρα. Όταν όλα ήταν έτοιμα, οι χειριστές του τηλέγραφου άναβαν πυρσούς.

Όταν η μία πλευρά ήθελε να δώσει κάποιο μήνυμα κατέβαζε τον πυρσό και συγχρόνως οι δύο άνοιγαν τη διαρροή του νερού. Όταν η ράβδος όπου αναγράφονταν οι πληροφορίες που ήθελαν να μεταβιβαστούν έφτανε στο στόμιο του αγγείου έκλειναν τη ροή και ξανασήκωναν τον πυρσό. Τότε και οι απέναντι έκλειναν τη διαρροή του νερού και διάβαζαν το σημείο στο οποίο είχε σταματήσει η δική τους ράβδος.

Επίσης υπάρχουν : 

«Υδραυλικός Τηλέγραφος»

Εύστοχα ο Πολύβιος παρατηρεί οτι «για καταστάσεις που δεν θα μπορούσαν να προβλεφθούν, δεν είναι δυνατόν (να έχει συμφωνηθεί συγκεκριμένο) σήμα» μέσω πυρσών. Αυτήν την αδυναμία του συστήματος των φρυκτωριών ηθέλησε να καλύψει ο Αινείας ο Τακτικός (συγγραφέας των «Πολιορκητικών», 4°ς αι. π.Χ.), του οποίου η σχετική εργασία σώζεται απ’ τον Πολύβιο Και ο Αποστολέας και ο Παραλήπτης οφείλουν να διαθέτουν ακριβώς τον ίδιον εξοπλισμό ως ακολούθως (διαστάσεις κατ’ εύλογον εικασίαν).

  • Κεραμικό κυλινδρικό δοχείο, διαμέτρου 0,45 m και ύψους 1,35 m, που διαθέτει βρυσούλα κοντά στον πυθμένα του.
  • Κυλινδρικό τεμάχιο φελλού [διαμέτρου – 0,42 m και ύψους 0,10 m]
  • Ράβδο ξύλινη [διαμέτρου – 0,09 m και μήκους – 1,50 m] με ένα χρήσιμο μήκος [- 1,05 m] το οποίο είναι διαιρεμένο ανά 0,08 m σε [13] διαστήματα, στο καθένα των οποίων γράφεται ενα μήνυμα.

Η ράβδος πακτώνεται στο κέντρον του φελλού . Το δοχείο γεμίζει νερό μέχρι ορισμένο ύψος [1 , 1 Ο m]. Τα ίδια γίνονται σ ‘ αμφότερα τα δοχεία . Τότε, ανοίγονται συγχρόνως τα δυο βρυσάκια, και ελέγχεται η ίση ταχύτητα καθόδου των ράβδων και στα δύο δοχεία.

Οι δύο ενδιαφερόμενοι παραλαμβάνουν τον εξοπλισμό αυτόν , μαζί με κατάλληλης φωτεινότητας πυρσούς.

Όταν ο Αποστολέας επιθυμεί να στείλει μήνυμα, σηκώνει πυρσόν και περιμένει να κάνει το ίδιο κι ο Παραλήπτης. Τότε, ο Αποστολέας κατεβάζει απότομα τον πυρσό , ενώ την ίδια στιγμή ανοίγει το βρυσάκι του. Το ίδιο ακριβώς κάνει κι ο Παραλήπτης την ίδια στιγμή . Κι όταν η υποχωρούσα ράβδος του Αποστολέα δείξει στο χείλος του δοχείου το προς αποστολήν μήνυμα, τότε απότομα ο Αποστολέας υψώνει πυρσόν – ο Παραλήπτης κλείνει τη βρυσούλα-του και διαβάζει το μήνυμα πάνω στη δικιά-του ράβδο στο χείλος του δικού-του δοχείου.

Δέν διαθέταμε πληροφορίες εφαρμογής του συστήματος αυτού στην πράξη, το οποίο όμως δέν φαίνεται να παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες. Αναλόγου συστήματος μνεία γίνεται και στην «Μαθηματική Σύνταξη» του Φίλωνος του Βυζαντίου (V).

 «Οπτικός Τηλέγραφος»

Αλλά και πάλιν ο Πολύβιος παρατηρεί (1, 45.2) ότι ο «υδραυλικός τηλέγραφος» λίγο βελτιώνει το σύστημα της απλής φρυκτωρίας, αφού στα σήματα που θα γράψομε πάνω στη ράβδο «δεν μπορούμε να προβλέψαμε όλα τα μελλοντικά». Κι έτσι ο Πολύβιος φθάνει να προτείνει (1, 45-47) το σύστημα τηλεπικοινωνίας που επινοήθηκε απ’ τον Κλεόξενο και τον Δημόκλειτο (γύρω στο 200 π.Χ.):

  • Ετοίμασε 5 πινακίδες , στην καθεμιά των οποίων γράψε κατά σειράν από 5 γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου· στην τελευταία πινακίδα βέβαια θα γραφθούν μόνον τέσσερα γράμματα .
  • Έτσι , το κάθε γράμμα μπορεί να παρασταθεί με ένα «παραστατικό ζεύγος» αριθμών:

– πρώτον τον αύξοντα αριθμό της πινακίδας όπου το γράμμα αυτό ευρίσκεται,

– δεύτερον τον αριθμό της θέσης του γράμματος μέσα στην ως άνω πινακίδα.

Παράδειγμα : το γράμμα «Κ» παριστάνεται με τους αριθμούς (2,5).

  • Ο Αποστολέας συντάσσει το μήνυμα, με τις λιγότερες δυνατές λέξεις και το ‘χει μπροστά του.
  • Διαθέτει επίσης μπροστά-του δύο χωριστούς τοίχους επ’ ευθείας (τον καθένα με μήκος περίπου 3,00 m και ύψος 1,75 m), αφήνοντας ανάμεσά τους ένα κενό [ας πούμε 2,00 m].
  • Πίσω από κάθε τοίχο βρίσκονται έτοιμοι 5 πυρσοί, μαζί με νάφθα ικανή να τροφοδοτήσει 1 Ο ανάμματα μεγάλης φλόγας για κάθε πυρσό.
  • Μπορεί τώρα να υπαγορεύσει στον Παραλήπτη ένα-ένα τα γράμματα του μηνύματος μέσω του παραστατικού ζεύγους αριθμών του κάθε γράμματος. Προς τούτο, τον πρώτο αριθμό τον δηλώνει με το πλήθος των πυρσών που ανάβει στον αριστερό τοίχο , ενώ τον δεύτερο αριθμό τον δηλώνει με το πλήθος πυρσών που ανάβει στον δεξιά τοίχο.
  • Ο Παραλήπτης, πάνω σε σταθερό τραπέζι ύψους όσο το μπόι-του, έχει στηρίξει δύο σωλήνες= ο ένας στοχεύει τον αριστερό τοίχο του Αποστολέα κι ο άλλος τον δεξιό-του τοίχο. Έτσι, μέσω αυτών των σωλήνων, ο Παραλήπτης «διαβάζει» ένα-ένα τα «Παραστατικά ζεύγη» αριθμών – άρα διαβάζει τα γράμματα του μηνύματος .

Ο Πολύβιος αναγνωρίζει την κάποια δυσχέρεια εφαρμογής του συστήματος, συνιστά όμως υπομονήν και εθισμόν προκειμένου να απολαύσει κανείς τα εξαιρετικά πλεονεκτήματα που προσφέρει αυτός ο τρόπος τηλεπικοινωνίας. Κι είναι καλό να αντιγράψομε τη σχετική φράση του : «Διόπερ ουκ αποστατέον ουδενός των χρησίμων δια τας προφαινομένας δυσχερείας, προσακτέον δε την έξιν, ή ι πάντα τα καλά γίνεται θωρατά», (I, 47.11 ).

Είναι φανερό ότι ο Παραλήπτης, αν στήσει τον ίδιο εξοπλισμό με τον Αποστολέα, μπορεί να σ υ ν ο μ ι λ ή σ ε ι ελευθέρως μαζί του – αυτή δε η δυνατότητα καθιστά τον οπτικό τηλέγραφο των Αρχαίων Ελλήνων άμεσον πρόγονο των σύγχρονων συστημάτων τηλεπικοινωνίας .

 «Βυζαντινός τηλέγραφος»

Εύλογο ήταν οι Ρωμαίοι να χρησιμοποιούν το σύστημα των φρυκτωριών, οι δε Βυζαντινοί να το κληρονομούν και να το εξελίσσουν . Στο έργον «Περί Παραδρομής» του Νικηφόρου Φωκά6 (1 0°ς αι . ), γίνεται λεπτομερής μνεία των «καμινοβιγλίων» (ετυμ. «φλογο-παρατηρητηρίων»;).

Απ’ αυτά τα καμινοβίγλια, το περιφημότερο ήταν εκείνο το οποίο από το φρούριο του Λούλου (στα βόρεια της Ταρσού, βορειοανατολικώς απ’ τα σημερινά Άδανα) έστελνε στο παλάτι του Φάρου στην Κωνσταντινούπολη μηνύματα περί των επιδρομών των Αράβων, μέσω σειράς επτά ενδιαμέσων καμινοβιγλίων (συνολική απόσταση 700 χμ. περίπου)

Η κυριότερη αιτία της φήμης αυτών των φρυκτωρίων είναι ο τρόπος δήλωσης και aποκωδικοποίησης του περιεχομένου του αποστελλομένου μηνύματος. Ο τρόπος αυτός οφείλεται στον Λέοντα τον Φιλόσοφον (9ος αι . ):

– Δύο πανόμοια ωρολόγια («εξ ίσου κάμνοντα») είναι εγκατεστημένα στους δύο ακραίους σταθμούς των καμινοβιγλίων , τα οποία δείχνουν «πραγματικά» διαστήματα ωρών (όχι «ηλιακών») .

– Σε κάθε διάστημα ώρας (μιας απ’ τις 12 της ημέρας ή της νυκτός) αντιστοιχεί ενα προσυμφωνημένο μήνυμα.

– Ο Αποστολέας (στο φρούριο Λούλου) που θέλει να μεταδώσει, ένα απ’

αυτά τα 12 μηνύματα, περιμένει να ‘ρθει η αντίστοιχη ώρα (δηλαδή η έναρξη του σχετικού με το μήνυμα ωριαίου χρονικού διαστήματος), και τότε ανάβει την μεγάλη φωτιά-του στην προετοιμασμένη νάφθα.

– Ο πρώτος Παραλήπτης (στο δεύτερο καμινοβίγλιο) , μόλις ιδεί το φωτεινό σήμα , ανάβει αμέσως τη δικιά-του φωτιά (αναλόγως προετοιμασμένην) .

– Το ίδιο κι όλοι οι υπόλοιποι της αλυσίδας των καμινοβιγλίων, μέχρι το σήμα να φθάσει στην Κωνσταντινούπολη .

– Αν εκτιμήσαμε ότι οι νεκροί ενδιάμεσοι χρόνοι θα είναι γύρω στα 2 με 6 πρώτα λεπτά, υπολογίζαμε ότι το μήνυμα έφθανε στον Αυτοκράτορα το πολύ μέσα σε 40 πρώτα λεπτά – δηλαδή ε ν τ ό ς του ωριαίου διαστήματος το οποίο είχε επιλέξει ο Αποστολέας για ν’ αντιστοιχήσει το σχετικό μήνυμα.

Ωστόσο, το ευφυές αυτό σύστημα προϋποθέτει ότι θα είχαν λυθεί δύο βασικά τεχνικά προβλήματα.

α) Ήταν άραγε δυνατή η κατασκευή ωρολογίων πραγματικού χρόνου; Εδώ , η απάντηση είναι μάλλον εύκολη, αφού και ο Κτησίβιος και ο Αρχιμήδης είχαν κατασκευάσει τέτοια «υδρεία ωροσκοπεία» πριν χίλια χρόνια – στα οποία μάλιστα δεν έχομε εν προκειμένω ανάγκην να μετατρέψαμε τις πραγματικές ώρες σε «ηλιακές» ώρες .

β) Πώς όμως συγχρονίζονται τα δύο ωρολόγια σε δύο διαφορετικούς τόπους; Μα, αφού κατασκευάζονται μαζί στην Πόλη, είναι απαρχής συγχρονισμένα. Κι εξ άλλου, δεν χρειάζεται καθόλου να δείχνουν ούτε την ορθή «τοπική» ώρα- ούτε καν την «ακριβή» ώρα : Λειτουργούν μόνον ως απλές συσκευές αποκρυπτογράφησης, φθάνει βέβαια να συντηρούνται ώστε να μην αποσυγχρονίζονται με τον καιρό. Αλλά και τούτο ρυθμίζεται αν, κάθε έτος, αντικαθίστανται αμφότερα με ένα νέο καινούργιο ζεύγος υδραυλικών ωρολογίων!

Φαίνεται λοιπόν ότι από κάθε άποψη , η εφεύρεση του Λέοντος του Φιλοσόφου λειτούργησε για όσο διάστημα οι άλλες (ενίοτε ιδιότυπες και ασταθείς) συνθήκες του Βυζαντίου το επέτρεψαν.

Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση