Φυσικός δορυφόρος

Φυσικός δορυφόρος ή φεγγάρι ονομάζεται κάθε φυσικό ουράνιο σώμα που περιφέρεται γύρω από έναν πλανήτη ή πλανήτη νάνο ή άλλο μικρότερο ουράνιο σώμα και υπακούει στους ίδιους νόμους της ουράνιας μηχανικής που ρυθμίζουν την κίνηση των πλανητών. Τους νόμους αυτούς προσδιόρισε ο Γερμανός αστρονόμος Γιοχάνες Κέπλερ. Οι φυσικοί δορυφόροι ονομάζονται επίσης δευτερεύοντες πλανήτες.

Υπάρχουν 205 γνωστοί φυσικοί δορυφόροι γύρω από τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος, ^{[1] [2]} καθώς και 9 σε τροχιά γύρω από τους πλανήτες νάνους.^[3] Μέχρι τον Αύγουστο του 2020, 409 πλανητοειδείς με δορυφόρο έχουν ανακαλυφθεί, συνολικά 428 δορυφόροι.^[4] Υπάρχουν 176 γνωστά αντικείμενα στην Κύρια ζώνη αστεροειδών με δορυφόρους (οι εννιά με δύο δορυφόρους), 6 Τρωικοί Αστεροειδείς του Δία με δορυφόρους, 75 αντικείμενα που βρίσκονται κοντά στη Γη με δορυφόρους (Γεωπλήσια αντικείμενα) και 28 αστεροειδείς με δορυφόρους που η τροχιά τους τέμνει την τροχιά του Άρη. Ακόμη υπάρχουν, 110 μεταποσειδώνια αντικείμενα με δορυφόρους, από τα οποία 2 με δύο δορυφόρους και 1 (Πλούτωνας) με πέντε.

Παρακάτω αναφέρονται οι κυριότεροι δορυφόροι του ηλιακού μας συστήματος ανά πλανήτη (στην παρένθεση αναγράφονται οι ονομασίες των δορυφόρων) είναι οι:

• Γη (Σελήνη)
• Άρης (Δείμος και Φόβος)
• Δίας 79 φυσικούς δορυφόρους (οι μεγαλύτεροι είναι: Γανυμήδης, Καλλιστώ, Ιώ και Ευρώπη, και είναι ορατοί ακόμη και με μικρό τηλεσκόπιο. Ανακαλύφθηκαν από τον Γαλιλαίο τον Ιανουάριο του 1610)
• Κρόνος 82 φυσικούς δορυφόρους (καθώς και ένα σύστημα δακτυλίων που μπορεί να θεωρηθεί ως σύνολο μυριάδων μικροσκοπικών δορυφόρων. Οι μεγαλύτεροι δορυφόροι είναι: Τιτάνας, Ρέα, Ιαπετός, Διώνη, Τηθύς, Εγκέλαδος και Μίμας)
• Ουρανός 27 φυσικούς δορυφόρους (οι μεγαλύτεροι είναι: Τιτάνια, Όμπερον, Ουμβριήλ, Άριελ και Μιράντα)
• Ποσειδώνας 14 φυσικούς δορυφόρους (οι μεγαλύτεροι είναι: Τρίτωνας, Πρωτέας και Νηρηίδα)
• ο πλανήτης νάνος Πλούτωνας (Χάρων, Ύδρα, Νύχτα, Κέρβερος και Στύγα)
• ο πλανήτης νάνος Χαουμέια (Χιιάκα και Ναμάκα)
• ο πλανήτης νάνος Μακεμάκε (S/2015 (136472) 1)
• ο πλανήτης νάνος Έρις (Δυσνομία)

Ωστόσο, οι διαρκείς έρευνες των επιστημόνων οδηγούν σε νέες ανακαλύψεις δορυφόρων.

Φορά και διάρκεια περιστροφής των δορυφόρων

Οι περισσότεροι δορυφόροι κινούνται γύρω από τους πλανήτες κατά την «ορθή φορά», δηλαδή κατά τη φορά που περιφέρονται και οι πλανήτες γύρω από τον Ήλιο. Στον κανόνα όμως αυτόν υπάρχουν και αρκετές εξαιρέσεις. Από τους δορυφόρους με γνωστά στοιχεία, τέσσερις του Δία, ένας του Κρόνου, τέσσερις του Ουρανού και ένας του Ποσειδώνος, δηλαδή συνολικά οι 10 από τους 35 γνωστούς δορυφόρους, κινούνται κατά την αναδρομή φορά γύρω από τον αντίστοιχο πλανήτη.

Η διάρκεια της περιστροφής, στους λεγόμενους «κανονικούς» δορυφόρους, είναι ίση με τον χρόνο περιφοράς του δορυφόρου γύρω από τον πλανήτη. Δηλαδή, όπως ακριβώς και η Σελήνη, παρουσιάζουν προς τον πλανήτη πάντοτε την ίδια όψη. Μοναδική γνωστή εξαίρεση «κανονικού» δορυφόρου που ωστόσο η διάρκεια περιστροφής διαφέρει είναι ο Υπερίωνας του Κρόνου. Υπάρχουν λόγοι να πιστεύουμε ότι μερικοί από τους δορυφόρους των μεγάλων πλανητών (εκείνοι που βρίσκονται συνήθως μακριά από τον πλανήτη) είναι ουράνια σώματα που συνελήφθησαν οπό τον πλανήτη και υποχρεώθηκαν να στρέφονται γύρω του. Για ορισμένους από τους μη-κανονικούς και μακρινούς δορυφόρους έχει παρατηρηθεί ότι ο χρόνος περιστροφής και ο χρόνος περιφοράς διαφέρουν κατά πολύ.

Οι «σύντροφοι»

Για την ύπαρξη δορυφόρων στον απέραντο χώρο του Διαστήματος δεν μπορεί να γίνει καμία υπόθεση. Τα όρια των γνώσεων μας περιορίζονται σε ορισμένα σώματα, κυρίως σκιερά, που επηρεάζουν την θέση και την λαμπρότητα κάποιων αστέρων. Σε αυτά δόθηκε η ονομασία σύντροφοι γιατί η φύση τους είναι διάφορη από την φύση των πλανητών και των δορυφόρων.

Οι μεγαλύτεροι δορυφόροι του ηλιακού μας συστήματος