Αποκωδικοποιώντας το “παιχνίδι του καλαμαριού”

Συζητώντας στην τάξη, μάθαμε από αρκετούς μαθητές μας πως παρακολουθούν την σειρά Squid Game και πραγματικά αυτή η πληροφορία μας ώθησε στο παρακάτω κείμενο. Θα εξηγήσουμε πώς ένας μετασχηματισμός του κλασικού «αγαλματάκια ακούνητα» μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και την κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών.

Η σειρά αυτή αξιοποιεί τη γνωστική σύγκρουση που δημιουργείται στο μυαλό των παιδιών καθώς συνδυάζει αθώα παιδικά παιχνίδια με τη σκληρότητα και τη φρίκη των παιχνιδιών επιβίωσης. Μέσα από αυτή την αντίθεση, η αθωότητά τους έρχεται σε αντιπαράθεση με τη βία που κυριαρχεί στην πλοκή. Το φαινομενικά αθώο περιβάλλον βρίθει στοιχείων εκφοβισμού και αποτροπιασμού με ακραία βίαιες καταστάσεις. Έτσι λοιπόν προκύπτει ασυνείδητα μία σύγκρουση «είναι αθώο τελικά αυτό που βλέπω ή φριχτό;» την οποία τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας δεν μπορούν να εξωτερικεύσουν, αδυνατούν να την επιλύσουν καθώς δημιουργείται ένα συνονθύλευμα πληροφοριών και δημιουργείται τεράστια σύγχυση σχετικά με το τι είναι τελικά αποδεκτό.

Σε αναπτυξιακό επίπεδο, τα μικρά παιδιά δεν έχουν ακόμα την ικανότητα να διαχωρίζουν πλήρως τη φαντασία από την πραγματικότητα. Αυτές οι σκηνές επηρεάζουν το ασυνείδητο, καθώς απευθύνονται σε παιδιά που ακόμα δεν έχουν χτίσει ψυχικές άμυνες.

Ο Freud υποστήριξε ότι ο τρόμος μπορεί να είναι ελκυστικός επειδή μας επιτρέπει να εκφράσουμε συναισθήματα που το συνειδητό μέρος του εαυτού μας (το Εγώ) τείνει να καταπιέζει. Από την άλλη, ο Albert Bandura, ένας από τους σημαντικότερους ψυχολόγους του 20ού αιώνα, απέδειξε με το πείραμά του το 1961 χρησιμοποιώντας την κούκλα Μπόμπο, ότι τα παιδιά που εκτίθενται στη βία των ενηλίκων όχι μόνο τη μιμούνται αλλά αναπτύσσουν και τα ίδια επιθετικές τάσεις.

Η κορεάτικη σειρά προβάλλει έναν κόσμο όπου η επιβίωση βασίζεται στη χειραγώγηση, στην εξαπάτηση και στην έλλειψη εμπιστοσύνης και ενσυναίσθησης. Παράλληλα, μέσα από την πλοκή, η ανθρώπινη ζωή φαίνεται να χάνει την αξία της και παρουσιάζεται ως κάτι που βρίσκεται στα χέρια μιας μικρής, ισχυρής ομάδας, υποτιμώντας έτσι κάθε έννοια ηθικής και ανθρωπισμού. Οι μάσκες που φορούν οι εξουσιαστές της σειράς δίνουν την εντύπωση ότι η ανωνυμία μπορεί να προσφέρει κάλυψη και ατιμωρησία σε βίαιες πράξεις.

Αυτά τα μηνύματα είναι ιδιαίτερα επιβλαβή για παιδιά που βρίσκονται στη φάση ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως η ενσυναίσθηση, η συνεργασία και η αλληλεγγύη. Αντί να ενισχύει υγιείς αξίες, ενδέχεται να συμβάλλει στην κανονικοποίηση της επιθετικότητας ως μέσου επίλυσης προβλημάτων. Επιπλέον, η θέαση της σειράς μπορεί να έχει τόσο άμεσες όσο και μακροχρόνιες επιπτώσεις στα παιδιά.

Η έκθεση σε σκηνές όπου οι χαρακτήρες διαγωνίζονται μέχρι θανάτου μπορεί να οδηγήσει σε έντονο άγχος, φόβο και εφιάλτες, καθώς τα παιδιά αυτής της ηλικίας δεν διαθέτουν τους απαραίτητους μηχανισμούς ρύθμισης του φόβου και της συναισθηματικής έντασης.

Η παρακολούθηση σκληρής βίας σε αυτή την ηλικία μπορεί να οδηγήσει σε μιμητική συμπεριφορά ή απευαισθητοποίηση απέναντι στον πόνο των άλλων καθώς τα παιδιά τείνουν να αντιγράφουν συμπεριφορές που παρατηρούν, ειδικά όταν προβάλλονται μέσα από παιχνίδια, τα οποία για αυτά αποτελούν βασικό μέσο μάθησης.

Οι πολλές σκηνές έντονης και ωμής βίας, ενδέχεται να προκαλέσουν υποκίνηση των παιδιών σε πράξεις εκφοβισμού και βίας σε βάρος συνομηλίκων τους.

Σίγουρα σωστά έχει κριθεί ακατάλληλη για παιδιά προσχολικής ηλικίας λόγω του ακραίου περιεχομένου βίας, των ψυχολογικών επιπτώσεων και των κοινωνικών μηνυμάτων που μεταφέρει. Για αυτούς τους λόγους, η έκθεση των παιδιών σε τέτοιο περιεχόμενο μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη γνωστική και συναισθηματική τους ανάπτυξη.

Σκεφτείτε πως ακόμα και σε πολλές παιδικές σειρές υπάρχει συγκαλυμμένη υποκίνηση σε εκφοβισμό (πχ Miraculous Ladybug). Ακόμα περισσότερο λοιπόν, ας προφυλάξουμε τα παιδιά μας από ερεθίσματα που απευθύνονται σε ενήλικες, που μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα την πληροφορία. Θα αφήνατε τα ανήλικα παιδιά σας να δουν Game of Thrones;

Βιβλιογραφία:

• Bandura, A. (1961). Transmission of aggression through imitation of aggressive models. Journal of Abnormal and Social Psychology.

• Daşdeler & ÜSTÜNDAĞ, (2024). Evaluation of Peer Bullying in Cartoons: The Case of Miraculous: Tales of Ladybug & Cat Noir. Journal of Social Behavioral and Health Sciences, 18 (1)

• Erikson, E. H. (1963). Childhood and Society. New York: Norton.
• Gopnik, A. (2009). The Philosophical Baby: What Children’s Minds Tell Us About Truth, Love, and the Meaning of Life. Farrar, Straus and Giroux.
• Piaget, J. (1951). Play, Dreams and Imitation in Childhood. New York: Norton.
• Vygotsky, L. (1978). Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes. Harvard University Press.