«Σχέδια εργασίας σε προγράμματα πολιτισμού» Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός , Δ/ντρια 5ου Γενικού Λυκείου Τρικάλων.

Εξετάζοντας, τη συνολική διαδικασία του σχεδίου εργασίας ως προς τη μάθηση, πρέπει να απαντήσουμε σε δυο θεμελιακά ερωτήματα σχετικά με αυτή: πώς και τι μαθαίνουν τα μέλη των ομάδων κατά τη διάρκεια των σχεδίων εργασίας. Δηλαδή, με διαφορετική φρασεολογία, ποια τα χαρακτηριστικά της μαθησιακής διαδικασίας και απόκτησης της γνώσης στην πορεία ενός project; Τα σχέδια εργασίας οδηγούν σε μια ριζικά διαφορετική αντίληψη γι’ αυτά τα ζητήματα. Η μάθηση εντάσσεται στη συλλογική, πρακτική δραστηριότητα των μαθητών/τριών, ώστε να μαθαίνουν θέματα, τα οποία ανακύπτουν στην πορεία της δράσης τους, απορρέουν από την κατανόηση των συνεπειών της, από τις ανάγκες συνέχισής της η

ξεκινούν από αυτή και επεκτείνονται σε άλλα, σχετικά ή και διαφορετικά από αυτή ζητήματα.

Η αντίληψη αυτή συμπυκνώνεται στη φράση «learningbydoing» («μαθαίνουμε δρώντας») και παραπέμπει στο φιλόσοφο και παιδαγωγό JohnDewey, ο οποίος τόνισε την πρωταρχική σημασία της πράξης στη συνολική ανθρώπινη δραστηριότητα και του αντίστοιχου βιώματος στη μάθηση. Έτσι, δεν φτάνει το να «κλειστούν» οι μαθητές/τριες και οι εκπαιδευτικοί «στους τέσσερις τοίχους» του σχολείου και να επεξεργαστούν το περιεχόμενο των μαθημάτων τους θεωρητικά, με τα σχολικά βιβλία, τον πίνακα, ακόμη και το εργαστήριο της φυσικής και τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Όπως έχουμε τονίσει, απαιτείται το «άνοιγμα» του σχολείου «στη ζωή» με την έννοια της ενεργού συμμετοχής εκπαιδευτικών και μαθητών στην πράξη, όχι μόνο μέσα από τις ασκήσεις κι εφαρμογές των σχολικών βιβλίων, αλλά, κυρίως, με την ανάληψη πρωτοβουλιών για συγκεκριμένες παρεμβάσεις των μαθητών/τριών στη φύση και την κοινωνία, στο βαθμό, φυσικά, των δυνατοτήτων τους.

Για όλους αυτούς τους λόγους η συμμετοχή των παιδιών σε περιβαλλοντικές, πολιτιστικές ή και σε φιλο-πολιτιστικές δραστηριότητες και η δημιουργία ομάδων εργασίας αποτελούν τη βάση για να αποκτήσουν ανθρωπιστικές ευαισθησίες, να γνωρίσουν τον περίγυρό τους, το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, τα μνημεία ενός τόπου αλλά και για να βιώσουν δραστηριότητες οι οποίες μπορούν να τα ευαισθητοποιήσουν απέναντι σε ζητήματα πολιτισμού, ιστορίας, αρχαιολογίας. Τα παιδιά συλλέγοντας το κατάλληλο υλικό αποκτούν γνώσεις και ενημερώνονται, αξιολογούν τα ευρήματά τους και κουβεντιάζοντας τόσο μεταξύ τους όσο και με τους γονείς τους μπορούν να αποφασίσουν ή και να υιοθετήσουν προτάσεις-μέτρα και δράσεις για ένα καλύτερο ανθρωπογενές περιβάλλον και για την αποτελεσματικότερη διατήρηση και προστασία μνημείων και αρχαιοτήτων. Αυτή η αλληλουχία διαδικασιών -μαθαίνω, νοιάζομαι, συμμετέχω και δραστηριοποιούμαι- είναι πολυσύνθετη, με εμπόδια και συχνές απογοητεύσεις. Αν κατορθώσουμε και δημιουργήσουμε στα παιδιά το όραμα, τότε υπάρχουν πολλές πιθανότητες να τα δούμε ενεργούς αυριανούς πολίτες. Έτσι, μέσω της συμμετοχής και της εξοικείωσής τους με έμπρακτες δραστηριότητες, επιδιώκεται :

Η ευαισθητοποίηση των παιδιών και κατ’ επέκταση της τοπικής κοινωνίας για τις αξίες, τη σημαντικότητα και τα αποθέματα του πολιτισμικού και φυσικού περιβάλλοντός μας. Η ενεργός συμμετοχή τους μέσα από προσιτές και εύκολες πολιτιστικές δραστηριότητες, που μπορούν να πραγματοποιηθούν μέσα και γύρω από το σχολείο τους (υιοθεσία και συνεχής φροντίδα του περίγυρού μας). Γενικότερα, τα βήματα ευαισθητοποίησης κωδικοποιούνται στα ακόλουθα:

Να διδάσκετε λιγότερο και να μοιράζεστε περισσότερο. Πιστεύουμε ότι είναι πολύ σημαντικό για έναν ενήλικα να μοιραστεί τον εσωτερικό του κόσμο με ένα παιδί. Μόνο αν μοιραστούμε τις βαθύτερες σκέψεις και τα συναισθήματά μας μπορούμε να επικοινωνήσουμε και να εμπνεύσουμε στους άλλους αγάπη και σεβασμό για τον πολιτισμό, το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον και τα μνημεία του τόπου μας.

Να είστε δεκτικοί, δηλαδή να ακούτε και να είστε πάντα σε εγρήγορση και να παρατηρείτε τι συμβαίνει στη φύση γύρω σας κάθε λεπτό, γιατί σχεδόν πάντα εκτυλίσσεται κάτι ενδιαφέρον και συναρπαστικό.

Να είστε ευαίσθητοι, γιατί κάθε ζαβολιά, κάθε σχόλιο, κάθε γέλιο, κάθε επιφώνημα είναι μια ευκαιρία για επικοινωνία. Επομένως, ανταποκριθείτε στη διάθεση των παιδιών και στα συναισθήματά τους.

Να κεντρίζετε την προσοχή των παιδιών χωρίς καθυστέρηση και να προκαλείτε όσο γίνεται την προσοχή όλων κάνοντας παρεμβάσεις, ερωτήσεις και επισημαίνοντας ενδιαφέρουσες απόψεις, εικόνες και ήχους.

Να μη μετατρέπετε θέματα πολιτισμικής ευαισθητοποίησης, αγωγής και εκπαίδευσης σε αυτοτελή μαθήματα. Αρκούν η συμμετοχή σε δράσεις πρακτικής εφαρμογής και το νοιάξιμο για τα κοινά.

Να εξοικειωθείτε αρχικά με τα μνημεία, τους αρχαιολογικούς χώρους και τα περιβάλλοντα των μουσείων, παρατηρώντας τα προσεκτικά και στη συνέχεια να παίξετε παιχνίδια πολιτισμού και να συνομιλήσετε διότι υπάρχουν ανεπανάληπτες στιγμές και εικόνες που τραβούν την προσοχή των παιδιών.

Για τους παραπάνω λόγους δημιουργούμε και συμμετέχουμε σε ένα πολυποίκιλο πλαίσιο ουσιαστικών δραστηριοτήτων που δεν περιορίζονται μέσα σε ένα σχολικό έτος, αλλά έχουν συνέχεια και συνέπεια σε βάθος χρόνου. Με τα καινοτόμα προγράμματα σχολικών πολιτιστικών δραστηριοτήτων προωθούνται, μέσα από εκπαιδευτικές συναντήσεις, η αλληλογνωριμία, η ανταλλαγή ιδεών και απόψεων, η επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη της σχολικής εκπαιδευτικής κοινότητας. Εξάλλου, με τις διαδραστικές δημιουργικές δραστηριότητες, αλλά και με τη συνεχή προσπάθεια: Ζωντανεύουμε τη γνώση κάθε στιγμή. Βιώνουμε τον πολιτισμό καθημερινά.Είμαστε κοντά στην κοινωνία συνεργαζόμενοι και συμμετέχοντες στα κοινά.

Τέλος, αυτό που οφείλουμε να τονίσουμε είναι ότι οι εκπαιδευτικοί και οι εμψυχωτές μπορούν να συντάξουν-δημιουργήσουν τα δικά τους φύλλα εργασίας, ανάλογα με το μαθησιακό επίπεδο των παιδιών, τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει για το αντικείμενο ή τα σχετικά πολιτιστικά ζητήματα, για τις ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής που έχουν την ανάγκη φροντίδας και διατήρησης. Θα ήταν ιδιαίτερα εποικοδομητικό αν εκπαιδευτικοί και μαθητές προτείνουν και δικά τους φύλλα εργασίας ή και άλλες δραστηριότητες τα οποία θα μπορούσαν να ευαισθητοποιήσουν ακόμη περισσότερο τα παιδιά και τις τοπικές κοινωνίες για την προστασία, τη διατήρηση και την ανάδειξη του τοπικού και ευρύτερα του πολιτιστικού μας πλούτου, φυσικού και πνευματικού.