Την 1η Απριλίου 1955 ο Διγενής επικεφαλής της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) κήρυξε την έναρξη του επαναστατικού κινήματος. Μάταια οι Άγγλοι προσπάθησαν να εξαρθρώσουν την ΕΟΚΑ με συλλήψεις, πρόστιμα, καταδίκες.

Λίγους μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο του ’55, η Κύπρος γνώρισε τον πιο σκληρό και αδίστακτο κυβερνήτη, τον Χάρτινγκ. Η διάσταση των απόψεών του με τον Μακάριο οδήγησε στην εξορία του ιεράρχη στις Σεϋχέλλες και στη σκληρή γραμμή για τη διάλυση της ΕΟΚΑ. Ζήτησε την παράδοση των αγωνιστών με τον οπλισμό τους και πήρε από τον Διγενή την περήφανη λακωνική απάντηση: «οι νικητές δεν παραδίδονται».

Η ΕΟΚΑ στην πρόκληση του Άγγλου κυβερνήτη απάντησε περιπαιχτικά: Άφησε ελεύθερο ένα γαϊδούρι να περιφέρεται στους δρόμους της Λευκωσίας φορτωμένο ξύλινα όπλα και μια πινακίδα με την επιγραφή: «my Marshal I surrender» (στρατάρχα μου, παραδίδομαι). Κάποιος ή κάποιοι έγραψαν ένα σατιρικό ποίημα πολύ ταιριαστό για την περίπτωση:

«Παρεδόθη ένας όνος,

ήταν ένοπλος και μόνος,

κι οδηγήθη άρον-άρον

στον στρατάρχη των γαϊδάρων.

Και εδήλωσεν ο όνος:

Τι μαλώνουμε πεισμώνως

Ο κυρ Όνος κι ο σερ Όνος

εντός ξένου αχυρώνος;».

Μια αγγλική εφημερίδα έγραψε:

«…ένας στρατάρχης, τρεις στρατηγοί και σαράντα χιλιάδες βρετανοί στρατιώτες δεν αποδείχτηκαν ικανοί να νικήσουν την ΕΟΚΑ».

Πολλοί από τους αγωνιστές με ζωντανό το όραμα της ελευθερίας της πατρίδος, οδηγήθηκαν στην αγχόνη με τον Εθνικό Ύμνο στα χείλη, με το κήρυγμα της επανάστασης του ’21 στον ύστατο λόγο τους, με προσηλωμένο τον νου και την καρδιά στην αρχαιοελληνική υπόσχεση «άμες γ’ εσόμεθα πολλώ κάρονες», την οποία τίμησαν επάξια.

Στην Λευκωσία, στο νεκροταφείο των ηρώων, στα φυλακισμένα μνήματα,

την ώρα που απλώνεται το μούχρωμα

μια φωτεινή σιλουέτα πλανάται

ανάμεσα στους τάφους της νιότης

με τους λευκούς σταυρούς.

Είναι η θυσία; Η Αυταπάρνηση; Η Ελευθερία;

Είναι η Ελλάδα; Η Μάνα; Η Παναγία;

Όλα είναι…

Απέναντι στο λόφο

τα λαμπάκια αναβοσβήνουν

φωτίζοντας την ημισέληνο του κατακτητή.

Προδομένη Κύπρος!

Και η φωτεινή οπτασία εκεί…

Ένα-ένα «μελετά τα λαμπρά παλληκάρια»

Είναι ο Παναγιώτης, ο Νικόλας,ο Γιώργης,

ο Περικλής, ο Μάριος, ο Ευαγόρας…

Αθάνατοι μάρτυρες και παντοτινοί

οδηγοί του χρέους.

Αιωνία τους η μνήμη!..

Ύστερα ήρθε ο Αττίλας..

Άρα, οι αγώνες δεν τελείωσαν.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ιστορικά ντοκουμέντα και άλλα δημοσιεύματα» του Γιάννη Τσαλάκου, αφιερωμένο στη μνήμη των μαρτύρων και ηρώων του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνος των Κυπρίων Αυξεντίου, Καραολή, Δημητρίου και Παλληκαρίδη, σε ένδειξη συμπαράστασης των Ελλήνων προς τον όμαιμο λαό της Κύπρου και προς γνώση και ενημέρωση για το ιστορικό του μέλλον. Ο συντάκτης αυτών των κειμένων είχε ως μοναδική πηγή των γεγονότων που αναφέρεται και προβάλλει, την ισχυρή μνήμη που διαθέτει στην ηλικία των ενενήντα ενός ετών. Η γλώσσα του, μεστή εννοιών και περιστατικών, ρέουσα και καθάρια ελληνική, πλούσια σε γεγονότα και αδιάσειστα επιχειρήματα δείχνουν το χάρισμα του λόγου και τη δυνατή πέννα που διαθέτει ο συντάκτης των δημοσιευμάτων.

Τα επιχειρήματα του συντάκτη είναι αδιάσειστα. Και ναι μεν είναι γεγονός ότι μπορεί και πολλοί άλλοι να τα λένε προφορικά, αλλά όμως ουδείς έως τώρα είχε το θάρρος και το σθένος να τα καταγγείλει και δη δημόσια, σθένος και θάρρος που επιδεικνύει ο υπερενενηκονταετής συντάκτης των κειμένων Ιωάννης Τσαλάκος. Η αλήθεια είναι πικρή και καυστική πάντοτε και για τους περισσότερους. Ο συντάκτης των κειμένων, δριμύς και καυστικός δεν χαρίζει τίποτε και σε κανένα απολύτως. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε υποσχεθεί ότι θα διατάξει το άνοιγμα του φακέλου της Κύπρου, όπερ και εγένετο με πρόεδρο της επιτροπής το βουλευτή Μεσολογγίου, τον αείμνηστο Μπασαγιάννη. Όταν όμως η έρευνα έφτασε στο κρίσιμο σημείο να καταλογισθούν ευθύνες στην κυβέρνηση Καραμανλή που στις 15 Αυγούστου 1974, δεν έστειλε στην Κύπρο μία μεραρχία στρατού, για να αποτρέψει την απόβαση του Αττίλα 2, αδίκημα που συνιστά έγκλημα εθνικό σε βαθμό κακουργήματος, διωκόμενο αυτεπαγγέλτως κατά την κατάθεση του στρατηγού Σιαπκαρά, περιέχουσα ολόκληρη τη σχετική διάταξη του στρατιωτικού ποινικού κώδικα, σ’ αυτή ακριβώς τη στιγμή ο Ανδρέας Παπανδρέου διέταξε το κλείσιμο του φακέλου, πράξη για την οποία καταγγέλλεται ενώπιον της ιστορίας από τον συγγραφέα.

(Δακτυλογράφηση: Βάσω Κ. Ηλιάδη).