Ηλιάδη Αμαλία Κ., φιλόλογος-ιστορικός (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ’ το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 5ου ΓΕΛ  Τρικάλων ΣΕΝΑΡΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΜΟΔΑ – ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ Κείμενο: «Η υψηλή ραπτική στο Βυζάντιο»

Ηλιάδη Αμαλία Κ., φιλόλογος-ιστορικός (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ’ το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 5ου ΓΕΛ  Τρικάλων

ΣΕΝΑΡΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ-ΕΝΟΤΗΤΑ: ΜΟΔΑ – ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ-Κείμενο: «Η υψηλή ραπτική στο Βυζάντιο»

 

                   

«Η υψηλή ραπτική στο Βυζάντιο»

   Ορισμό της μόδας σίγουρα θα δυσκολεύονταν να δώσουν οι Βυζαντινοί. Επίσης θα αδυνατούσαν να πιστέψουν την εξέλιξή της από την αναγέννηση έως και τις ημέρες μας. Η ανασκόπηση των ελληνικών, αιγυπτιακών, βυζαντινών και μεσαιωνικών ενδυμασιών αποκαλύπτει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την κάθε εποχή.

της Μαρίας Νικολάου

Ήταν καλοντυμένοι οι Βυζαντινοί; Οι άνδρες πρόσεχαν την εμφάνισή τους; Και οι γυναίκες καλλωπίζονταν με τις ώρες πριν βγουν έξω; Απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δίνει η Μαρία Χρόνη, υποψήφια διδάκτωρ βυζαντινής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, μελετώντας τα χρόνια του Βυζαντίου και τις συνήθειες ένδυσης και υπόδησης των ανθρώπων της εποχής.

“Μπορώ να πω ότι χρησιμοποιούσαν πολλά ζωικής προέλευσης προϊόντα για την ένδυσή τους, όπως το δέρμα, αλλά και για την εξάρτυση, δηλώνει και σημειώνει ότι οι βυζαντινοί τεχνίτες έφτιαχναν πουγκιά και γυναικείες τσάντες, αλλά και παπούτσια από πρόβιο δέρμα. “Τα μνημεία της τέχνης μαρτυρούν αν ήταν καλοντυμένοι. Η μεν ανώτερη τάξη ήταν πολύ επιμελής στο θέμα της εμφάνισης και ειδικά οι γυναίκες με πολλά πλούσια κοσμήματα, ακριβά και καλά ρούχα. Οι άλλες κοινωνικές ομάδες δεν είχαν μεγάλη επιμέλεια στο ντύσιμο”.

Η οικονομική κατάσταση αποκαλυπτόταν και τότε, ίσως πολύ περισσότερο σε σχέση με σήμερα, από την ένδυση και την αμφίεση των Βυζαντινών. Η ένδυση ήταν αντιπροσωπευτική της εργασίας. Για παράδειγμα, ο ψαράς θα έβαζε κάτι πιο ζεστό για να αντέξει την υγρασία του χώρου όπου δούλευε και ο γεωργός το καλοκαίρι θα φορούσε κάτι πιο ελαφρύ για να αντέξει στον ήλιο. “Τα έργα τέχνης δείχνουν ότι πιο πολύ το ντύσιμο ήταν ενδεικτικό της κοινωνικής τάξης και του επαγγέλματος”, δηλώνει η ερευνήτρια.

Οίκοι μόδας στις αυτοκρατορικές αυλές…Οι οίκοι μόδας αλλά και οι φημισμένοι μόδιστροι δεν λειτουργούσαν και δεν δημιουργούσαν την εποχή του Βυζαντίου, όπως σήμερα. Στην αυτοκρατορική αυλή δημιουργούσαν ειδικοί ράπτες, καταξιωμένοι και αναγνωρισμένοι στο χώρο. Απολάμβαναν την εκτίμηση των ανθρώπων της αυλής, αλλά ήταν απαγορευμένο να βγουν προς τα έξω και να ράψουν ρούχα για τον απλό λαό. Όσον αφορά την περιποίηση των δύο φύλων, στο ερώτημα ποιος από τους δύο, ο άνδρας ή η γυναίκα, έδειχναν ιδιαίτερη περιποίηση στην ένδυση και ενδιαφέρον για την αμφίεσή τους, η κ. Χρόνη είναι κατηγορηματική: “Ισχύει για τους άνδρες ό,τι και για τις γυναίκες. Oι ανώτερες τάξεις πάντα και οι πέριξ στον αυτοκράτορα ενδιαφέρονταν για την εμφάνισή τους, οι άλλοι όχι.” Άλλωστε, η γυναίκα στο Βυζάντιο δεν έβγαινε πολύ έξω από το σπίτι, άρα η εμφάνιση απασχολούσε περισσότερο τους άνδρες, που έκαναν και τις πιο πολλές επαφές εκτός εστίας.

Η μόδα ήταν άγνωστη λέξη στα χρόνια του Βυζαντίου, οι ανάγκες ήταν άλλες. “Συμπεραίνει κανείς ότι με την πάροδο του χρόνου χρησιμοποιούσαν περισσότερα ζωικά προϊόντα για την ένδυσή τους. Άρα υπάρχουν μικροδιαφορές από εποχή σε εποχή στα ενδύματα. Διαφορές που δεν αφορούν μια μόδα, αλλά περισσότερο μια πρακτική”. Στην υστεροβυζαντινή περίοδο κάνουν την εμφάνισή τους και τα γούνινα κομμάτια, δημιουργίες από το δέρμα του λαγού, που δεν εντοπίζονται στην πρώιμη περίοδο.

Όλα τα παραπάνω στα χρόνια του Βυζαντίου. Γιατί ο 15ος αιώνας, η Αναγέννηση και ο 16ος αιώνας, ανοίγουν την πόρτα στην εμφάνιση της μόδας στην Ευρώπη, στις αστικές τάξεις της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας. “Από πρακτική ανάγκη η μόδα γίνεται τέχνη” και η αναγεννησιακή ενδυμασία -αντρική και γυναικεία- δέχεται επιρροές, τεχνοτροπίες, συμβολισμούς και παίρνει το δρόμο της, ωθώντας την εξάπλωση της μόδας στα διαφορετικά βασίλεια της Ευρώπης. Το Βυζάντιο έχει παρέλθει.

         Οκτ. 15. 2007

 

(άρθρο της Μαρίας Νικολάου δημοσιευμένο στην εφημερίδα «Μακεδονία»)

ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ :

Στη διδακτική πρόταση που ακολουθεί οι μαθητές θα επιχειρήσουν να προσεγγίσουν ένα κείμενο -το οποίο έχει μετατραπεί σε «υπερκείμενο»- σχετικό με την ενδυμασία μέσα από μια διερευνητική μαθησιακή διαδικασία. Η αναζήτηση και η αξιοποίηση γνωστικού τύπου πληροφοριών, η επιλογή και η αξιολόγηση της πληροφορίας μέσα από τη συνεργατική παραγωγή λόγου ενταγμένου σε αυθεντικά επικοινωνιακά πλαίσια, η ανατροφοδότηση του υλικού των πηγών στην ομάδα μέσα από μία διαδραστική επικοινωνία καθώς και η χρήση αναπαραστατικών μορφών αποτελούν βασικούς άξονες της διδασκαλίας που υλοποιούνται μέσα από τη χρήση των γενικών εργαλείων των Τ.Π.Ε.  και του διαδικτύου στα πλαίσια του ψηφιακού γραμματισμού.

Παιδαγωγικά, δίνεται έμφαση στην ομαδοσυνεργατική πορεία της μάθησης, στην ανατροφοδότηση των μαθητών με πληροφορίες και αξιολογικές κρίσεις που προέρχονται από την ίδια την ομάδα  και προκύπτουν ως αποτέλεσμα μιας διδακτικής πράξης εστιασμένης στην ενεργητική συμμετοχή των μαθητών. Σε μια παιδοκεντρική διαδικασία μάθησης ο ρόλος του δασκάλου από αυστηρά καθοδηγητικός μετατρέπεται σε εμψυχωτικός.

. ΣΤΟΧΟΙ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ

Επιδιώκεται οι μαθητές:

α) Να εξοικειωθούν με ανοικτά περιβάλλοντα μάθησης (διεύρυνση γραμματισμού των μαθητών).

β) Να αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης, αξιολόγησης και αξιοποίησης πληροφοριών στο διαδίκτυο.

γ) Να γνωρίσουν και να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες του προγράμματος του επεξεργαστή κειμένου για την παραγωγή συνεργατικού γραπτού λόγου σε αυθεντικές επικοινωνιακές συνθήκες.

δ) Να εξοικειωθούν με την αξιοποίηση των πολυμέσων στην παραγωγή γραπτού λόγου και στη σύνθεση εργασίας

ε) Να εξοικειωθούν με τη χρήση εννοιολογικών χαρτών.

στ) Να αποκτήσουν κριτική στάση στο ιδεολογικό και πολιτισμικό χρωματισμό του περιβάλλοντος του διαδικτύου.

ζ) Να διευρύνουν το γραμματισμό τους μέσω της χρήσης του υπερκειμένου

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Τόσο ο διδάσκων όσο και οι ίδιοι οι μαθητές αξιολογούν τις εργασίες, σχολιάζουν και συναποφασίζουν για τις αλλαγές που ενδεχομένως θα πραγματοποιήσουν για την παρουσίαση της εργασίας τους και την ανάρτησή της στην ιστοσελίδα ή την εφημερίδα του σχολείου. Μπορούμε να κάνουμε και μία συζήτηση «στρογγυλής τραπέζης», στην οποία οι μαθητές θα παρουσιάσουν τις εργασίες τους κι έπειτα – στο στάδιο της αξιολόγησης- θα τις κρίνουν κι όλοι μαζί θα αποφασίσουν για τα τελικά αποτελέσματα της μελέτης τους που θα ανακοινωθούν και θα δημοσιευτούν στη σχολική ιστοσελίδα ή εφημερίδα.

Η αξιολόγηση της εργασίας των ομάδων, θα γίνει από τον καθηγητή και τους μαθητές ως προς:

  • Την επιτυχία των ακαδημαϊκών στόχων.
  • Τη συμμετοχή κάθε μαθητή στη διαδικασία και τον τρόπο λειτουργίας της ομάδας μέσα σε συνεργατικά πλαίσια.

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ – ΕΠΕΚΤΑΣΗΣ

Το σενάριο μπορεί να επεκταθεί σε διαθεματική συνθετική εργασία και να πάρει τη μορφή project. Σε αυτήν την περίπτωση θα συνεργαστούν, οι καθηγητές της Ιστορίας και της Αισθητικής Αγωγής (Θεατρολογίας).

Αφού επισκεφτείτε τις παρακάτω ιστοσελίδες:

http://www.matia.gr/7/78/7806/7806_3_09.html (Ελληνική Παραδοσιακή Φορεσιά, Αμαλία Κ. Ηλιάδη)

http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=12723&m=Z07&aa=1 (Παράδοση, 4000 χρόνια Ελληνική φορεσιάς, Μαρία Θέρμου)

http://www.ime.gr/chronos/projects/justinian/gr/culture/c5f.html (Ένα ταξίδι στην πρώιμη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Εποχή του Ιουστινιανού)

  1. να γράψετε στον επεξεργαστή κειμένου (word) ένα κείμενο για την εφημερίδα του σχολείου σας (έως 400 λέξεις), στο οποίο θα παρουσιάζετε τους παράγοντες διαμόρφωσης της ενδυμασίας στη σύγχρονη εποχή συγκριτικά με τους αντίστοιχους προγενέστερων περιόδων της ελληνικής ιστορίας
  2. να στείλετε τα αποτελέσματα της εργασίας σας στους σταθμούς εργασίας και των υπόλοιπων ομάδων μέσω e-mail

Αφού πλοηγηθείτε στις παρακάτω ιστοσελίδες:

http://www.matia.gr/7/78/7806/7806_1_12.html

(Το Βυζαντινό ένδυμα, Αμαλία Κ. Ηλιάδη)

www.rethimno.gr/el/T_morals/cloth.asp?sub=cloth. (Κρητική Τοπική Ανδρική Ενδυμασία)

www.visitlakonia.com/index.php?id=64 (Η αρχόντισσα του Μυστρά)

και αφού λάβετε υπόψη σας και το υλικό φωτογραφιών στο C:Επιφάνεια Εργασίας/Έκφραση-Έκθεση/Φωτογραφικό υλικό,

  1. να διαλέξετε μία φωτογραφία βυζαντινής ενδυμασίας και να την περιγράψετε α) από την οπτική γωνία ενός Βυζαντινού β) από την οπτική γωνία ενός σύγχρονου εφήβου. Η περιγραφή σας να γίνει σε Power Point, ώστε να την παρουσιάσετε με τη βοήθεια του βιντεοπροτζέκτορα στους υπόλοιπους συμμαθητές σας
  2. να στείλετε τα αποτελέσματα της εργασίας σας στους σταθμούς εργασίας και των υπόλοιπων ομάδων μέσω e-mail.

Αφού δείτε τις βιντεοπαρουσιάσεις στις παρακάτω ιστοσελίδες:

http://youtube.com/watch?v=rAIYOrNHXEI

http://www.youtube.com/watch?v=A4VSs3lcYcw (Η αρχόντισσα του Μυστρά)

http://www.youtube.com/watch?v=PTaFbyoZfO4 (Byzantine Soldiers)

αφού πλοηγηθείτε στις παρακάτω ιστοσελίδες:

www.visitlakonia.com/index.php?id=64 (Η αρχόντισσα του Μυστρά)

http://www.unionofgoldlarissa.gr/gr/?p=25&page=2 (Ιστορία Ελληνικού κοσμήματος)

και αφού λάβετε υπόψη σας και το υλικό φωτογραφιών στο C:Επιφάνεια Εργασίας/Έκφραση-Έκθεση/Φωτογραφικό υλικό,

1) να γράψετε στον επεξεργαστή κειμένου (word) ένα κείμενο για την εφημερίδα του σχολείου σας (έως 250 λέξεις) στο οποίο θα παρουσιάζετε τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται η ενδυμασία ανάλογα με το φύλο στη Βυζαντινή εποχή

2) να σχεδιάσετε ένα ανδρικό κι ένα γυναικείο βυζαντινό ένδυμα (ή ένα κόσμημα) και να το χρωματίσετε.

Στη συνέχεια να στείλετε τα αποτελέσματα της εργασίας σας στους σταθμούς εργασίας και των υπόλοιπων ομάδων μέσω e-mail.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

  1. Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης, Τομέας Επιμόρφωσης & Κατάρτισης, Τεύχος 1: Γενικό Μέρος, Πάτρα, Μάιος 2008.
  2. Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης, Τεύχος 3: Κλάδος ΠΕ02, Τομέας Επιμόρφωσης & Κατάρτισης, Πάτρα, Απρίλιος 2008.

http://www.matia.gr/7/78/7806/7806_1_12.html

(Το Βυζαντινό ένδυμα, Αμαλία Κ. Ηλιάδη)

http://www.matia.gr/7/78/7806/7806_3_09.html (Ελληνική Παραδοσιακή Φορεσιά, Αμαλία Κ. Ηλιάδη)

(Παράδοση, 4000 χρόνια Ελληνική φορεσιάς, Μαρία Θέρμου)

http://www.ime.gr/chronos/projects/justinian/gr/culture/c5f.html