Κείμενο μαθήτριας Β’ τάξης του 5ου Λυκείου Τρικάλων «Περιγραφή και συμβολική/φιλοσοφική ανάλυση του πίνακα του Σάντρο Μποτιτσέλι: Η αλληγορία της Άνοιξης», στο πλαίσιο του μαθήματος της Φιλοσοφίας, με υπεύθυνη-διδάσκουσα καθηγήτρια την κ. Ηλιάδη Αμαλία, φιλόλογο-ιστορικό, Διευθύντρια του 5ου ΓΕΛ Τρικάλων.
Ο παραπάνω πίνακας είναι έργο του ζωγράφου Σάντρο Μποττιτσέλι και ονομάζεται “Η Αλληγορία της Άνοιξης”, “Η Άνοιξη” ή “Primavera”. Είναι ένα έργο τέμπερας ζωγραφισμένο σε σανίδι, μεγάλων διαστάσεων (3,14 x 2,03μ.),χρονολογείται το 1473-1478 και σήμερα εκτίθεται στην πικακοθήκη Ουφίτσι στη Φλωρεντία.
Ο Άλεσσάντρο ντι Μαριάνο Φιλιπέτι, περισσότερο γνωστός ως Σάντρο Μποττιτσέλι, ήταν Ιταλός, ανήκει στους ζωγράφους της Αναγέννησης και αποτέλεσε έναν από τους πιο γνωστούς και επιτυχημένους καλλιτέχνες της εποχής του. Γεννήθηκε το 1445 (ως έτος γεννήσεως αναφέρεται ακόμα το 1444) στη Φλωρεντία. Σε νεαρή ηλικία άρχισε να εξασκεί το επάγγελμα του χρυσοτέχνη, αλλά σε ηλικία περίπου δεκαοκτώ ετών αποφάσισε να το εγκαταλείψει και να ασχοληθεί με τη ζωγραφική. Μαθήτευσε στο πλευρό του Φρα Φιλλίππο Λίππι, ενός από τους διασημότερους ζωγράφους της Φλωρεντίας, ο οποίος συνεργαζόταν με ισχυρές οικογένειες της πόλης, όπως των Μεδίκων.
Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του, επέστρεψε στη γενέτειρά του και απέκτησε το δικό του εργαστήριο. Την ίδια περίοδο, δέχθηκε την επιρροή του Αντρέα ντελ Βερρόκιο, δασκάλου του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Δύο χρόνια αργότερα από την πρώτη του παραγγελία γίνεται μέλος της συντεχνίας του Αγίου Λουκά. Το 1474 ταξίδεψε στην Πίζα, όπου δημιούργησε πολλά έργα και ήρθε σε στενή επαφή με την οικογένεια των Μεδίκων. Επέστρεψε στη Φλωρεντία την άνοιξη του 1482 και τα επόμενα χρόνια ολοκλήρωσε αρκετά αλληγορικά έργα, με θέματα δανεισμένα από τη μυθολογία, χωρίς να εγκαταλείψει τις θρησκευτικές συνθέσεις. Σε αυτή την περίοδο ανήκει και ένα από τα σημαντικότερα έργα του, η “Αλληγορία της Άνοιξης”, πίνακας που συμβολίζει τον ερχομό της ομώνυμης εποχής, αποτελεί ένα από τα πιο δυσερμήνευτα έργα του Μποττιτσέλι και θεωρείται ότι πρόκειται για παραγγελία στον καλλιτέχνη του Λορέντσο ντι Πιερφραντσέσκο των Μεδίκων. Το θέμα του πίνακα, λέγεται, ότι το εμπνεύστηκε από την περιγραφή της άνοιξης από το βιβλίο του Ρωμαίου
ποιητή Οβίδιου “Ημερολόγιο”, από τους στίχους του Angelo Ambrogini ποιητή και φίλου του. Πιστεύεται ακόμη, ότι αρχικά ο πίνακας δεν είχε όνομα και όταν ο ιστορικός τέχνης Τζόρτζο Βαζάρι τον είδε, του έδωσε το όνομα “La Primavera”, ενώ τα δέντρα και τα άνθη που εμφανίζονται έχουν αναγνωρισθεί από βοτανολόγους.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα του πίνακα είναι η ανάγνωσή του από τα δεξιά προς τα αριστερά, το οποίο επιβεβαιώνεται από την τοποθέτηση των μορφών. Έτσι, η πρώτη μορφή που εμφανίζεται είναι ο Ζέφυρος, ο ανοιξιάτικος άνεμος που φυσά αναγκάζοντας τα δέντρα να λυγίζουν και προσπαθώντας να αγκαλιάσει την Χλωρίδα που έχει ερωτευτεί. Από το στόμα της Χλωρίδας βγαίνουν ανθισμένοι βλαστοί και σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία είναι η θεά της βλάστησης. Δίπλα από την Χλωρίδα βρίσκεται η Φλώρα, δηλαδή η Χλωρίδα μεταμορφωμένη, η οποία είναι ρωμαϊκή θεότητα των δημητριακών. Όλες οι γυναικείες θεότητες είναι έγκυες. Ωστόσο, η Φλώρα έχει ανθίσει, επειδή ενώθηκε με τον άνεμο. Στο κέντρο του πίνακα και μπροστά από το ιερό της φυτό, τη μυρτιά, βρίσκεται η Αφροδίτη και χαιρετάει ή δείχνει τις τρεις Χάριτες που χορεύουν δίπλα της φορώντας πέπλα. Από πάνω της βρίσκεται ο Έρωτας με δεμένα τα μάτια του και σημαδεύει τις τρεις φιγούρες με τα πύρινα βέλη του. Τις τρεις Χάριτες τις αποτελούν η Αγλαία, η Ευφροσύνη και
η Θάλεια, οι οποίες συμβολίζουν τη χάρη, την ομορφιά και την ανεμελιά. Στο τέλος του πίνακα απεικονίζεται ο Ερμής διασκορπίζοντας τα σύννεφα με το κηρύκειό του. Οι θεότητες βρίσκονται σε έναν σκιερό κήπο πλούσιο σε καρποφόρα δέντρα, πιθανώς εσπεριδοειδή, θάμνους και άνθοι.
Η εικόνα παραπέμπει στην ερχομό της άνοιξης. Η προσπάθεια του Ζέφυρου να αγκαλιάσει την Χλωρίδα και η μεταμόρφωσή της εκφράζει την αναγέννηση της φύσης, ενώ ο συγγραφέας απεικονίζει την Αφροδίτη, τον Έρωτα και τις τρεις Χάριτες για να δηλώσει τον έρωτα και τον Ερμή που απομακρύνει τα σύννεφα για να δείξει την καλυτέρευση του καιρού και την μετατροπή των ημερών από κρύες και συννεφιασμένες μέρες σε ηλιόλουστες.
Μία διαφορετική ερμηνεία είναι η απεικόνιση των τριών μηνών της άνοιξης. Ο Μάρτιος, που είναι ο μήνας της άνθισης και των ανέμων, αποδίδεται με την απεικόνιση του Ζέφυρου, της Χλωρίδας και της Φλώρας, ο Απρίλιος, που είναι ο μήνας του έρωτα, αποδίδεται με την απεικόνιση της Αφροδίτης, των τριών Χαρίτων και του θεού έρωτα. Τέλος, ο Ερμής συμβολίζει τον Μάιο, επειδή προέρχεται από το Μαία, δηλαδή το όνομα της μητέρας του. Επίσης, τον κόσμο του πίνακα μπορούμε να τον ονομάσουμε ως “Το Βασίλειο της Αφροδίτης”, καθώς όλες οι θεότητες συνδέονται με κάποιο τρόπο με τη Άνοιξη και η Αφροδίτη θεωρείται η θεά της. Επιπλέον, αν λάβουμε υπόψη μας την εποχή που δημιουργήθηκε ο πίνακας, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι αλληγορεί την χρυσή εποχή της Φλωρεντίας, όπου σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξή της διαδραμάτισε η οικογένεια των Μεδίκων, ενώ μπορούμε να δούμε μία χριστιανική προσέγγιση με τις τρεις Χάριτες να εκφράζουν την Πίστη, την Ελπίδα και την Αγάπη.
Τα συναισθήματα που μου προκαλούνται από την εικόνα είναι όμοια με εκείνα που δημιουργούνται στον καθένα μας όταν πλησιάζει ο ερχομός της Άνοιξης, δηλαδή ενθουσιασμός, ανυπομονησία και εσωτερική γαλήνη, καθώς τα έντονα χρώματα, η προσοχή στη λεπτομέρεια και τα ανθισμένα άνθη μας δίνουν μία πιστή απεικόνισή της. Παράλληλα, ζωντανεύουν την εικόνα και δίνουν την αίσθηση ότι είσαι και εσύ είσαι μέρος του πίνακα, ενώ μπορούν να σε ταξιδέψουν στην αρχαιότητα που είναι η εποχή από την οποία επηρεάστηκε και αναφέρεται, αφού το θέμα του υποδηλώνει τη στροφή της τέχνης στον αρχαίο κόσμο στο τέλος του Κουατροτσέντο.