4o Γυμνάσιο Ιωαννίνων Εικαστικά

Κάθε παιδί είναι καλλιτέχνης. Το θέμα είναι πώς θα παραμείνει καλλιτέχνης μεγαλώνοντας.Πάμπλο Πικάσο

4ο Γυμνάσιο Ιωαννίνων-Δράση για τον σχολικό εκφοβισμό

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ: ΤΑΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ
Με αφορμή τη Παγκόσμια ημέρα κατά της σχολικής βίας και του σχολικού εκφοβισμού ,διοργανώθηκε εκδήλωση στο κέντρο της πόλης μας από το Δίκτυο Σχολείων Διαμεσολάβησης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Ιωαννίνων.Η δράση έλαβε χώρα στο πεζόδρομο της Μιχαήλ Αγγέλου κι συμμετείχαν πολλά σχολεία της πόλης.
Στις μάσκες που μας ζητήθηκε να φτιάξουμε,προσπαθήσαμε να αποτυπώσουμε την θλίψη μας αλλά και την εναντιωσή μας προς οποιόπδήποτε φαινομενο σχολικής βίας και με το ταυτόχρονο σπάσιμο ενός μπαλονιού στείλαμε ένα ακόμα πιο έντονο – ηχηρό μήνυμα .

Σχολικός εκφοβισμός

Εισαγωγικά

Η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός μεταξύ των μαθητών έχει αρχίσει να γίνεται αντικείμενο προσοχής, συζήτησης και μελέτης και στην Ελλάδα. Θεωρείται πλέον κοινωνικό πρόβλημα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικών ερευνών που διεξάγονται σε σχολεία της χώρας. Στην ετήσια έκθεσή του, ο Συνήγορος του Παιδιού επισημαίνει τη δραματική αύξηση των κρουσμάτων ενδοσχολικής βίας στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία. Η 6η Μαρτίου καθιερώθηκε, ως Πανελλήνια Σχολική Ημέρα κατά της Βίας στο Σχολείο.

Οι όροι που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν το φαινόμενο είναι: «ενδοσχολική βία» (school bullying), «σχολικός εκφοβισμός» και «θυματοποίηση» (victimization). Κι ορίζουν μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.

Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο είναι ξεκάθαρα ομαδικό φαινόμενο, καθώς δεν αφορά μόνο το μαθητή που εκφοβίζει και εκείνον που εκφοβίζεται, αλλά και όσους είναι παρόντες ή γνωρίζουν την ύπαρξή του, δηλαδή τους παρατηρητές, οι οποίοι μπορεί να είναι είτε μαθητές, είτε εκπαιδευτικοί.

Δυστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις τα περιστατικά βίας και εκφοβισμού στα σχολεία δεν αντιμετωπίζονται κατάλληλα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας αποσιωπούνται σκόπιμα, διότι θεωρείται ότι εκθέτουν και στιγματίζουν τους θύτες, τα θύματα και το κύρος του σχολείου ή της κοινωνίας.

Η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός έχει πολλές και σοβαρές επιπτώσεις, τόσο στη σωματική και ψυχική υγεία, όσο και στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα οι συνέπειες είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες και είναι δυνατόν να έχουν τραγικά αποτελέσματα.

Ασφαλώς η βία μεταξύ των παιδιών δεν είναι κάτι το καινούριο. Μπορούμε να αναλογιστούμε και παραδείγματα από την παγκόσμια λογοτεχνία σε πολύ γνωστά λογοτεχνικά έργα όπως «οι περιπέτειες του Τόμας Μπράουν» ή «ο Όλιβερ Τουίστ»

Η χώρα μας πλέον ζει έντονα την εποχή της παγκοσμιοποίησης και το μονοπολιτισμικό εκπαιδευτικό σύστημα των περασμένων ετών, αντικαταστάθηκε από ένα πολυπολιτισμικό και έντονα ποικιλόμορφο σύστημα, στο οποίο η χώρα μας φαίνεται να μην έχει καταφέρει να προσαρμοστεί ακόμη.

Η βία και η επιθετικότητα ήταν ανέκαθεν παρούσα στην αναπτυξιακή πορεία των παιδιών και εφήβων εντός κι εκτός σχολικού πλαισίου. Η βία των λέξεων, των κινήσεων ή των πράξεων, η βία του ενός ή των πολλών, η βία της απότομης ενηλικίωσης ή της περιθωριοποίησης, η βία του ρατσισμού ή της υπεροχής, η γοητεία της βίας, οι χώροι της βίας, τα θύματα της βίας… συνιστούν ενδημικό και επιδεινούμενο πρόβλημα, αν εμείς δε συμβάλλουμε στην κατάλληλη αντιμετώπισή του.

Το σχολείο καλείται λοιπόν, αφενός να κατανοήσει κι αφετέρου να μάθει να διαχειρίζεται τις κρίσεις, που προκαλούν η ανισότητα, η αδικία και η αμάθεια εντός και εκτός «των σχολικών τειχών».

Το σχολείο αποτελεί το σπασμένο καθρέφτη διαλυμένων οικογενειακών σχέσεων, εφηβικών υπαρξιακών δυσκολιών, πολύπλοκων κοινωνικών ανισοτήτων και προβλημάτων. Κουλτούρες της κοινωνίας και της οικογένειας, πολυπολιτισμικές κουλτούρες και υποκουλτούρες του δρόμου συναντώνται μέσα στη σχολική τάξη. Υποβαθμισμένη ζωή σημαίνει υποβαθμισμένο σχολείο και ίσως και υποβαθμισμένα όνειρα και μέλλον.

Αίτια

Το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού είναι σύνθετο και στην εκδήλωσή του συμβάλλει η αλληλεπίδραση ατομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Ειδικότερα, καταλυτικό ρόλο παίζουν τα ατομικά χαρακτηριστικά των παιδιών, τα χαρακτηριστικά του οικογενειακού τους περιβάλλοντος, οι διάφορες πλευρές του σχολικού περιβάλλοντος, το ψυχολογικό κλίμα του σχολείου, οι πολιτικές του εκπαιδευτικού συστήματος, οι στάσεις των ίδιων των παιδιών, των γονέων και των εκπαιδευτικών απέναντι στη βία, ο τρόπος προβολής της βίας από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ο έκδηλος ρατσισμός, καθώς και γενικότερα κοινωνικά προβλήματα, που ενισχύουν τις αντικοινωνικές συμπεριφορές.

Πολλές φορές στόχος γίνεται το “διαφορετικό”, το οποίο μπορεί να αφορά σε οποιοδήποτε ανθρώπινο γνώρισμα, είτε εξωτερικό, είτε εσωτερικό, όπως το χρώμα του δέρματος, η εθνικότητα, το φύλο, το βάρος, η σχολική επίδοση, η κοινωνική συστολή… Με την έννοια αυτή ο καθένας μπορεί να γίνει στόχος εκφοβιστικών και βίαιων συμπεριφορών σε κάποια φάση της σχολικής του ζωής και συνεπώς το συγκεκριμένο φαινόμενο μας αφορά όλους.

Οι ανθρώπινες κοινωνίες ό,τι διαφέρει, το κοροϊδεύουν και το περιθωριοποιούν (π.χ. ο τρελός του χωριού) κι έτσι ο αποκλίνων, από παράγοντας που απειλεί τη συνοχή μιας ομάδας, γίνεται παράγοντας που ενισχύει την συσπείρωσή της.

Τα παιδιά που εκφοβίζουν μπορεί σε άλλο χώρο ή χρόνο να ήταν ή και να είναι ακόμα και τώρα αποδέκτες εκφοβιστικών και βίαιων συμπεριφορών. Οι μαθητές συχνά εκφοβίζουν για να νιώσουν ανώτεροι από τους άλλους καθώς αντλούν ισχύ και δύναμη από τη συγκεκριμένη μορφή συμπεριφοράς.

Επίσης, μέσα από την εκδήλωση εκφοβιστικών συμπεριφορών μπορεί να στοχεύουν στο να τραβήξουν την προσοχή, να τύχουν αποδοχής και να γίνουν περισσότερο δημοφιλείς από ότι ήταν στο παρελθόν. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν γίνονται περισσότερο δημοφιλείς, αλλά αντίθετα η πλειοψηφία της μαθητικής κοινότητας τους φοβάται και προσπαθεί να τους αποφύγει. Ακόμα, οι μαθητές που εκφοβίζουν σε αρκετές περιπτώσεις είναι δυστυχισμένοι και προσπαθούν να μεταφέρουν το έλλειμμα χαράς που νιώθουν στους άλλους.

Ένα άλλο στοιχείο που συνδέεται με την εκδήλωση εκφοβιστικών συμπεριφορών είναι και τα συναισθήματα ζήλιας που μπορεί να νιώθει το παιδί που εκφοβίζει για τον αποδέκτη της εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Οι μαθητές που εκφοβίζουν στοχεύουν στη “διαφορετικότητα” του άλλου για να τον κάνουν να νιώσει άσχημα για τον εαυτό του και να τον απαξιώσουν.

Σημαντικοί παράγοντες για την έκφραση βίας από παιδιά επίσης είναι:

η διαταραγμένη σχέση των γονέων και οι συγκρούσεις στην οικογένεια
η συναισθηματική στέρηση και η παραμέληση
η κακοποίηση στην οικογένεια
η έλλειψη επικοινωνίας
η κατάχρηση ουσιών
η χαμηλή κοινωνικό-οικονομική κατάσταση της οικογένειας.

Θα ήθελα τέλος να εστιάσω την προσοχή μας στην επίδραση της οικογενείας στην εκδήλωση του φαινομένου, που μας απασχολεί. Η οικογένεια είναι η βασική μονάδα της ανάπτυξης και της εμπειρίας για τα παιδιά, της εκπλήρωσης και της αποτυχίας. Είναι η βασική μονάδα της ασθένειας και της υγείας. Η πηγή των προβλημάτων του σχολικού εκφοβισμού ξεκινά από την οικογένεια και στη συνέχεια διαχέεται κι εκδηλώνεται στο σχολικό χώρο.

Μορφές εκφοβισμού

Η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός που εκδηλώνεται μεταξύ των μαθητών έχει τις εξής μορφές: σωματική, λεκτική, ψυχολογική και κοινωνική.

Οι πιο συνηθισμένες εκδηλώσεις είναι:

• χειρονομίες, σπρωξιές, ξυλοδαρμοί, φυσικός τραυματισμός ή απειλή τραυματισμού προς κάποιον.

• φραστικές επιθέσεις, βρισιές, προσβολές, απειλές, γελοιοποίηση συνεσταλμένων παιδιών, συστηματική χρησιμοποίηση υβριστικών εκφράσεων, εκτεταμένη χρήση παρατσουκλιών.

• εκβιασμοί, διάδοση κακοηθών και ψευδών φημών

• καταστροφή προσωπικών αντικειμένων

• κλοπές, εκούσια απόσπαση χρημάτων ή προσωπικών αντικειμένων, η οποία συνοδεύεται από απειλές.

• αποκλεισμός και απομόνωση από παρέες, ομαδικά παιχνίδια και κοινωνικές δραστηριότητες.

Τέλος θα ήθελα να περιγράψω εκτενέστερα δύο μορφές εκφοβισμού και βίας, που συναντώνται τα τελευταία χρόνια εξαιρετικά συχνά: τη σεξουαλική παρενόχληση και τον ηλεκτρονικός εκφοβισμό:

Ο σεξουαλικός εκφοβισμός αποτελεί εξαιρετικά σοβαρό πρόβλημα μέσα στα όρια του σχολικού χώρου, σημειώνει όλο και μεγαλύτερη αύξηση και εκδηλώνεται σε όλο και μικρότερη ηλικία. Ο σεξουαλικός εκφοβισμός σημειώνεται με ποικίλες μορφές και είναι δυνατόν να καλύπτει ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών, από ένα περιστατικό λεπτομερειακής ζωγραφιάς, στη μορφή γκράφιτι σε κάποιο τοίχο του σχολείου, σε υβριστικά σχόλια, απρεπές άγγιγμα έως και σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις. Επιπροσθέτως, η συγκεκριμένη μορφή εκφοβισμού περιλαμβάνει απειλές, λεκτική παρενόχληση, προσβλητικά γράμματα και εικόνες, αλλά και προσβλητικά μηνύματα με πονηρό περιεχόμενο χωρίς τη θέληση του παιδιού στο οποίο απευθύνονται.

Μία νέα μορφή εκφοβισμού αποτελεί το Cyberbullying, ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός. Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός περιλαμβάνει την αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή κακόβουλων γραπτών μηνυμάτων. Το κινητό τηλέφωνο αποτελεί συχνά το μέσο εκβιασμού και ξεφτιλισμού παιδιών, που τις περισσότερες φορές δεν γνωρίζουν καν ότι πρωταγωνιστούν σε φωτογραφίες και βιντεάκια, μέχρι που ενημερώνονται ότι κυκλοφορούν στο διαδίκτυο σε τόπους κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό όμως που πραγματικά σοκάρει, είναι το γεγονός ότι στο διαδίκτυο έχουν πλέον δημιουργηθεί και ομάδες, οι οποίες «προσηλυτίζουν» νέα παιδιά στην επικίνδυνη φάση της εφηβείας, εκμεταλλεύονται τις ανησυχίες και τα διάφορα συμπλέγματα που διακρίνουν κάθε παιδί σ’ αυτήν την ηλικία και τα ωθούν έως και στην αυτοκτονία προτείνοντας θεαματικούς τρόπους που θα μπορούσαν να δώσουν τέλος στη ζωή τους!

Συχνότητα

Στην Ελλάδα, τα δεδομένα διαφόρων ερευνών δείχνουν ότι:

• Το 10%-15% των μαθητών πέφτει θύμα διαφόρων μορφών βίας στο σχολείο.

• Οι μαθητές που ασκούν βία, δηλαδή οι θύτες, υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το 5% του συνόλου των μαθητών.

• Έχει παρατηρηθεί ότι τα αγόρια εμπλέκονται περισσότερο σε περιστατικά σωματικής βίας σε σύγκριση με τα κορίτσια, τα οποία φαίνεται να εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά λεκτικής βίας.

• Τα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά βίας, σε αναλογία 3 προς 1.

• Τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού εκδηλώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα στο δημοτικό και στο γυμνάσιο, ενώ στο λύκειο μειώνονται.

• Οι μισοί από τους μαθητές – θύματα βίας δεν αναφέρουν πουθενά το γεγονός, ενώ οι υπόλοιποι μισοί συνήθως το αναφέρουν σε φίλους τους και σπανιότερα στους εκπαιδευτικούς ή τους γονείς τους.

Ενδείξεις

Ορισμένες ενδείξεις που πιθανόν να υποδηλώνουν ότι το παιδί έχει πέσει θύμα βίας και εκφοβισμού στο σχολείο είναι:

• η μειωμένη διάθεσή του ή η άρνησή του να πάει στο σχολείο με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία,

• οι αδικαιολόγητες απουσίες του,

• η απροσδόκητη μαθησιακή του πτώση που αποτυπώνεται με βαθμούς που πέφτουν,

• το γεγονός ότι περνά το χρόνο του στα διαλείμματα κοντά στους εκπαιδευτικούς και τα γραφεία

• καθυστερεί να πάει στο σχολείο ή αργεί να επιστρέψει στο σπίτι,

παραπονιέται για ψυχοσωματικά προβλήματα (πονοκέφαλο, στομαχόπονο, συχνές ιώσεις, αϋπνίες, έντονη ονυχοφαγία, τικ, εφιάλτες, ανορεξία ή βουλιμία…)
παρουσιάζονται έντονες και αδικαιολόγητες αλλαγές στη διάθεσή του
νιώθει μελαγχολία, εκφράζει λύπη, εκδηλώνει άγχος, έχει έντονα ξεσπάσματα οργής, μιλά απαξιωτικά για τον εαυτό του…

• αρχίζει να αλλάζει τις διαδρομές από τις οποίες συνήθιζε να πηγαίνει στο σχολείο ή να επιστρέφει από το σχολείο στο σπίτι,

• τα ρούχα του είναι συχνά σκισμένα και κατεστραμμένα,

• έχει σημάδια και μελανιές στο σώμα ή άλλες ενδείξεις επίθεσης και αποφεύγει να εξηγήσει πώς συνέβησαν,

• χάνει συχνά τα πράγματά του,

• ζητάει συχνά χρήματα από τους γονείς του γιατί χάνει αυτά που του δίνουν,

• αρνείται να συμμετέχει σε σχολικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες.

Επιπτώσεις

Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του εκφοβισμού και της βίας στα παιδιά είναι πολλές και σοβαρές.

Τα παιδιά που γίνονται θύματα εκφοβισμού και βίας είναι δυνατόν να νοιώσουν έντονο άγχος και αισθήματα ανασφάλειας, να έχουν φοβίες, να παρουσιάσουν σχολική άρνηση, να απουσιάζουν συχνά από το σχολείο, να οδηγηθούν σε σχολική αποτυχία, να εμφανίσουν μαθησιακές δυσκολίες, ψυχοσωματικά προβλήματα όπως πονοκέφαλους, πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου, ενούρηση… καθώς και κατάθλιψη.

Τα παιδιά θύτες, δηλαδή αυτά που ασκούν τη βία και τον εκφοβισμό, αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να απομακρυνθούν από το σχολείο, να διακόψουν τη σχολική φοίτηση, να εμφανίσουν τάσεις φυγής από το σπίτι και να εξελιχθούν, σε ποσοστό που προσεγγίζει το 50%, σε ενήλικες με αντικοινωνική και παραβατική συμπεριφορά.

Οι συνέπειες της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού στα παιδιά είναι σοβαρές και καθοριστικές για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και εξέλιξη. Γι’ αυτό η συστηματική πρόληψη και η κατάλληλη αντιμετώπιση κάθε μορφής βίας στο σχολείο είναι πολύ σημαντική.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα παιδιά έχουν απόλυτο δικαίωμα να βρίσκονται σε ένα σχολικό περιβάλλον το οποίο να τους παρέχει ασφάλεια και προστασία.

Αντιμετώπιση

Κάθε μέλος της σχολικής κοινότητας έχει ρόλο και ευθύνη για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Ο βαθμός εμπλοκής κάθε μέλους, σχετίζεται τόσο με την ιδιότητά του, όσο και με τη σοβαρότητα, τη συχνότητα και την ένταση του περιστατικού εκφοβισμού. Άλλος είναι ο ρόλος και η ευθύνη του διευθυντή του σχολείου, άλλος του δασκάλου, άλλος των συμμαθητών, άλλος των γονιών.

Γενικότερα εάν αντιληφθείτε ότι ένα παιδί είναι θύμα εκφοβισμού και βίας από συμμαθητές του στο σχολείο πρέπει να αποφύγετε παρορμητικές αντιδράσεις και να αντιμετωπίσετε όσο το δυνατόν πιο ψύχραιμα την κατάσταση.

Χρειάζεται αμέσως:

• να συζητήσετε με το παιδί,

• να το διαβεβαιώσετε ότι «δεν ευθύνεται το ίδιο για ό,τι έχει συμβεί»,

• να του υπενθυμίσετε ότι το νοιάζεστε και ότι είστε αυτοί που το προστατεύετε,

• να του τονίσετε ότι μπορείτε να αντιμετωπίσετε την κατάσταση μαζί,

• να του πείτε ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν μόνο αν «σπάσει η σιωπή»,

• να του εξηγήσετε ότι το να μιλήσει στους ενήλικες για περιστατικά βίας και εκφοβισμού δεν αποτελεί «κάρφωμα»,

• να προτείνετε στο παιδί πρακτικούς τρόπους για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων και

• να ζητήσετε συμβουλευτική από ειδικό ψυχικής υγείας.

Επιβιώνω ανήκοντας!

Η συστημική – υπαρξιακή θεώρηση εστιάζει σε ένα βασικό σκεπτικό, το «να επιβιώνεις ανήκοντας», το οποίο εκτοπίστηκε σήμερα και η διαστρέβλωση αυτής της κατάστασης οδηγεί σε δυσλειτουργίες, δηλαδή σε ψυχοπαθολογία. Και οι έφηβοι εκφράζουν ανάγλυφα στην κοινωνία, την οικογένεια, την ομάδα αυτές τις δυσλειτουργικές διεργασίες.

Και η περίοδος αυτή που βιώνουμε οι Έλληνες είναι εξαιρετικά κρίσιμη με πολλαπλές κοινωνικές δυσλειτουργίες και με ακόμα περισσότερες απειλές. Σε τέτοιες κρίσιμες στιγμές, όπως η τωρινή, το κάθε σύστημα αναπτύσσεται και εξελίσσεται ή κολλάει και υποφέρει. Η κρίση των τελευταίων ετών μας έχει αγγίξει όλους. Όλοι νιώθουμε την πίεση, όλοι αναζητούμε τη χαρά και το κέφι, όλοι «παλεύουμε» με τον εαυτό, τη σχέση, τη δουλειά, τη ζωή μας… Παράλληλα οι νέοι, που εκφοβίζονται συνεχώς αυξάνονται, η καταθλιπτική διάθεση εκδηλώνεται με ρυθμό μεταδιδόμενης νόσου, τα περιστατικά αυτοκτονίας γίνονται καθημερινή ρουτίνα στις ειδήσεις, δυσάρεστες εμπειρίες, όπως αυτές της θλίψης, του πόνου, του πένθους όλους μας διακατέχουν…

Πιο επιτακτική από ποτέ εκδηλώνεται λοιπόν η ανάγκη ανάπτυξης ενός νέου μοντέλου συν-ύπαρξης εντός της κοινωνίας, μίας επαναδιαπραγμάτευσης του «να επιβιώσουμε ανήκοντας» ενάντια στην κρίση, προκειμένου να καταστεί η παρούσα περίοδος, ευκαιρία για εξέλιξη. Η κατανόηση, η ενσυναίσθηση, η αλληλεγγύη αποτελούν τα εργαλεία για να προχωρήσουμε και να αλλάξουμε.
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ: ΤΑΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ

Copyright © 2018. Με την επιφύλαξη όλων των δικαιωμάτων.

Τα σχόλια είναι κλειστά.


Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση
Μετάβαση σε γραμμή εργαλείων