Αγαπητοί γονείς,

Φαντάζομαι πως οι περισσότεροι, αν όχι όλοι από εσάς, έχετε ήδη ενημερωθεί για το γνωστικό και κοινωνικοσυναισθηματικό προφίλ του παιδιού σας από την νηπιαγωγό ή τις νηπιαγωγούς του, για το χρονικό διάστημα που φοιτά στο Νηπιαγωγείο. Έχω την αίσθηση ότι ίσως να περιμένατε άλλου είδους ενημέρωση και ενδεχομένως να σας εξέπληξε η αρκετά λεπτομερής και στοχευμένη ανάλυση των κατακτήσεων του παιδιού σας μέχρι τώρα.

Διαισθάνομαι, όμως, πως η αγωνία σας, για τη φοίτηση του παιδιού σας στο Νηπιαγωγείο, εστιάζεται κυρίως στο πότε θα μάθουν να γράφουν, να διαβάζουν και να μετρούν. Λυπάμαι που θα πρέπει να σας προσγειώσω σε μια άλλη πραγματικότητα. Η ετοιμότητα των παιδιών σας για το σχολείο δεν περιλαμβάνει αυτά που σας απασχολούν τόσο πολύ. Η ετοιμότητα των παιδιών σας για το σχολείο περιλαμβάνει πολλά περισσότερα και δίνει έμφαση στην ανάπτυξη συγκεκριμένων συναισθηματικών δεξιοτήτων και στην ανάπτυξη της κοινωνικοποίησής τους, που θα τους επιτρέψει να συνεργάζονται, μέσα στο σχολικό περιβάλλον -αλλά και εκτός αυτού- με διαφορετικά παιδιά (διαφορετικών οικογενειακών πλαισίων, ενδιαφερόντων, δυνατοτήτων κ.λπ.).

Αυτό που είναι σημαντικό να κατανοήσετε, αγαπητοί γονείς, είναι ότι η προσπάθεια υποστήριξης των παιδιών, ώστε να κατακτήσουν τη σχολική ετοιμότητα, δεν αποτελεί αποκλειστική ευθύνη των νηπιαγωγών τους. Στην προσπάθεια αυτή, οι γονείς ή καλύτερα το οικογενειακό περιβάλλον των παιδιών διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Αυτό είναι κάτι που δεν θα πρέπει να το ξεχνάτε ποτέ, γιατί μόνον τότε θα αξιοποιείτε κάθε ευκαιρία που παρουσιάζεται για να υποστηρίξετε αποτελεσματικά τα παιδιά σας.

Ας δούμε λοιπόν, λίγο πιο αναλυτικά, ποιες είναι αυτές οι δεξιότητες που οφείλουμε να καλλιεργήσουμε στα παιδιά για να τα προετοιμάσουμε σωστά καθ’ οδόν για το Δημοτικό σχολείο.

1. Ανάπτυξη της γλώσσας

Τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση να επικοινωνούν ξεκάθαρα τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους. Θα πρέπει να κατανοούν τις ερωτήσεις που τους θέτουμε, να απαντούν ολοκληρωμένα και να αισθάνονται άνετα, όταν μιλούν με τη νηπιαγωγό τους και τους συμμαθητές τους. Θα πρέπει, επίσης, να εκφράζουν την άποψή τους για ένα απλό θέμα και, αν είναι δυνατό, να επιχειρηματολογούν για να τη στηρίξουν (π.χ. «Τι θα ήθελες να κάνουμε το Σάββατο το απόγευμα, που είμαι κι εγώ ελεύθερος;», «Έξω κάνει κρύο. Τι θα ήθελες να φορέσεις για να αισθάνεσαι ζεστά;»). Θα πρέπει να μπορούν να περιγράψουν μια προσωπική τους εμπειρία (π.χ. «Πώς πέρασες το Σαββατοκύριακο;») ή να μπορούν να διηγηθούν -με τον δικό τους τρόπο- ένα παραμύθι που τους διαβάσατε ή ένα θεατρικό έργο που παρακολούθησαν. Αυτές, πάνω κάτω, οι επικοινωνιακές δεξιότητες θα αποτελέσουν τα θεμέλια για τον μελλοντικό εγγραμματισμό [γραφή-ανάγνωση]

2. Αυτοέλεγχος

Τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση να κατανοούν τις αποδεκτές συμπεριφορές και τα όρια, πολύ πριν φτάσουν στο Νηπιαγωγείο. Άραγε, γνωρίζουν πότε και πού επιτρέπεται να μιλούν δυνατά; Γνωρίζουν πότε να μιλούν χαμηλόφωνα; Γνωρίζουν πότε και πού μπορούν να παίξουν; Έχουν μάθει να πειθαρχούν σε κανόνες; Ο αυτοέλεγχος αποτελεί κρίσιμο δείκτη της σχολικής ετοιμότητας και, όταν έχει θετικό πρόσημο, συνδέεται ευθέως με την επιτυχημένη σχολική πορεία του παιδιού.

3. Αυτοπεποίθηση

Το παιδί που έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του είναι πιο «ανοιχτό» σε νέες εμπειρίες και μαθησιακές ευκαιρίες και, φυσικά, είναι πιο καλά προετοιμασμένο να αλληλεπιδράσει με άλλα παιδιά. Διδάσκοντας ένα παιδί να έχει εμπιστοσύνη στις ικανότητές του, το βοηθάμε να αισθάνεται το ίδιο άνετα, όταν  εργάζεται μόνο του ή μέσα σε ομάδα.

4. Λεπτή κινητικότητα

Η ανάπτυξη της δεξιότητας αυτής περιλαμβάνει ασκήσεις ανάπτυξης της κινητικότητας των δακτύλων. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να κρατούν σωστά το μολύβι (Προσοχή: Όχι αντιγραφή γραμμάτων ή λέξεων. Προτείνετε στα παιδιά να ζωγραφίζουν), να σκίζουν άχρηστα χαρτιά σε λωρίδες, να κόβουν χαρτιά με ψαλίδι (παιδικό) και να ασκούν τα δάκτυλά τους με δραστηριότητες που απαιτούν λεπτούς χειρισμούς (π.χ. μπερδέψτε μια κούπα φακές και μια κούπα φασόλια και ζητήστε από το παιδί να τα ξεχωρίσει ένα ένα σε ξεχωριστά δοχεία). Η ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας είναι εξαιρετικά σημαντική γιατί συνδέεται με την δεξιότητα της γραφής [προγραφικές δεξιότητες].

5. Κοινωνικές δεξιότητες

Τα παιδιά πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να εμπλέκονται σε αμοιβαία αλληλεπίδραση και να επικοινωνούν με άλλα παιδιά και με ενήλικες, με αποδεκτό τρόπο, είτε λεκτικά είτε με τη γλώσσα του σώματος. Σε γενικές γραμμές, θα πρέπει να γνωρίζουν πώς να συνεργάζονται με τους συνομήλικούς τους, να περιμένουν τη σειρά τους για να μιλήσουν σε μια συζήτηση και να αποδέχονται το νικητή σε ένα παιχνίδι. Η ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων είναι αναγκαία, προκειμένου να εξαλειφθεί ο εγωκεντρισμός, που είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα μιας προγενέστερης, πιο ανώριμης αναπτυξιακής φάσης.

6. Αυτοεξυπηρέτηση

Τα παιδιά θα πρέπει να έχουν μάθει να αυτοεξυπηρετούνται, πριν ακόμη φτάσουν στο Νηπιαγωγείο. Θα πρέπει να είναι σε θέση να ντύνονται, να βουρτσίζουν τα δόντια τους, να χρησιμοποιούν την τουαλέτα, να τρώνε το φαγητό τους και, γενικά, να ολοκληρώνουν με επιτυχία κάθε δραστηριότητα  που τους αφορά προσωπικά. Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων της αυτοεξυπηρέτησης αναπτύσσουν στο παιδί την αίσθηση της αυτονομίας, που είναι πολύτιμη στο κτίσιμο της αυτοεικόνας του παιδιού.

7. Νοητικές δεξιότητες

Τα παιδιά θα πρέπει να κατανοούν βασικές έννοιες (π.χ. μονιμότητα των αντικειμένων, αίτιο-αποτέλεσμα κ.λπ.) και να αισθάνονται την επιθυμία να μαθαίνουν καινούργια πράγματα.  Η ενίσχυση της φυσικής περιέργειας των παιδιών και η ενθάρρυνση τους να θέτουν ερωτήματα για τον κόσμο γύρω τους, αναπτύσσουν με ιδανικό τρόπο τις νοητικές τους δεξιότητες.

8. Προγραφικές δεξιότητες

Τα παιδιά μας δείχνουν μόνα τους πότε αισθάνονται έτοιμα να πειραματιστούν με τη γραφή. Οι πρώτες προσπάθειες του παιδιού για να «γράψει» ένα μήνυμα, πρέπει να έχουν ως αφετηρία, αποκλειστικά και μόνο, τη δική του παρόρμηση. Αυτή η διάθεση του παιδιού σηματοδοτεί την έναρξη μιας αναπτυξιακής διαδικασίας που στη γλώσσα των εκπαιδευτικών ονομάζεται «αναδυόμενος αλφαβητισμός ή εγγραμματισμός». Η ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας υποστηρίζει σημαντικά την ανάπτυξη των προγραφικών δεξιοτήτων. Να θυμάστε πάντα, ότι ποτέ δεν θα πρέπει να πιέσετε ένα παιδί να γράψει, αν δεν το θέλει. Να θυμάστε, επίσης, πως τα παιδιά συμμετέχουν πιο πρόθυμα σε προγραφικές ασκήσεις που έχουν νόημα για αυτά (π.χ. «Θέλεις να γράψεις μια κάρτα στον παππού που γιορτάζει αύριο;» κ.λπ.).

Αγαπητοί γονείς,

Ελπίζω να έχετε κατανοήσει ότι στην ανάπτυξη των παιδιών σας έχετε μεγάλο μερίδιο. Ελπίζω, επίσης, να έχετε κατανοήσει ότι εμείς οι εκπαιδευτικοί σας θεωρούμε εταίρους στην εκπαίδευση των παιδιών και ότι μόνο αν το σχολείο και το σπίτι λειτουργήσουν συνδυαστικά, μπορούμε να ελπίζουμε στα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Εμείς οι εκπαιδευτικοί προσδοκούμε τη συνεργασία μαζί σας, προς όφελος των παιδιών. Αν κι εσείς αισθάνεστε το ίδιο, τότε τα παιδιά θα προετοιμαστούν αποτελεσματικά για το Δημοτικό σχολείο, χωρίς πιέσεις και γεμάτα θετικά συναισθήματα για κάθε σχολικό πλαίσιο, στο οποίο θα βρεθούν στο μέλλον.

Τότα Αρβανίτη-Παπαδοπούλου

Σχολική Σύμβουλος 23^ης Περιφέρειας Π.Α. ν. Αττικής και

48^ης Περιφέρειας  Π.Α. ν. Κυκλάδων

Διδάκτωρ Παιδαγωγικής Πανεπιστημίου Αθηνών

M.A. in Education Πανεπιστημίου Lancaster