Η 21η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από τον ΟΗΕ ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού, σε ανάμνηση ενός τραγικού συμβάντος που είχε συγκλονίσει την παγκόσμια κοινή γνώμη: στις 21 Μαρτίου του 1960 η αστυνομία της ρατσιστικής Νοτίου Αφρικής πυροβόλησε εν ψυχρώ κατά μιας διαδήλωσης φοιτητών στην πόλη Σάρπβιλ, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 70 άνθρωποι. Οι νεαροί διαδηλωτές διαμαρτύρονταν ειρηνικά κατά των νόμων του Απαρτχάιντ, που είχε επιβάλλει το καθεστώς των λευκών στη χώρα, εφαρμόζοντας τη θεωρία της ανισότητας ανάμεσα στις φυλές.
Έτσι, ο ΟΗΕ μάς καλεί αυτή τη μέρα να ενώσουμε τις φωνές μας ενάντια στον ρατσισμό, τις φυλετικές διακρίσεις και την ξενοφοβία.
Στα πλαίσια αυτής της κίνησης αφιερώθηκε στο σχολείο μας την Παρασκευή 20/3 διδακτική ώρα για συζήτηση πάνω στο θέμα του ρατσισμού, διατύπωση προτάσεων για την εξάλειψή του, ανάγνωση σχετικών κειμένων (άρθρων, μαρτυριών μεταναστών, εργασιών μαθητών από άλλα σχολεία κ.ά.) και προβολή σχετικών βίντεο, που ευαισθητοποίησαν -πιστεύουμε- και προβλημάτισαν τους μαθητές πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα.
Μερικά από τα κείμενα που προσφέρονταν γι’ αυτό είναι “Ο Πολιτισμός είναι παγκόσμια δημιουργία” (http://5gym-irakl.ira.sch.gr/news/index.php?option=com_content&view=article&id=121:2010-03-17-19-46-50&catid=80:2010-03-08-05-17 58&Itemid=76) του Ραλφ Λίντον, “Ποια είναι η χώρα μου;”, η προσωπική μαρτυρία ενός Αφρικανού μετανάστη στη χώρα μας που μεταξύ άλλων εξομολογείται “…κατάλαβα ότι κάποιος σε θέλει «διαφορετικό» επειδή θέλει να νιώσει ανώτερος. Είναι ένα παιχνίδι εξουσίας.” (https://sarantakos.wordpress.com/2010/02/10/odubitan/), η εργασία ενός 12χρονου μαθητή με μότο “Το βασικότερο δικαίωμα ενός παιδιού είναι η αγάπη. … Ο ρατσισμός μπορεί να σκοτώσει το παιδί σωματικά και ψυχικά. Κάντε κάτι για να διορθώσετε αυτή την αδικία!” (http://www.thetoc.gr/new-life/stop-racism/article/enas-12xronos-mathitis-grafei-gia-ton-ratsismo), η ιστορία που εμπνεύστηκε μια μαθήτρια της Γ΄ Γυμνασίου με ήρωα έναν Πακιστανό μετανάστη, ο οποίος καταλήγει να αναρωτιέται: “Θέλω να είμαι αισιόδοξος και να πιστεύω ότι υπάρχουν καλοί άνθρωποι…με μεγάλη καρδιά που δεν ξέρουν να ξεχωρίζουν τους ανθρώπους. Όμως, ύστερα από αυτό που συνέβη…αναρωτιέμαι αν πραγματικά υπάρχουν!” (http://www.rodiaki.gr/article/297855/oi-mikroi-logotexnes-mas-apotypwnoyn-tis-skepseis-toys) και πολλά άλλα, που μπορεί να βρει κανείς σε σχολικά και εξωσχολικά βιβλία, ιστοσελίδες, μπλοκς κ.α.
Αλλά και ποιήματα κατά του ρατσισμού έχουν γραφτεί αξιόλογα και συγκινητκά: ενός παιδιού από την Αφρική, που προτάθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη ως το καλύτερο ποίημα του 2006, το “Μη με φωνάζεις ξένο” ενός ανώνυμου μετανάστη, το ποίημα του Νίκου Εγγονόπουλου “Στην κοιλάδα με τους ροδώνες” (http://edu09.pbworks.com/w/page/15398425/%CE%A0%CE%BF%CE%AF%CE%B7%CF%83%CE%B7) κ.ά., ενώ αξίζει να θυμηθούμε τη διεισδυτική ρήση του Μπέρτολτ Μπρεχτ -ή κατ’ άλλους του πάστορα Martin Niemöller-:
«Όταν ήρθαν να πάρουν τους τσιγγάνους δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν τσιγγάνος.
Όταν ήρθαν να πάρουν τους κομμουνιστές δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν κομμουνιστής.
Όταν ήρθαν να πάρουν τους Εβραίους δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν Εβραίος.
Όταν ήρθαν να πάρουν εμένα δεν είχε απομείνει κανείς για να αντιδράσει.»
Από βίντεο πάλι, ιδιαίτερη εντύπωση έκανε στα παιδιά και συζητήθηκε ευρέως εκείνο της διεθνούς οργάνωσης ActionAid (http://www.actionaid.gr/ratsismos3/. Σε αυτό, δύο ηθοποιοί, ο ένας από το Μπαγκλαντές κι ο άλλος από την Ελλάδα, προσποιήθηκαν μια σκηνή ρατσιστικής επίθεσης σε δυο στάσεις λεωφορείου στο κέντρο της Αθήνας, ενώ οι κάμερες κατέγραφαν τις αληθινές αντιδράσεις των ανυποψίαστων πολιτών που περίμεναν το λεωφορείο. Τα αποτελέσματα του κοινωνικού αυτού “πειράματος” ήταν μάλλον αισιόδοξα: λίγοι αδιαφόρησαν, ακόμα λιγότεροι τάχθηκαν υπέρ της ρατσιστικής συμπεριφοράς, ενώ η πλειοψηφία των πολιτών υπερασπίστηκε τον άνθρωπο που δέχτηκε τη ρατσιστική επίθεση. Όπως αναφέρεται και στην ιστοσελίδα της Actionaid, “Μαζί, είμαστε δυνατότεροι απέναντι στο ρατσισμό, ας πάρουμε όλοι θέση.”
Ένα άλλο βίντεο που προβλήθηκε και μας άρεσε πολύ ήταν μια ταινία μικρού μήκους των μαθητών ενός ΕΠΑΛ (https://www.youtube.com/watch?v=mmz8CRI8Oik), όπου με ιδιαίτερη ευαισθησία αποτυπώνεται η πορεία της σχέσης μιας νέας “ξένης” μαθήτριας στο σχολείο με τις συμμαθήτριές της από την απόρριψη και την απομόνωση ως την πλήρη αποδοχή και τη φιλία, με τη βοήθεια της πανανθρώπινης γλώσσας της ζωγραφικής. Τα αγόρια μας βέβαια, όπως ήταν αναμενόμενο, έδειξαν την προτίμησή τους για βιντεάκια με διάσημους ποδοσφαιριστές που καταδικάζουν ρατσιστικές συμπεριφορές στους αγωνιστικούς χώρους, όπως το “no to ratsism” (https://www.youtube.com/watch?v=ygjBoW19N4c) και το “Ψήφισμα κατά του ρατσισμού της ΟΥΕΦΑ” (https://www.youtube.com/watch?v=VZ-63TwoL1g) και παρουσιάζουν το γήπεδο στις καλές του στιγμές, σαν ένα χώρο σεβασμού του εαυτού και του άλλου: συναγωνιστή και θεατή (“football respect beautiful moments” https://www.youtube.com/watch?v=zFFtBM990GQ).
Τέλος, κάποιοι μαθητές και μαθήτριες συμπλήρωσαν ανώνυμα το ερωτηματολόγιο του “Συνήγορου του Παιδιού” (http://www.0-18.gr/gia-paidia/nea/ereyna-sto-diadiktyo-gia-to-ratsismo), που προσπαθεί μέσα από 10 απλές ερωτήσεις να διαπιστώσει αν και κατά πόσον υπάρχει ρατσισμός στα σχολεία της χώρας. Όσοι δεν το έκαναν στο σχολείο, μπορούν να το κάνουν από το σπίτι, συμμετέχοντας έτσι στην έρευνα για ένα τόσο σημαντικό κοινωνικό ζήτημα που μας αφορά όλους.
Ας τελειώσουμε το αφιέρωμά μας για το νοσηρό φαινόμενο του ρατσισμού με τους τελευταίους στίχους του ποιήματος ενός άγνωστου μετανάστη:
…Αν θέλεις το καλό μου, να είσαι καλός,
σταμάτα τώρα να με φωνάζεις «ξένο”·
αν θέλεις, κοίταξέ με στα μάτια,
πιο πέρα απ’ το μίσος
ας φθάσει η ματιά σου,
ας ξεπεράσει φόβο, εγωισμό.
Για δες, άνθρωπος είμαι κι εγώ
Όχι, δεν είμαι «ξένος»!