Κανόνες προφοράς της Ελληνικής γλώσσας

Βασικοί κανόνες προφοράς της νεοελληνικής γλώσσας για να μιλάμε και να τραγουδάμε με σωστή άρθρωση.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. Μνημονικοί κανόνες προφοράς ελληνικών
   1. Άηχα και ηχηρά σύμφωνα
   2. αυ, ευ
   3. π, τ, κ – ξ, ψ
   4. μπ, ντ, γκ ή γγ
   5. μψ, μπτ, γξ, γχ
   6. σ ή ς + ηχηρό σύμφωνο (β, γ, δ, λ, μ, ν, ρ) ή μπ, ντ, γκ
2. Αναλυτικός πίνακας προφοράς ελληνικών και Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο
3. Πηγές – Χρήσιμες Ιστοσελίδες

Μνημονικοί κανόνες προφοράς ελληνικών

Άηχα και ηχηρά σύμφωνα

Ονομασία	Γράμματα
Άηχα	π, τ, κ — τσ, σ(ς) — φ, θ, χ — { ξ, ψ }
Ηχηρά	μπ, ντ, γκ — τζ, ζ — β, γ, δ, — μ, ν — ρ, λ

αυ και ευ

Προφορά	Παραδείγματα
af και ef	όταν βρίσκονται πριν από τα άηχα σύμφωνα κ, π, τ, χ, φ, θ, σ, ξ Πχ. αυτός, εύκολος, ευθεία.
av και ev	όταν βρίσκονται πριν από τα φωνήεντα και τα ηχηρά σύμφωνα β, γ, δ, ζ, λ, μ, ν, ρ Πχ. αυλή, αύριο, Παρασκευή, πλευρά.

π, τ, κ – ξ, ψ

Το τελικό ν των λέξεων μην, σαν, πριν, δεν, αν, τον, την, μεταβάλλει τα άηχα σύμφωνα σε ηχηρά:

Προφορά	Παραδείγματα
..ν π… = νb ή μb	την bόρτα ή τημ bόρτα (την πόρτα), στον bόλεμο ή στομ bόλεμο (στον πόλεμο)
..ν τ… = νd	σαν dότε (σαν τότε), στην Dάνια (στην Τάνια)
..ν κ… = νg	τον gίνδυνο (τον κίνδυνο), στον gήπο (στον κήπο)
..ν ξ… = νgζ	δεν gζέρω (δεν ξέρω)
..ν ψ… = νbζ	στην bζάθα (στην ψάθα)

μπ, ντ, γκ ή γγ

1. Στη μέση της λέξης:

Προφορά	Παραδείγματα
μπ = μb	καμbούρης (καμπούρης)
ντ = νd	πένdε (πέντε), τενdώνω (τεντώνω)
γκ ή γγ = νg	ανgείο (αγγείο), τσινgέλι (τσιγκέλι), άνgελος (άγγελος)

2. Στην αρχή της λέξης, σε διαδοχικά όμοιες συλλαβές, στον αόριστο ρήματος, σε σύνθετες λέξεις με το 1ο συνθετικό πρόθεση:

Προφορά	Παραδείγματα
μπ, ντ, γκ ή γγ = b, d, g	bαίνω, bαbάς, εbήκα, ξαναbήκα Dάνος, dαdά, έdυσα, ξαναdύθηκα gαβός, gάgαρος, εgάριζε

3. Οι ξένες ελληνοποιημένες λέξεις ακολουθούν την προφορά της γλώσσας προέλευσης:

Προφορά	Παραδείγματα
μαντάμ (madame), πεντάλ (pedal)	μαdάμ, πεdάλ και όχι μανdάμ και πενdάλ
καντάδα (cantada), κόντες (contes)	καν/τάδα, κόν/τες όχι κανdάδα και κόνdες, ούτε καdάδα και κόdες

μψ, μπτ, γξ, γχ

Προφορά	Παραδείγματα
μψ = μσ	Σαμσών (Σαμψών), κάμσις (κάμψις), λάμση (λάμψη)
μπτ = μτ	πεμτουσία (πεμπτουσία), σύμτωση (σύμπτωση)
Το γ μετατρέπεται σε υπερωικό ν
γξ = νξ	φόρμινξ (φόρμιγξ), λυνξ (λυγξ)
γχ = νχ	ένχορδα (έγχορδα), άνχος (άγχος), συνχαρητήρια (συγχαρητήρια)

σ ή ς + ηχηρό σύμφωνο (β, γ, δ, λ, μ, ν, ρ) ή μπ, ντ, γκ

Μεταβάλλεται το άηχο σ (ς) σε ηχηρό ζ:

Προφορά	Παραδείγματα
σβ = ζβ	ζβούρα (σβούρα), προζβάσιμο (προσβάσιμο), αζβός (ασβός), αμφιζβήτηση (αμφισβήτηση), ειζβολή (εισβολή)
σγ = ζγ	προζγείωση (προσγείωση), ζγουρός (σγουρός)
σδ = ζδ	προζδιορίζω (προσδιορίζω), προζδίδω (προσδίδω), δυζδιάκριτα (δυσδιάκριτα), προζδοκία (προσδοκία), οπωζδήποτε (οπωσδήποτε)
σλ = ζλ	πρόζληψη (πρόσληψη), μαζ λείπει (μας λείπει), συζλεξία (δυσλεξία)
σμ = ζμ	πολιτιζμός (πολιτισμός), κόζμος (κόσμος), ζμήνος (σμήνος), διαμέριζμα (διαμέρισμα), σύνδεζμος (σύνδεσμος)
σν = ζν	δυζνόητος (δυσνόητος), προζνεύω (προσνεύω)
σρ = ζρ	ειζροή (εισροή)
..ς μπ = ζ b	αζ bουν (ας μπουν)
..ς ντ = ζ d	ωζ dάμες (ως ντάμες)
..ς γκ = ζ g	τουζ gαβούς (τους γκαβούς)

Αναλυτικός πίνακας προφοράς ελληνικών και Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο (ΔΦΑ)

ΓΡΑΜΜΑ	ΠΡΟΦΟΡΑ	ΔΦΑ	ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
αυ, ευ, ηυ	av, ev, iv	av, ɛv, iv	αβ, εβ και ηβ όταν ακολουθεί φωνήεν ή τα ηχηρά σύμφωνα [ γ, δ, ζ — λ, μ, ν, ρ ]. π.χ.: Παύλος, Αύγουστος, παύω, αύριο, ευλογώ, αυγή [avˈʝi], μαύρος [ˈmavɾɔs], ευαγγέλιο [ɛvaŋˈɟɛliɔ], εφηύρα [ɛfˈivra]
αυ, ευ, ηυ	af, ef, if	af, ɛf, if	αφ, εφ και ηφ όταν ακολουθούν τα άηχα σύμφωνα [ κ, π, τ, θ — χ, σ — ξ, ψ ] και στο τέλος της λέξης. π.χ.: Ναυσικά, πεύκο, ευτυχία, αυτός [afˈtɔs], ταυ [taf], ευχαριστώ [εfxaɾiˈstɔ], άνευ [ˈanɛf], επηυξημένος [ɛpifksiˈmɛnɔs]
ευ	e	ɛ	ε πριν από τα χειλικά [ β, φ ]. π.χ.: Εύβοια [ˈɛvia], ευφημισμός [ɛfimiˈzmɔs]
γ	γ	ɣ ʝ	Το γ πριν από [ (a ɔ u) α, ο, ου ] σαν ηχηρό υπερωικό τριβόμενο. Π.χ.: γάμος [ˈɣamɔs], αγάπη [aˈɣapi], αγόρι [aˈɣɔɾi], γάτα [ˈɣata] Το γ πριν από [ (ɛ i) ε, αι ή ι, η, υ, οι, ει ] σαν ηχηρό ουρανικό τριβόμενο. π.χ.: για [ʝa], γένος [ˈʝɛnɔs], Γεώργιος [ʝɛˈɔɾʝiɔs], γυαλί [ʝaˈli]
γκ	g	g ɟ	— Στην αρχή της λέξης Το γκ πριν από [ (a ɔ u) α, ο, ου ] προφέρονται όπως το γερμανικό g, (ηχηρό υπερωικό στιγμιαίο) χωρίς να ακούγεται πριν από αυτό κανένα ν. Η λέξη γκάστρι προφέρεται gάστρι και όχι νgάστρι. Το ρήμα γκαρίζω προφέρεται gαρίζω και όχι νgαρίζω, γκρίνια [ˈɡɾiɲa], γκάζι [ˈɡazi] Το γκ πριν από [ (ɛ i) ε, αι ή ι, η, υ, οι, ει ] σαν ηχηρό ουρανικό στιγμιαίο. π.χ.: γκιόνης [ˈɟɔnis], γκέμια [ˈɟɛmɲa]
γκ ή γγ	νg	ŋɡ ŋɟ	— Στο μέσο της λέξης Το γγ ή γκ προφέρονται με ένα μικρό (ένρινο ηχηρό υπερωικό στιγμιαίο) ν πριν από το g, που είναι μαλακότερο από το αρχικό στο οποίο μεταβάλλονται. π.χ.: αγκάθι [aŋˈɡaθi], αγκώνας [aŋˈɡɔnas], αγγλικός [aŋɡliˈkɔs] Πριν από [ (ɛ i) ε, αι ή ι, η, υ, οι, ει ] σαν ένρινο ηχηρό ουρανικό στιγμιαίο. π.χ.: άγγελος [ˈaŋɟɛlɔs], άγκυρα [ˈaŋɡiɾa], αγγείο [aŋɟˈiɔ]
γγ	γ	ŋɣ ŋʝ	— Στο μέσο της λέξης (σύνθετες λόγιες λέξεις με “συν” και “εν”) Το γγ προφέρεται με ένα μικρό (ένρινο ηχηρό υπερωικό τριβόμενο) ν πριν από το γγ και χάνεται το ένα γ. π.χ.: έγγραφο [ˈɛŋɣɾafɔ], συγγραφέας [siŋɣɾafˈεas] Το γγ πριν από [ (ɛ i) ε, αι ή ι, η, υ, οι, ει ] (ένρινο ηχηρό ουρανικό τριβόμενο) π.χ.: εγγεγραμμένος [ɛŋʝɛɣɾaˈmɛnɔs]
γχ	νχ	ŋx ŋç	— Στο μέσο της λέξης Το γ πριν από το χ, στο μέσο μιας λέξης προφέρεται σαν ένρινο άηχο υπερωικό τριβόμενο ν. Τις λέξεις π.χ. άνχος [ˈaŋxɔs], ενχείρημα, συνχαρητήρια και όχι άγ/χος, εγ/χείρημα, συγ/χαρητήρια. Το γχ πριν από [ (ɛ i) ε, αι ή ι, η, υ, οι, ει ] προφέρεται σαν ένρινο άηχο ουρανικό τριβόμενο. π.χ.: αγχίνοια [aŋˈçinia]
γξ	νξ	ŋks	— Στο μέσο της λέξης Το γ πριν από το ξ (στην ίδια λέξη) προφέρεται σαν υπερωικό ν. Π.χ. Η λέξη λυγξ την προφέρουμε λυνξ και όχι λυγ/ξ, ούτε λυ/γγξ.
γκτ	νκτ	ŋkt	— Στο μέσο της λέξης Το γ πριν από το κτ (στην ίδια λέξη) προφέρεται σαν ένρινο ηχηρό υπερωικό στιγμιαίο ν. Π.χ. ελεγκτής [ɛlɛŋˈktis].
γκ ή γγ	g	ɡ (ŋɡ)	— Όμοιες συλλαβές, αόριστος, ξένες λέξεις Όταν το γκ υπάρχει σε δύο όμοιες διαδοχικά συλλαβές, τότε προφέρεται σαν το γερμανικό g, χωρίς η δεύτερη συλλαβή να παίρνει μπροστά της το υπερωικό ν. Π.χ. ο γκάγκαρος προφέρεται gάgαρος και όχι gάνgαρος, όπως και ο Γκόγγολ Gόgολ και όχι Gόνgολ. Όταν τα δύο γ (γγ) ή γκ υπάρχουν στο μέσο μιας λέξης και η λέξη αυτή αποτελεί τον αόριστο ενός ρήματος που αρχίζει από γγ ή γκ, τότε προφέρονται όπως το αρχικό g. Το εγκάριζε π.χ. προφέρεται εgάριζε και όχι ενgάριζε. Όταν τα δύο γ (γγ) ή γκ υπάρχουν στο μέσο μιας ξενικής λέξης τότε ακολουθούν την προφορά του τόπου καταγωγής της. Λέμε δηλαδή ζιgολό και όχι ζινgολό. Αλλά ανgαge και όχι αgαgε.
κ	k	k c	Πριν από [ (a ɔ u) α, ο, ου ] προφέρεται σαν άηχο υπερωικό στιγμιαίο. Π.χ.: κόρη [ˈkɔɾi], σύκα [ˈsika] Πριν από [ (ɛ i) ε, αι ή ι, η, υ, οι, ει ] προφέρεται σαν άηχο ουρανικό στιγμιαίο. Π.χ.: κήπος [ˈcipɔs], πακέτο [paˈcɛtɔ]
λ	l lia, lio	l ʎ	Προφέρεται σαν οδοντικό πλευρικό. Π.χ.: λάθος [ˈlaθɔs], καλό [kaˈlɔ], λεμόνι [lεˈmɔni], πάλι [ˈpali] Προφέρεται σαν ουρανικό οδοντικό πλευρικό [li]+φωνήεν με το [i] άτονο. Π.χ.: κιάλια [ˈcaʎa], ήλιος [ˈiʎɔs], λιοπύρι [ʎo’piri]
μπ	b μb		Το σύμπλεγμα μπ στην αρχή των λέξεων προφέρεται σαν b. Οι λέξεις δηλαδή μπορώ, μπίλια, μπουγάδα, προφέρονται bορώ, bίλια, bουγάδα, χωρίς δηλαδή να ακούγεται το μ καθόλου. Το μπ στο μέσο της λέξης προφέρεται σαν το γερμανικό b, αλλά με ένα μικρό μ μπροστά του, λ.χ. ο καμπούρης προφέρεται καμbούρης και όχι καbούρης. Θα πούμε συμ/bόσιον και όχι συ/bόσιον. Όταν το μπ υπάρχει σε δύο όμοιες διαδοχικά συλλαβές, τότε προφέρεται και στις δύο σαν το γερμανικό b, χωρίς να πάρει η δεύτερη συλλαβή το μ μπροστά της. Τις λέξεις μπομπότα, μπουμπουνητό, θα τις προφέρουμε bοbότα, bουbουνητό και όχι bομbότα, bουμbουνητό. Όταν το μπ υπάρχει στη μέση μιας λέξης και η λέξη αυτή αποτελεί τον αόριστο ενός ρήματος που αρχίζει από μπ, τότε προφέρεται κανονικά, χωρίς το μικρό μ μπροστά από το b. Τους αορίστους έμπαινα, έμπαζα θα τους προφέρουμε έbαινα, έbαζα και όχι έμbαινα, έμbαζα. Όταν πριν από τη λέξη που αρχίζει από μπ, υπάρχει μια οποιαδήποτε πρόθεση, τότε το μπ προφέρεται σαν b καθαρό. Οι λέξεις π.χ. ξαναμπήκα, ξεμπερδεύω θα προφερθούν ξαναbήκα, ξεbερδεύω.
μ	μψ=μσ		Όταν το μ βρίσκεται μπροστά από ψ, το ψ μεταβάλλεται σε σ. Προφέρουμε δηλαδή Σαμ/σών και όχι Σαμ/ψών, κάμ/σις και όχι κάμ/ψις.
ν	..ν–κ=νg ..ν–π=νb ..ν–τ=νd ..ν–ξ=νgζ ..ν–ψ=νbζ		Το τελικό ν των λέξεων μην, σαν, πριν, δεν, αν, τον, την, μεταβάλλει: το αρχικό κ της επόμενης λέξης σε γερμανικό g, ενώ το ν μετατρέπεται σε υπερωικό, π.χ. τη φράση τον καλό, την προφέρουμε τον gαλό, τη φράση μην κοιτάς την προφέρουμε μην gοιτάς, το αρχικό π της επόμενης λέξης σε γερμανικό b, ενώ και το ίδιο το ν μετατρέπεται σε υπερωικό. Π.χ. τη φράση δεν παύω, την προφέρουμε δεν bαύω, το αρχικό τ της επόμενης λέξης σε d γερμανικό, ενώ ταυτόχρονα μετατρέπεται και το ίδιο το ν σε υπερωικό. Π.χ. Τη φράση σαν τότε, την προφέρουμε σαν dότε, το αρχικό ξ της επόμενης λέξης σε g γερμανικό και ζ ελληνικό μαζί. Π.χ. τη φράση δεν ξέρω την προφέρουμε δεν gζέρω και όχι δεν / ξέρω, το αρχικό ψ της επόμενης σε b γερμανικό και ζ ελληνικό μαζί, ενώ μετατρέπεται και το ίδιο το ν σε υπερωικό. Τη φράση λοιπόν την ψάθα, θα την προφέρουμε την bζάθα.
ντ	d νd		Το ντ στην αρχή της λέξης προφέρεται σαν d γερμανικό, π.χ. οι λέξεις νταμάρι, ντερέκι, ντουνιάς, προφέρονται dαμάρι, dερέκι, dουνιάς και όχι νdαμάρι, νdερέκι, νdουνιάς, χωρίς να ακούγεται το ν καθόλου. Το ντ στη μέση της λέξης προφέρεται με ένα υπερωικό ν πριν από το d. Οι λέξεις π.χ. πέντε, μάντης, τεντώνω, προφέρονται πένdε, μάνdης, τενdώνω και όχι πέdε, μάdης, τεdώνω. Ο ίδιος κανόνας ισχύει και για τις περιπτώσεις που το ντ προήλθε από τη μετατροπή του δ σε d. Π.χ. άντρας = άνδρας, Αντρέας = Ανδρέας, θα προφερθούν άνdρας και όχι άdρας, Ανdρέας και όχι Αdρέας. Όταν το ντ υπάρχει σε δύο όμοιες διαδοχικά συλλαβές προφέρεται και στις δύο σαν γερμανικό d, χωρίς η δεύτερη συλλαβή να παίρνει μπροστά της το υπερωικό ν. Οι λέξεις π.χ. νταντά, Ντόντος, Ντίντι, προφέρονται dαdά, Dόdος, Dίdι. Όταν το ντ είναι η αρχή του δεύτερου συνθετικού μιας λέξης, προφέρεται σαν γερμανικό d, χωρίς κανένα ν πριν από αυτό. Π.χ. τις λέξεις ξεντύνω, ξαναντουφεκώ, τις προφέρουμε ξεdύνω, ξαναdουφεκώ και όχι ξενdύνω, ξανανdουφεκώ. Όταν το ντ υπάρχει στη μέση μιας ελληνοποιημένης λέξης, ακολουθεί την προφορά του τόπου καταγωγής της προαναφερόμενο: σαν d π.χ. τις λέξεις μαντάμ, πεντάλ τις προφέρουμε μαdάμ, πεdάλ και όχι μανdάμ, πενdάλ και σαν ν και τ χωριστά όπως στις λέξεις καντάδα, κόντες που προφέρονται καν/τάδα, κόν/τες και όχι καν/dάδα, κόν/dες ούτε πάλι κα/dάδα, κό/dες.
π	μπτ=μτ		Το π ανάμεσα από τα σύμφωνα μ και τ δεν ακούγεται, όπως π.χ. στις λέξεις πεμπτουσία, σύμπτωση, καμπτήρες.
σ	σβ=ζβ σγ=ζγ σδ=ζδ σλ=ζλ σμ=ζμ σν=ζν σρ=ζρ		Το σ στην αρχή ή στη μέση μιας λέξης, όταν ακολουθείται από β, γ, δ, λ, μ, ν, ρ, προφέρεται σαν ηχηρό ζ, όπως στις λέξεις σβούρα, σγουρός, προσδίδω, εισλάμπω, σμάρι, προσνεύω, εισροή που προφέρονται ζβούρα, ζγουρός, προζδίδω, ειζλάμπω, ζμάρι, προζνεύω, ειζροή.

Πηγές – Χρήσιμες Ιστοσελίδες