Τρίτη 29 Μαΐου 1453 η δεύτερη άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους, το τέλος μια αυτοκρατορίας που ψυχορραγούσε για δυόμιση αιώνες από την πρώτη άλωση της Βασιλεύουσας στις 13 Απριλίου του 1204 από τους Φράγκους.

Από τότε ο συνδυασμός Τρίτη και 13 θεωρείται κακότυχος, γρουσούζικος, για τους Έλληνες.

Πολλά έχουν γραφτεί για την αυτοκρατορία που μετά την πτώση της ονομάστηκε “Βυζαντινή”. Θετικά και αρνητικά. Κυρίως αρνητικά εδώ που τα λέμε. Μόνο τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκαν Ευρωπαίοι ιστορικοί που μελέτησαν και αξιολόγησαν την Αυτοκρατορία στο σωστό κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της εποχής της.
Η άποψη που είχε και εν πολλοίς έχει ακόμα, η Δύση για το Βυζάντιο δεν είναι και η καλύτερη. Η γενική αίσθηση είναι ότι πρόκειται για μια σκοταδιστική, μεσαιωνικού τύπου και ανάξια λόγου αυτοκρατορία, γεμάτη ίντριγκες και δολοπλοκίες, για την οποία είναι καλύτερα να ξεχάσουμε ακόμα και την ύπαρξή της.

Πάρτε για παράδειγμα το Χόλυγουντ ας πούμε. Έχουν γυριστεί δεκάδες ταινίες για την Αρχαία Ελλάδα αλλά και για τις Σταυροφορίες αλλά ούτε μια για την Άλωση της Πόλης ή τη Βυζαντινή ιστορία γενικότερα. Περίεργο έτσι;

Κι όμως όποιος ασχοληθεί με το Βυζάντιο δεν μπορεί παρά να θαυμάσει την πνευματικότητα που διακατείχε τους υπηκόους αλλά και τους περισσότερους αυτοκράτορές της.

Για τους Βυζαντινούς ο Θεός, ο Χριστός και οι Απόστολοι δεν ήταν απόμακρα όντα, ήταν μέρος της καθημερινότητάς του περπατούσαν ανάμεσά τους και τους συνέδραμαν ενεργά ή τους εγκατέλειπαν με βλέμμα βλοσυρό, ανάλογα με την περίσταση. Αυτή την πνευματικότητα δεν μπόρεσαν να την καταλάβουν οι περισσότεροι ιστορικοί συγγραφείς, ίσως επηρεαζόμενοι από τον Gibbon και το βιβλίο του “Παρακμή και πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας” στο οποίο αναφέρεται με υποτιμητικά και χλευαστικά σχόλια για το Βυζάντιο.

Κατά τον W. E. H. Lecky ας πούμε “Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είναι χωρίς καμία εξαίρεση η πιο ευτελής μορφή πολιτισμού, δεν υπήρξε ποτέ άλλος πολιτισμός που να διήρκεσε τόσο πολύ και να μην ήταν τόσο απόλυτα στερημένος από οποιασδήποτε μορφής μεγαλείου……”

Κι όμως οι στιγμές μεγαλείου του Βυζαντίου είναι κει, καταγραμμένες στην Ιστορία, μαζί με την μέγιστη ίσως στιγμή, τότε που Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος παίρνει την απόφαση να δώσει ένα ηρωικό τέλος στην πάλαι ποτέ ένδοξη Αυτοκρατορία  αντί να διαπραγματευτεί όρους παράδοσης όπως κάθε «λογικός» ηγεμόνας θα έπραττε στη θέση του.

Όπως όμως είπε και ο Neil Young κάμποσους αιώνες αργότερα, “It’s better to burn out than to fade away”

Μια καταπληκτική μελέτη πάνω στην Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας έχει γραφτεί από τον John Julius Norwitch. Αν και τρίτομη είναι ευκολοδιάβαστη λόγω του γλαφυρού ύφους του συγγραφέα που όμως καταγράφει με ακρίβεια τα γεγονότα από τους πρώτους αιώνες μέχρι και την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Ένα ανεκτίμητο έργο για όσους θέλουν να γνωρίσουν με τρόπο ευχάριστο μα και επιστημονικά τεκμηριωμένο την ιστορία μιας από της μεγαλύτερες αυτοκρατορίες που υπήρξαν ποτέ.