Εκδηλώσεις βίας στο χώρο του σχολείου παρατηρούνται συχνά με διάφορες μορφές. Μία από αυτές είναι και ο εκφοβισμός που αναφέρεται σε επιθετική, σκόπιμη πράξη, η οποία είναι επαναλαμβανόμενη και ασκείται από ένα ισχυρότερο άτομο ή ομάδα ατόμων σε ένα πιο αδύναμο άτομο. Μπορεί να είναι άμεση εκδήλωση σωματικής ή λεκτικής βίας ή και έμμεση με τη μορφή του κοινωνικού αποκλεισμού.
Κάποια παιδιά είναι θύματα εκφοβισμού χωρίς να υπάρχει προφανής λόγος, ενώ κάποια άλλα γιατί διαφέρουν σε κάτι από τα υπόλοιπα παιδιά (ο τρόπος που μιλάνε, που περπατάνε, το όνομά τους, το χρώμα τους, το ύψος ή το βάρος τους.). Από την άλλη μεριά υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους μερικά παιδιά γίνονται θύτες. Κάποια επιθυμούν να είναι δημοφιλή, να δείχνουν δυνατά, ενώ κάποια άλλα μπορεί να έχουν υπάρξει τα ίδια θύματα εκφοβισμού και να αντιδρούν υιοθετώντας τα ίδια βίαιη συμπεριφορά.
Ο εκφοβισμός είναι μία πολύ δυσάρεστη εμπειρία που επηρεάζει αρνητικά τη σχολική ζωή και έχει μεγάλες συνέπειες στη διάθεση και στη συμπεριφορά. Τα παιδιά θύματα νιώθουν μόνα και ανασφαλή και φοβούνται πως αν κουβεντιάσουν με οποιονδήποτε αυτό που συμβαίνει, θα χειροτερέψει η κατάσταση. Υπάρχουν κάποιες συμπεριφορές που μπορούν να κάνουν έναν γονιό να σκεφτεί πως το παιδί του μπορεί να είναι θύμα εκφοβισμού:
- ξαφνικά δε θέλει να πάει στο σχολείο
- παραπονιέται ότι είναι άρρωστο
- επιστρέφει με μελανιές στο σπίτι
- δεν θέλει να βγει από το σπίτι
- έχει επιθετική συμπεριφορά απέναντι στην οικογένεια
- μειώνεται η σχολική του επίδοση
- διαταράσσεται ο ύπνος του
- απομονώνεται από φίλους του
Αν ο γονιός υποψιάζεται πως το παιδί δέχεται εκφοβισμό, είναι χρήσιμο να του απευθύνει μερικές διερευνητικές ερωτήσεις:
- πως ήταν η μέρα σου στο σχολείο
- με ποιους έπαιξες/τι παιχνίδια
- σου αρέσουν αυτά τα παιχνίδια
- υπάρχει κάτι που σε ενοχλεί στη συμπεριφορά των παιδιών
- μήπως θέλεις να παίξεις με άλλα παιδιά
- θέλεις να πας αύριο στο σχολείο
- θέλεις να καλέσεις κάποιους φίλους για παιχνίδι
- υπάρχει κάποιο παιδί που δεν συμπαθείς
Εάν οι γονείς έχουν αντιληφθεί πως το παιδί τους είναι θύμα εκφοβισμού θα πρέπει να συζητήσουν μαζί του για να μάθουν ακριβώς τι συμβαίνει, λέγοντάς του ότι:
- στο σχολείο έχουν όλοι τα ίδια δικαιώματα και ότι πρέπει όλοι να αισθάνονται ασφαλείς
- όλες οι μορφές βίας είναι απαράδεκτο φαινόμενο
- δεν πρέπει να αποδέχεται κανέναν που του φέρεται με άσχημο τρόπο
- να βρίσκεται πάντα σε ασφαλή μέρη, με ομάδα φίλων και όχι μόνο του
- αν κάποιος το ενοχλεί, να πει με ήρεμο τόνο ότι δεν του αρέσει αυτό που κάνει και ότι πρέπει να σταματήσει αμέσως και στη συνέχεια να απομακρυνθεί και να πάει να το αναφέρει στον δάσκαλο
- αν συνεχιστεί ο εκφοβισμός μαζί θα ενημερώσουν το σχολείο, ώστε να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του
- να συμμετέχει σε ομάδες εκτός σχολείου με κάποιο αντικείμενο ενδιαφέροντος, όπου θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει και άλλα παιδιά, για να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη στον εαυτό του
Σε περίπτωση που οι γονείς καταλάβουν πως το παιδί τους εκφοβίζει κάποιο άλλο παιδί χρειάζεται εγκαίρως:
- να του εξηγήσουν πως αυτό είναι ανεπίτρεπτο και πως αν συνεχιστεί θα έχει συνέπειες
- να το ενημέρωσουν για το τι σκοπεύουν να κάνουν (π.χ να μιλήσουν με το σχολείο) και τι περιμένουν και από το ίδιο (π.χ να ζητήσει συγγνώμη, να επικοινωνήσει με το άλλο παιδί)
- να του ξεκαθαρίσουν πως η συμπεριφορά του και όχι η προσωπικότητά του είναι λανθασμένη και χρειάζεται να αλλάξει
- να συζητήσουν μαζί του τους λόγους που το κάνει
- να το βοηθήσουν να μάθει να ελέγχει τον θυμό του και να βρει λειτουργικούς τρόπους επίλυσης των διαφορών του με τους άλλους
- να φροντίσουν για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησής του, ώστε να μην την αναζητά μέσω της επιβολής σε τρίτους
- να είναι οι ίδιοι ήρεμοι και να ελέγχουν τα συναισθήματά τους, καθώς αποτελούν πρότυπα για το παιδί
- να απευθυνθούν σε ειδικό ψυχικής υγείας, όταν η επιθετική συμπεριφορά επαναλαμβάνεται, προκειμένου να διερευνηθούν οι λόγοι
Είναι σημαντικό οι γονείς να γνωρίζουν το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και να είναι ευαισθητοποιημένοι, ώστε να βοηθήσουν τα παιδιά από την προσχολική ηλικία να αναπτύξουν τον αυτοσεβασμό, τον σεβασμό προς τους άλλους και να δημιουργούν έτσι υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις.
Με αφορμή την 6η Μαρτίου που έχει καθιερωθεί ως Πανελλήνια Σχολική Ημέρα κατά της βίας,σας προτείνω ένα βίντεο, το οποίο μπορείτε να δείτε μαζί με τα παιδιά και να αποτελέσει αφορμή για ευαισθητοποίηση και συζήτηση γύρω από το θέμα του σχολικού εκφοβισμού.
Η Ψυχολόγος του Νηπιαγωγείου
Πανταζοπούλου Κατερίνα